Tíminn - 04.07.1959, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, laugardaginn 4. júlí 1959,
Útgafandl i FRAMSÓKNARPLOKKURim
Ritstjóri: Þórjtrlnn ÞórarinMM.
Skrifstofur i Edduhúslnu vi0 Und«r(Ms
Símar: 18300, 18 301, 183(0, 18 3M, 18 SM.
(skrifstofur, ritstjórnin oR
Auglýsingasimi 19523. - Atfrat8nbui 123X1
Prentsm. Edda hf. Simi ofttr fcL II: 13M9
Afleiðingarnar af yfirlýsingu
Gunnars Thoroddsens
MORGUNBLAÐIÐ skýrir
frá því i gær, aö ýmis erlend
blöS ræöi nú kosningaúrslit-
in og túlki þau m.a. sem
merki þess, að íslendingar
ætli að láta undan síga fyrir
Bretum. M.a. skýrir Mbl. frá
því, að hið merka enska blað
„Manchester Guardian" hafi
látið það álit uppi, að nú sé
„dálítil von til þess, að nýja
stj-órnin munj. á ný yfirvega
brezka tilboðið, sem fyrst var
lagt fram í desember og end-
urtekið í síðasta mánuði —
um að verði íslenzku fall-
byssubátarnir látnir halda
sig innan við sex mílur frá
ströndinni muni herskip
okkar ekki fara nær strönd-
inni ert 12 mílur. Þetta sé
hugsað sem bráðabirgðafyrir
komulag um skynsamlega
ieið til þess að forðast við-
sjár meðan beðið er eftir
næstu sjóréttarráðstefnu
S.Þ.“
í FRAMHALDI af þess-
ari frásögn reynir Mbl. að
læða inn þeirri skoðun, að
kommúnistar og Framsókn-
armenn eigi meginþátt í því,
að kosningaúrslitin séu túlk-
uð á þennan veg. Þeir hafi
verið með svikabrigsl í garð
andstæðingana meðan á
kosningabaráttunni stóð. —
Þess vegna túlki útlend blöð
kosningaúrslitin á þennan
veg.
HÉR er eins og svo titt
er í Mbl. mikilvægum atrið-
um stungið undir stól, a.m.k.
hvað snertir afstöðu Fram-
sóknarmanna. Framsóknar-
menn drógu landhelgismálið
ekki að fyrrabragði inn í
kosningabaráttuna, heldur
létu það að mestu kyrrt
liggja, unz einn af aðalleið-
togum Sjálfstæðisfl., Gunnar
Thoroddsen, dró málið inn í
baráttuna með mjög óviður-
kvæmilegum hætti. Á fund-
um, sem Sjálfstæðisfl. hélt
í Vestur-ísafjarðarsýslu, gaf
hann það óspart til kynna, að
hefði Sjálfstæðisfl. og Alþýðu
flokkurinn staðið tveir að
ríkisstjórn á síðastl. sumri,
myndi hafa verið samið um
landhelgismálið á grundvelli
þeirrar tillögu Breta, að þeir
hættu togveiðum á viss-
um svæðum utan tólf mílna
fiskveiðilandhelginnar und-
an Vestfjörðum. Þess gat
Gunnar ekki, að þessu til-
boði Breta fylgdu þeir skil-
málar, að fiskveiðilandhelg-
in annars staðar við landið
yrði ekki nema fjórar mílur,
að undanskildum einhverj um
skika á Selvogsgrunni. Að-
spurður svaraöi Gunnar því
ekki, hvort hann gæti enn
hugsað sér samninga á þess
um grundvelli.
VIÐ ÞVÍ var ekki hægt
að þegja, þegar einn af for-
sprökkum Sj álfstæðisflokks-
ins hóf að nota málið þann-
ig, til framgangs fiokki sín-
um í vissum landshluta, og
gaf jafnframt til kynna, að
flokkur hans og Alþýðuflokk
urinn hefðu vel getað hugsað
sér að semja við Breta um
fjögurra mílna fiskveiðiland-
helgi við mest allt landið. —
Þess vegna voru umræöur
hafnar um málið hér í blað-
inu og það einnig gert í út-
varpsumræöunum.
Hjá því gat náttúrlega ekki
farið, að því yrði veitt at-
hygli erlendis, þegar jafn
áberandi maður í íslenzkum
stjórnmálum og Gunnar
Thorooddsen er, gaf slíka
yfirlýsingu. Til yfirlýsingar
hans um afstöðu Sjálfstæðis
flokksins og Alþýðuflokksins,
má vafalaust fyrst og fremst
rekja þær fullyröingar er-
lendra blaða, að tekin verði
upp undanlátsstefna í land-
helgismálinu, ef þessir tveir
flokkar eiga eftir aö mynda
stjórn saman síðar á árinu.
Þá virðast fréttaskeyti þau,
sem blaðamenn Mbl. hafa
sent erlendum fréttastofnun
um, ekki hafa dregið úr þess
um orðrómi.
