Peningamál - 01.12.2005, Side 63

ERLEND SKULDABRÉFAÚTGÁFA
Í KRÓNUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
4
63
Viðskiptabankarnir þrír hafa nýtt sér aukna stærð og hagstæð skil-
yrði til öfl unar lánsfjár á erlendum mörkuðum til fjárfestinga og útrásar.
Er svo komið að um helmingur eigna þriggja stærstu viðskiptabank-
anna er hjá erlendum dótturfélögum og sömuleiðis stafa um 50% af
hreinum rekstrartekjum bankanna frá starfsemi þeirra erlendis.11
Loks ber að geta þess að á síðasta ári hófu bankarnir að bjóða
fasteignaveðlán á mun lægri vöxtum en áður hafði þekkst og hefur
það leitt til gífurlegrar útlánaaukningar, líkt og verður fjallað um hér
á eftir.
Ójafnvægi í þjóðarbúskapnum
Mikið ójafnvægi einkennir núverandi ástand efnahagsmála þar sem
sam an fer metviðskiptahalli, raungengi í sögulegum hæðum, mikil
hækk un íbúðaverðs, vaxandi skuldsetning heimila, fyrirtækja og þjóð-
ar búskaparins í heild sinni og verðbólga yfi r markmiði Seðlabankans.
Vöxtur einkaneyslu hefur sömuleiðis verið afar mikill undanfarin tvö
ár og hefur hann verið drifi nn áfram af aukinni skuldsetningu fremur
en vexti ráðstöfunartekna, líkt og bent var á í síðustu útgáfu Peninga-
mála. Fjármunamyndun hefur einnig aukist stórlega, einkum vegna
mikilla stóriðjufjárfestinga, en horfur eru á að heldur dragi úr þeim
vexti á næsta ári og enn frekar árið 2007.
Stóriðjuframkvæmdir, uppstokkun á lánamarkaði og mikil bjart-
sýni hafa leitt til gríðarlegs vaxtar í innlendri eftirspurn sem skilar sér
í auknum verðbólguþrýstingi í hagkerfi nu. Ein meginbirtingarmynd
þessa ástands er hömlulaus eftirspurn eftir lánsfé og sú feikimikla
útlána aukning til heimila og fyrirtækja sem hún hefur leitt til.
Hröð útlánaaukning
Útlán innlánastofnana hafa aukist hröðum skrefum á síðustu árum
og aukið peningalegt aðhald hefur ekki hamlað þeim vexti enn sem
kom ið er, sjá mynd 4. Í september í ár nam tólf mánaða aukning inn-
lendra útlána rúmlega 59% að áætluðum gengis- og vísitöluáhrifum
frátöldum. Útlán til einstaklinga jukust um tæplega 118% og til inn-
lendra fyrirtækja um rúmlega 42% (sjá Seðlabanka Íslands, 2005b).
Útlánaaukning til innlendra aðila síðustu tólf mánaða skýrist að nokkru
leyti af tilkomu nýju íbúðarlána viðskiptabankanna sem að stórum
hluta fóru í uppgreiðslu eldri lána hjá Íbúðalánasjóði. Útlán til erlendra
aðila hafa einnig aukist og hefur vægi þeirra aukist úr 7% af heildar-
lánum innlánsstofnana m.v. móðurfélög í lok júní 2003 í 20% í lok júní
2005 (sjá Fjármálaeftirlitið, 2005).
Þessi stórfellda útlánaaukning hefur skapað þrýsting á hækkun
vaxta, bæði vegna aukins þrýstings á fjármögnun og með því að ýta
undir verðbólgu sem hefur leitt til hækkunar nafnvaxta, ekki síst vegna
aukins aðhalds peningayfi rvalda, þ.e. hækkana stýrivaxta. Vextir hafa
hins vegar haldist lágir erlendis og vaxtamunurinn við útlönd hefur því
farið hraðvaxandi.
11. Sjá nánari umfjöllun í Fjármálastöðugleika 2005, sérriti Seðlabanka Íslands sem var gefi ð út
í fyrsta skipti á vormánuðum.
-16
-14
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
0504030201009998979695
Mynd 3
Viðskiptajöfnuður 1995-20051
1. Gildi fyrir árið 2005 er spá Seðlabankans.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
% af VLF
0
500
1.000
1.500
2.000
Útlán til heimila
Útlán til fyrirtækja
04020098969492
Mynd 4
Útlán til heimila og fyrirtækja 1992-2005
Staða útlána lánakerfisins til heimila og fyrirtækja í lok árs
1
1. Lánaflokkun var breytt á árinu 2003. Tölur fyrir 2005 eru í lok júní.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Ma.kr.