Tíminn - 24.12.1950, Blaðsíða 31

JOLABLAÐ TIMANS 1950
31
STÆ
T I S I G U R I. N N
Jólasaga eftir Torfa Þorkel
Grímur bóndi í Innri-Hlíð gekk áleiðis
fram dalinn án þess að lita til hægri eða
vinstri. Hann hafði látið fé sitt út í morgun,
því að bloti var á jörð og sauðsnöp góð. Nú
rölti hann í hægðum sínuifl til kindanna, stór
maður vexti, dökkhærður og loðbrýndur,
nokkuð lotinn í herðum og þreytulegur af
manni á fertugsaldri að vera. Af svip hans
mátti ráða, að hann var í þungum þönkum,
en synd hefði verið að sesgja, að nokkur há-
tíðabragur byggi yfir hugrenningum hans að
þessu sinni, enda þótt nú væri kominn að-
fangadagur og helgasta kvöld ársins færi í
hönd. Hann var sem sé að brjóta heilann um
það, hvernig hann gæti gert nágranna sínum,
Snorra í Ytri-Hlíð, verulega eftirminnilegan
grikk ....
Allt frá því að Grímur flutti í sveitina síð-
astliðið vor, höfðu þeir Hlíðarbændur eldað
saman grátt silfur. Óvinátta þeirra hófst með
deilum út af mótekju. Einn maímorgun, þeg-
ar Grímur var kominn á kreik, sá hann hvar
Snorri stóð á skyrtunni við móskurð í mýr-
inni Innri-Hlíðarmegin við merkjalækinn.
Þetta þótti Grími nokkuð mikil'ósvífni. Minna
gat það varla kostað, en biðja um leyfi til
iúótekjunnar. Hann skundaði til Snorra og
reyndi ekki að draga úr háðinu, þegar hann
sagði: „Góðan daginn, granni sæll. Dágóður
mór að tarna.“ Snorri rétti sig upp og þerr-
aði af sér svitann með skyrtuerminni. Hann
var í meðallagi hár, bolþykkur og hnellinn í
vexti. Rauðjarpt hárið lék laust um enni
hans í golunni. Hann stóð rétt á þrítugu og
bauð.af sér hinn bezta þokka. „Góðan dag.
Já, mórinn er ágætur,“ anzaði hann og mældi
nýja nágrannann með augunum. „Ja, það má
segja, að þeir eru hjálpsamir bændurnir
hérna,“ hélt Grímur áfram í sama hæðnis-
tón. Gráblá augu Snorra skutu gneistum.
„Hvað áttu við?“ „Það, sem ég sagði. Ekki
voru karlarnir í minni sveit svo hugulsamir
að stinga upp mó fyrir nágfanna sína, og ég
leyfi mér hér með að þakka þér fyrir brjóst-
gæðin í minn garð.“
Snorri leit snöggt upp. Drættirnir í kring
um munninn urðu hörkulegir: „Þú getur
sparað þér þakkirnar, því að þessi mór mun
ekki brenna undir þínum kötlum.“ „Ber að
skilja þetta þannig, að þú ætlir þér að hafa
gagn af landnytjum mínum eins og einhverj-
um almenningi? Sé svo, skal það verða þér
dýrt spaug. Mótakið hérna er ekki til skipt-
anna. Ég get sagt þér það strax, að þú færð
ekki eina flögu úr mínu landi, þótt þú bæðir
mig þess grátandi á hnjánum.“
Snorri kreppti höndina á gaffalskaftinu,
svo að hnúarnir hvítnuðu og vöðvarnir á
handleggjunum hlupu í harða hnykla. Ekki
var þó að heyra á röddinni að hann væri
reiður, er hann mælti: „Eins og þú veizt, er
ekkert mótak til á minni jörð, en frá fornu
fari hefur bóndanum í Ytri-Hlíð verið heim-
il mótekja endurgjaldslaust í Innri-Hlíðar-
landi.“
„Hefirðu nokkurt skriflegt skilríki fyrir
því?“
„Nei. Þetta eru aldagamlir og hefðbundn-
ir samningar, svo að hingað til hefur Ytri-
Hlíðarbóndinn aldrei verið krafinn um nein
skilríki fyrir þessum réttindum.“
„Grunaði mig ekki! Þú hefur sem sagt eng-
in gögn í höndum, sem heimila þér móskurð
í minni landareign, nema frekjuna, en það
gagn er lítils virði, jafnvel þótt það kunni
að vera aldagamalt og hefðbundið, enda virði
ég það að engu. Ekki get ég gert að því, þótt
mótak finnist ekki í þínu landi, það veröur
þitt að ráða fram úr þeim vanda, en ekki
mitt. Hef ég talað nógu skýrt?“
Þegjandi sneri Snorri sér við og tók að
kasta hnausunum upp úr gröfinni. En Grím-
ur spyrnti við þeim fæti, svo að þeir féllu
jafnóðum niður með þungum dynkjum.