TIL þess að útiloka frek
ar allan vafa, sem yfirlýsing
Gunnars Thoroddsens og
fréttaskeyti blaðamanna
Mbl. hafa valdið, er ekki
nema ein leið. Hún er sú,
að hið nýkjörna Alþingi gefi
enn skeleggari yfirlýsingu
um afstöðuna í landhelgis-
málunum en seinasta þing
gerðið. Með þvi á tvennt að
geta unnizt: Komið í veg
fyrir, að deilur risi um málið
innan lands og að einhver
vafi myndist um afstöðu
íslands út á við.
Samfylking íhaldsandstæðinga
Sj álfstæðisflokkurinn bygg
ir nú alla valdadrauma sína
á því, að honum takist að
auka á sundrungu andstæð-
inga sinna. Von hans er sú,
að þeir verði klofnir í marga
ósamstæða smáflokka.
Sjálfstæðisflokkurinn vill
afnám núv. kjördæma og
auknar hlutfallskosningar
vegna þess, að hann treystir
þvi, að það stuðli að auk-
inni sundrungu íhaldsand-
stæðinga.
ífcixi og fleiri íhaldsand-
stæðingar gera sér nú grein
fyrir þessum óskadraum í-
haldsins. Þeim er Ijóst, að
helzta ráðið gegn þessu, er
aö fylkja sér um frjálslynd-
an og þjóðlegan flokk og efla
hann til öflugrar forustu
gegn íhaldinu. Þetta er ein
meginskýringin á nýunnum
kosningasigri Framsóknar-
manna á sunnudaginn. Þetta
er skýringin á því, að íhald-
ið beinir nú áróöri sínum
fyrst og fremst gegn Fram-
sóknarflokknum.
Framferði Frakka veldur alvarlegum
ágreiningi í Atlantshafsbandalaginu
De Gaulle hershöfðingi og
forseti Frakklands er hald-
inn mikilli löngun til að end
urreisa land sitt sem stór-
veldi, og þessi löngun hef-
ur nú komið honum til að
grípa til aðgerða, sem stjórn
mála- og blaðamenn í Was-
hington og London kalla til-
raunir til kúgunar. Enn-
fremur hafa þær valdið al-
varlegum ágreiningi milli
Frakklands og Aíílantshafs-
bandalagsins.
Þessu valda fyrst og fremst kröf
ur de Gaulle um sama neitunar.
vald og Bretar hafa um beitingu
latómvopna, sem geymd eru á
þeirra eigin landi, og í öðru lagi
kröfur hans um að Bandaríkin
veiti Frökkum sama styrk og Bret
ar njóta til að koma upp eigin
atómvopnabirgðum.
De Gaulle dreymir um a<J endurreisa stórveidi
Frakklands, vill meiri hjálp í Alsír
Tillögur um Atlants-
hafsbandalagið.
En ágreiningurinn á sér lengri
sögu. Hann hófst 24. september í
haust, þegar de Gaulle lagði til í
boðskap til Eisenhowers og Mac
millans að Atlantshafsbandalaginu
yrði breytt úr svæðisbundnum
varnarsamtökum í samtök, sem
næðu um heim allan og lytu for-
ystu Bandaríkjanna, Frakklands og
Bretlands. Hinum minni þátttöku-
ríkjum bandalagsins, sem hingað
til hafa tekið þátt í ráðagerðum,
yrði hfeinlega skákað úr leiknum.
Þess utan skyldu stórveldin þrjú
hafa eftirlit með notkun atóm-
vopna um allan heim, bæði í
Evrópu og Asíu, og síðast en ekki
sízt skyldu Bandarík-jamenn veita
Frökkum aðgang að kjarnorku-
leyndarmálum sínum svo að hinir
síðarnefndu slyppu við öll þau
útgjöld sem eru samfara kjarnorku
tilraunum og framleiðslu kjarn-
orkuvopna.
Bæði Eisenhower og Macmillan
reyndist erfitt að kingja þessu, og
hvorugur svaraði boðskapnum. En
þeir létu það ispyrjasf eftir króka-
leiðum, að ekki væri unnt að fall-
ast á tillögu de Gaulles, — þótt
ekki væri annað, þá væri ekki
hægt að virða önnur lönd Atlaiits-
hafsbandalagsins að vettugi.
Reiði de Gaulles
Þessar undirtektir hleyptu illu
blóði í de Gaulle. Hann varð svo
; reiður að hann ákvað að fara eigin
leiðir og freista þess að þvinga
bandamenn sína til að láta undan.
Fyrst synjaði hann þeim um að
stöðvar fengjust undir meðallang-
drægar eldflaugar á frönsku yfir-
j ráðasvæði. Síðan tók hann franska
. Miðjarðarhafsflotann undan yfir-
j ráðum Atlantshafsbandalagsins, að
1 því er hann sagði, til að tryggja
j flutninga frá Frakklandi til Alsír,
: og að síðustu krafðist hann neit-
unarvalds gegn beitingu -kjarn
j orkuvopna og bandarískrar hjálp
. ar til framleiðslu eigin vopna.
