Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Side 65

(46). Og síðar í sögunni lætur Hafur hinn
auðgi þau orð falla um Skarp-Héðin að
hann sé „svo illilegur sem genginn sé út úr
sjávarhömrum.“ (301). Slík lýsing stingur
mjög í stúf við þá mynd sem birtist af
honum dauðum daginn eftir Njálsbrennu,
þegar engum manni stóð ótti af honum. En
draumsýn Flosa á sér furðu djúpar rætur og
liggja sumar langt í suðurátt. Eins og mönn-
um hefur lengi verið ljóst þá er fyrirmyndin
að draumi Flosa og skýringu sótt í Díalóga
Gregoríusar mikla (d. 604), frásögnina af
Anastasiusi.5 í feigðarboði hans
kom rödd um nótt á hávu bjargi því er nær
var munklífinu, og kallaði röddin og mælti:
„Kom þú Anastasi!" En er hann var kall-
aður, þá voru og kallaðir sjö aðrir bræður.
Þá þagnaði röddin litla þá stund og nefndi
enn litlu síðar hinn áttunda munk. En er
allir munkar heyrðu röddina, þá var iflaust
öllum að andlát hans náigaðist og þeirra er
kallaðir voru. En er fáir dagar liðu þaðan,
þá andaðist Anastasius fyrstur en þar eftir
aðrir sjö, hver að öðrum, að þeirri skipan
sem röddin kallaði þá af hamrinum. 6
í hvorutveggja riti merkir þögn í draumsýn
það bil sem verður milli dauða þeirra sem
feigir eru, og vitaskuld er hlutverk raddar
hið sama í báðum. í Njálu fær lesandi skýra
mynd af kallanda, en í Díalógum ber röddu
eina að eyrum manns en ekkert að augum.
í Njálu kemur feigðarboði í kjölfar þeirra
hermdarverka sem ollu harmi Kára og Þór-
halls og benda til 'þeirrar skuldar sem
brennumenn verða að gjalda áður en langt
um líður. Ritsmíð Gregóríusar hrekkur
skammt í því skyni að skýra Jámgrím til
hlítar, enda virðist stafkarl þessi eiga sér
býsna sundurleitar fyrirmyndir; draumur
Flosa er ekki eingetið afkvæmi Díalóga. Til
skýringar hefur verið bent á frásögnina af
Macezel í Ambrósíus sögu sem í bænum
sínum skorar á Ambrósíum til fulltingis á
móti óvini sínum sem Gildo hét:
Um nótt eftir hefir hann vitmn í svefni.
Hann þóttist sjá Ambrosium með eldilegu
áliti og stafí hendi, og þá er hann þóttist til
fóta honum falla, þá laust hann niður staf-
inum þrisvar, og sem hann markaði staðinn
á vellinum, og mælti svo: „Hér, hér, hér.“
Hann þóttist skilja í svefninum að í þeim
stað mundi hann sigrast á Gildone sem
biskup laust niður staflnum. Svo varð og á
þriðja degi þaðan, og fellur Gildo í þeim
sama stað, en Macezel fekk fagran sigur.7
Hér merkja stafshöggin ákveðinn tíma
(einn dag hvert um sig), en í vitrun Rosa
verður þó að gera ráð fyrir því að þau bendi
sérstaklega til mannfalls. Vitaskuld verða
menn að hugsa sér að stafur biskups í
draumsýn hafi verið bagall, en hitt er al-
kunna að járnstafir hafa löngum verið
bendlaðir við jötna, svo sem í ívens sögu
(1898:86): „Og um morguninn er ljóst var
sáu þeir hvar jötunninn fór til kastala og
hafði stóran járnstaf á herðum en svipu í
hendi.“ Og í Sögu af Tristram og Isönd
(1949:164): „Sem jötunninn sá atburðinn
að búið nam staðar, þá reiddi hann járnstaf
sinn og hljóp sem hann mátti skjótast.“
Flagðkona í Örvar-Odds sögu (1892:23)
hefur „járnstaf mikinn “ í hendi. Hitt kemur
þó engum á óvart að járnsmiðurinn Stein-
röður hinn rammi, sonur Þóris þursaspreng-
is og að öllum líkindum kominn af Sömum
eða Finnum, beitir járnstafí viðureign sinni
við Geirhildi hina fjölkunnugu, eins og rak-
ið er í Landnámabók (1968:258). Minna
mátti ekki gagn gera, og er þó enn ótalin
TMM 1990:4
63