Snorra var ekki vært lengur í mógröfinni,
hann fleygði því skóflu.og gaffli upp á bakk-
ann andspænis Grími og stökk sjálfur upp
á eftir. — „Þú brosir gleitt núna, svíðingur,“
Torfi Þorkell.
mælti hann ógnandi og áteytli hnefann í átt-
ina til Gríms, „en óvíst er hver sigri hrósar
að lokum.“ Að svo mæltu snerist hann á hæli
og skundaði heimleiðis. En lengi á eftir
glumdu hlátrasköll í eyru honum ....
Þannig voru þá þeirra fyrstu kynni; þau
spáðu ekki góðu um sambúð þeirra i fram-
tíðinni, enda varð annað þessu líkt.
Greiðvikinn bóndi í sveitinni léði Snorra
mótak, svo að hann • skorti ekki eldsneyti
þetta árið, en miklu var sá mór lélegri og
langsóttari en Ytri-Hlíðarmórinn. —
Misklíðarefni Hlíðarbændanna virtist ó-
þrjótandi. Þannig hagaði til, að tún þeirra
lágu saman og ekki var meira en sneinsnar
milli bæjanna. Um sumarið tók heimalning-
ur, er Snorri átti, aö gerast tíður gestur í
túni Gríms. Eitt kvöld fann Helga, móðir
Gríms, Snorra að máli og ympraði á því eins
vingjarnlega og henni var unnt, hvort Snorri
gæti ekki haldið heimalningnum á sinni
landareign. Hún óttaðist að annars kynni að
fara illa. Svo rétti hún Snorra samanböggl-
aðan bréfmiða. Á honum stóð: „Hirtu gems-
ann þinn, ef þú vilt ekki hafa verra af. — G.“
Helga bar Grími annan miða til baka: „Ekki
er það mín sök, þótt túnið þitt sé illa girt.
— S.“
Þegar Snorri gekk út að gá til veðurs næsta
morgun, fann hann heimalninginn dauðan
fyrir utan dyrnar.
Eftir þetta sat Grímur um hvert tækifæri
til að koma fram hefndum. En sumarið leið
og haustið líka, án þess að hann fengi nokk-
uð náð sér niðri á nágrannanum. Það var
loks nú um miðja jólaföstuna að tækifærið
kom. Grímur hafði gengið á rjúpnaveiðar og
með honum var hundur hans, svartur að lit,
er Skuggi hét. Skuggi var afbragðs vitur
hundur og hændur mjög að húsbónda sín-
um, enda mat hann Skugga að verðleikum.
í sama bili og Grímur kom bak við hól einn,
sá hann hvar maður lædaist að stórum
rjúpnahópi um 100 faðma í burtu. Það leyndi
sér ekki, að þetta var Snorri. Grímur hugði
nú gott til glóðarinnar, fleygði sér niður og
benti Skugga með hendinni. Skot reið af.
Hvellurinn bergmálaði í fjöllunum. Rjúpurn-
ar flugu allar nema ein, sem lá eftir. Snorri
bölvaði í hljóði, því að hann hafði gert sér
vonir um að fá minnst fjórar í þessu skoti.
Allt í einu þaut svartur hundur fram hjá
honum eins og kólfi væri skotið, og stefndi
á rjúpuna, hrifsaði hana í kjaftinn og ætlaði
að stökkva með hana sömu leið til baka; en
í sama bili kvað viö annað skot. Skuggi sner-
ist í hring í loftinu, kastaðist til jarðar og
hreyfðist ekki framar. Þannig lauk ævi hans.
Grímur gnísti tönnum. Hvenær fengi hann
jafnvitran hund? Aldrei. Hvaða hefnd var of
grimm fyrir slíkan hund? Engin.-------Bara
að honum dytti nú nógu snjallt ráð í hug
til þess að ... ah ... æ .... í þessum svifum
hrasaði hann um steinnibbu og féll á grúfu.
Hann reis þó skjótt upp aftur og ætlaði að
halda áfram, en fann þá, að hann gat ekki
stigið í vinstri fótinn; hann hafði undizt svo
illilega um Öklann. Hann settist í snjóinn og
reyndi að jafna sig. Þetta hlaut að lagast.
