Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 131
Skírnir Guðmundur góði i þjóðtrú íslendinga 129
Guðmundar biskups, er var á ferð þar í grenndinni. Kom
hann að Tálgi og vígði þar brunn. Báru byggðarmenn
vatn úr brunninum „um hús ok herbergi, eng ok akra, ok
hvervetna um sínar byggðir til hinna yztu endimarka".
Flýðu þá allar óvættir á brott, og var héraðið alhreint síð-
an. „Veittu þeir ok þeirra eftirkomendr fyrir þennan at-
burð mikla vegsemd hinum góða Guðmundi biskupi ok
hans vígsluvatni allt til þessa dags“, segir Arngrímur
ábóti.81)
Bæjarnafnið Tálgur er nú horfið, en í heimildum frá
miðöldum er getið um bæ með því nafni, einmitt í Sogni,
í Víkurhéraði.83)
1 öðrum sögnum gengur hann aftur á móti sjálfur
persónulega í berhögg við illvættina, sigrar þær og yfir-
stígur.
Flýðu tröll ok fjándr leiðir
fyrir mætustum sálna gæti,
segir í drápu Árna ábóta.
Sú trú á sér fornar rætur, að ýmis konar dularvættir
byggju í nábýli við mennina. Sumar voru þeim hollar, en
aðrar illar og óvinveittar, og leituðust hinar síðarnefndu
við að vinna þeim hvers konar tjón. Ulvættirnar voru svo
máttugar, að mennirnir megnuðu lítið á móti þeim af
eigin rammleik. Þeir þurftu þar á vernd og hjálp æðri
máttarvalda að halda. I heiðni var Þór, „vinur verliða“,
aðalbjargvætturinn. Hann var sí og æ á ferðinni, að berja
tröll, og varði Miðgarð, mannheima, fyrir hinum fjand-
samlegu máttarvöldum. Illvættirnar lifðu af trúskiptin,
mennirnir þurftu jafnt sem áður á vernd að halda og eign-
uðust nýja verndara. Enginn þeirra hefir komizt jafn ná-
lægt því, að mega heita að vera eftirmaður Þórs í þjóðtrú
íslendinga og Guðmundur biskup hinn góði.
Til er þjóðsaga um það, að þegar Brandur biskup Sæ-
mundsson dó, hafi tvær tröllkonur staðið, önnur á Fljóta-
horni og hin á Strandhala og kallazt á. „Nú er Hólabiskup-
inn dauður“, kallaði önnur. Hin svaraði: „Sá kemur aftur,
9