Skírnir - 01.01.1942, Blaðsíða 150

148
Einar Ól. Sveinsson
Skírnir
á Þingeyrum, en það er þýðing á kvæði eftir Galfrid af
Monmouth. Þá eru Hugsvinnsmál, sem talin eru frá 13.
öld, þýðing á heilræðakvæðinu Disticha Catonis.Frá sömu
öldinni er talið, að Heilags anda vísur séu. Öll þessi kvæði
eru með því marki brennd, að breytt er um bragarhátt í
þýðingunni, Merlínsspá er á fornyrðislagi, Hugsvinnsmál
undir ljóðahætti og Heilags anda vísur dróttkvæðar. Þessi
siður, að breyta bragarhætti í þýðingu, tíðkaðist lengi
síðan hér á landi öðrum þræði; á 19. öld kveður enn nokk-
uð að honum, og margar fegurstu þýðingar Jónasar Hall-
grímssonar eru með þessu móti. Það sem helzt rak á eftir
mönnum að leggja á sig meiri vanda og kveða undir hátt-
um frumkvæðanna var það, ef sönglag fylgdi. Með dans-
kvæðunum á 13. og 14. öld ruddi sér til rúms ný tegund
hljóðfalls í íslenzkum kveðskap, miklu reglulegra en áður
hafði verið, og kemst hún til fullra valda með rímnakveð-
skapnum, og þá fyrst er hægt að vænta þess, að það fari
að tíðkast, að menn þýði erlend kvæði undir sömu hátt-
um og þau höfðu í öndverðu. Á 15. öld fer að bera mikið á
kirkjulegum bragarháttum í íslenzkum helgikvæðum, en
hve mikið eða lítið af þeim kveðskap kann að vera þýtt,
hefur aldrei verið rannsakað. Annars er það vitanlega
fyrst með lútherskum sálmaþýðingum á 16. öld, að slíkur
háttur þýðinga kemst í algleyming.
Næsta þýðing lofsöngsins Veni creator spiritus (eða
þó öllu heldur þýzkrar og síðan danskrar útleggingar
hans) og sú fyrsta undir hætti og lagi hins útlenda kvæðis
er gerð af ,,mér Gilbert Jónssyni“ í sálmakverinu 1558
(Kom guð faðir og helgi and), en hún er hrakleg og því lík-
ust, sem hún væri til orðin með bókmenntalausri villiþjóð
— er hún því fullkomin andstæða fornkvæðisins, þar sem
hvert orð að kalla vitnar um innlenda menningu og erfða-
venju. Töluvert betri er þýðing Guðbrands biskups (Kom
skapari, heilagi andi). En það er þó ekki fyrr en kemur til
þýðingar þeirrar, sem stendur í núverandi sálmabók (Kom
helgur andi, kom með náð), að hægt er að gera samanburð
án þess að fornkvæðinu sé skömm að félagsskapnum.