Líklega var gott að nudda öklann dálítið. Eft-
ir nokkra stund gerði hann aðra tilraun til
þess að ganga. En það fór á sömu leið og áð-
ur. Fótinn var ekki hægt að nota.
Hann seig niður í fönnina og nú varð hon-
um ljóst, hve illa hann var staddur. Heim að
Innri-Hlíð var allt að hálftíma gangur. Myndi
hann endast til að skríða svo langa leið á
fjórum fótum? Og kindurnar? Hvað yrði um
þær? Grímur skimaði fram dalinn. Þær hefðu
átt að sjást, væru þær fyrir heiman Hvarfið.
Hann kom h^rgi auga á þær, en hann sá
annað, sem hleypti hrolli í herðar hans. Bik-
svartir kólgubakkar skutu kollunum upp yfir
fjallsbrúnina, fylktu liði, stönzuðu andartak
til að blása sig út, og geystust svo fram á him-
inhvolfið. Það dimmdi í lofti. Ógnþrungið
veðurhljóð kvað við úr skörðunum. Snjókorn
tóku að falla — eitt og eitt. Það leyndi sér
ekki, að stórhríð var í aðsigi.
Þóra í Ytri-Hlíð stóð við baðstofugluggann
og þíddi héluna á einni rúðunni með andar-
drætti sínum unz hún gat séð út. En það var
svo sem ekkert að sjá nema hríðarsortann.
Það var ofsalegt óveður. Baðstofuþekjan
hriktist til og nötraði fyrir átökum storms-
ins. Úff! Það var óttalegt að hugsa til þess,
að menn og skepnur skyldu vera úti í þessu
veðri. Þvílíkt ólán að kindurnar voru látn-
ar út í morgun. En hver gat búizt við slíkri
veðrabreytingu? Hún þrýsti sér fastar að rúð-
unni. Þarna brá einhverju fyrir, og hundgá
heyrðist. Guði sé lof. Snorri var kominn. Hún
flýtti sér fram í bæjargöngin. Útidyrahurðin
var opnuð og köld snjóstroka þeyttist í and-
lit hennar; jafnskjótt sentist hundur Snorra,
er Tryggur hét, inn úr dyrunum og augna-
bliki síðar smeygði Snorri sér inn um gætt-
ina. Hann var hvítur af fönn frá hvirfli til
ilja, augabrýrnar voru loðnar af hrími og
klaki var í yfirvararskegginu.
Þóra sveif í fang hans án þess að ge/a
honum ráðrúm til að verka af sér snjóinn,
og þrýsti löngum kossi á varir hans. „Þú verð-
ur blaut,“ mælti hann og ýtti henni góðlát-
lega frá sér, en erfitt var að hverfa frá heit-
um munni hennar. „Hvernig gekk þér að
finna féð?“ spurðf hún. „Ég hafði það allt að
lokum, eða réttara sagt við,“ svaraði hann
og kinkaði kolli til Tryggs. „Ég væri ókom-
inn, ef hann hefði ekki verið með mér,“ bætti
hann við um leið'og hann dró' hníf upp úr
vasa sínum og fór að skafa af sér snjóinn.
„Ó, Snorri, ég er svo fegin því, að þú skulir
vera kominn heim; ég var svo hrædd um, að
þú mundir villast í hríðinni. Ég varð eitthvað
svo utan við mig eftir að bylurinn skall á, að
ég fann ekki til þess, að jólin væru í nánd.
En núna hlakka ég til kvöldsins eins og ó-
þreyjufullt barn, því að nú er ekkert leng-
ur því til fyrirstöðu, að við getum lifað gleöi-
leg jól,“ sagði Þóra og dustaði snjóinn af
breiðum herðum bónda síns. —
„Að minnsta kosti verður jólamaturinn
bærilegur eftir eldhúsilminum að dæma;
maður fær bara vatn í munninn,“ sagði
Snorri um leið og hann losaði snjóinn úr
skóm sínum.
„Hangiketið sýður í pottinum; það var ekki
valið af verri endanum. Ég vona líka, að þér
finnist notalegt í baðstofunni, þvi að ofninn
hefur verið kynntur síðan í morgun."
í sama taili og Þóra sleppti orðinu, var hurð-
inni hrundið upp og snjóstrokan stóð inn
bæjargöngin í annað sinn. Gömul, fannbar-
in kona steig yfir þröskuldinn og flýtti sér
að loka dyrunum. Þetta var Helga í Innri-
Hlíð. Hún var smá vexti og lotin í herðum;
andlitið var toginleitt og flóttalegt. Hárið
rytjulegt og grátt gægðist undan skuplunni.