Þessi brögð de Gaulles urðu ekki
111 að skapa honum vinsældir í
; bandariskum blöðum, og yfirhers-
í höfðingi Atlantshafsbandalagsins,
Lauris Norstad, hefur nýlega til-
kynnt að hann neyðist e.t.v. til
að flytja hinar níu sveitir þrýsti-
lofts-sprengjuflugvéla, sem banda-
lagið hefur í Frakklandi, til Vest-
ur-Þýzkalands eða Bretlands. Nor-
stad hefur enn ekki farið þess á
leit við Breta, að þeir veiti hinum
húsvilltu flug'Sveitum hans skjól,
en samkvæmt' umsögnum brezkra
blaða mun erindi hans hljóta vel-
viljaðar undirtektir þegar það
berst.
Stórveldadraumar.
En hvers vegna skapar de
Gaulle óró í liði Atlantshafsbanda
lagsins með þessum duttlungum
sínum? Iívers vegna setur hann sig
á háan hest og neitar að hverfa
aftur til jarðarinnar? Bezta svarið
við þessu hefur Walter Lippmann
gefið. Hann skrifar í New York
Herald Tribune að Bandaríkin hafi
Norstad ,
eftir styrjöldina viðurkennt IFrakk
land sem stórveldi að nafninu til,
en í raun komið fram við það sem
annars flokks veldi. Frökkum hef-
ur sárnað að Bandaríkin hafa ekki
leitað ráða þeirra í alþjóðamálum
eins og þeir hafa ráðgazt við Breta
og að vissu marki við Vestur-Þjóð
verja.
Gott dæmi um afstöðu Frakka
eru þau ummæli de Gaulles fyrir
skemmstu, að Eisenhower yrði að
koma til Parisar ef hann ætti er-
indi við sig. Sjálfur myndi hann
ekki ómaka sig til Wasbington.
Frakkar beita nú öllum kröft-
um að því að koma sér upp kjarn-
orkusprengju og telja að það
myndi stytta þeim leiðina til stór
veldisaðstöðu, bandamenn þeirra
myndu þá frekar hlusta á kröfur
þeirra. Franska stjórnin hefur
iskýrt frá því að fyrsta tilrauna-
sprengingin muni fara fram í
Sahara innan skamms, ;sennilega
í haust. Óvist er hversu fer um
þessar tilraunir ef Bandaríkin,
Bretland og Sovétríkin komast að
samkomulagi um bann við kjarn.
orkutilraumnn fyrir haustið.
Framhald á 11. síðu.
Minnismerki um Olöfu ríku og
Björn hirðstjóra að Skarði og Rifi
AÐ SKARÐI á Skarðsströnd
köma jafnan ferðamannahópar
á sumrum til þess að sjá og
skoða hinn sögufræga höfuð-
stað, csi þær fáu fornu minjar,
sem enn eru til frá tímum
Ólafar ríku, sem aðallega er
altaristafla og prédikunarstóll í
Skarðskirkju. Þann 28. f. m.
runnu í hlað tveir langferða.
bílar með 41 manni. Þar voru
á ferð nemendur barnaskóla
Ólafsvíkur, skólastjóri og kenn
arar. Eftir að hafa skoðað kirkj
una, kavddi séra Magnús
Guðmundsson, sóknarprestur í
Ólafsvík sér hljóðs. Rakti hann
í fáum orS'um þann þátt úr
sögu Ólafar ríku, er að við.
skiptum hennar og Englend-
inga laut. Minnti á, að nú um
þremur öldum síðar veittu Eng.
lendingar enn fslendingum yfir
gang á hafi úti, sem alþjóð er
kunnugt, en öllum svíður og
vandséð um endalokin. Ólöf ríka
á Skarði safnaði liði og hefndi
bónda síns. M. a. tók hún
enska menn til fanga og geymdi
'um stund að Manheimum, en
lét flytja þá út úr Skarðs.
landareign og leiða til högg-
stokks á hóli þeim, er axar.
hóll er síðan nefndur. Þannig
jafnaði ílsienzk kona um enska
heimsveldið, fyrir nálega þrjú
hundruð árum. Þá beindi séra
Magnús máli sinu til alls hóps
ins persónulega. Kvaðst hafa
fengið hugmynd, er hann kom
í hlaðið og vildi gjarna koma
henni til framkvæmda strax,
sem sé þá, að stofna sjóð til
minningar um Ólöfu ríku á
Skarðii, og verja honum tiJL
þess að reisa henni veglegan
varða að Skarði. Ennfremur að
reistur yrði varði á Rifi á Snæ-
fellsnesi til minningar um
bónda hennar, Björn Þorleifs.
son. Hafi nokkur tillaga feng.
ið hljómgrunn þá var það þessi.
Sjálfur byrjaði séra Magnús
með verulegri upphæð. Kenn-
aralið og börnin öll hófu hend.
ur á loft og þrifu til pyngju
sinnar og sýndu í verki að til.
laga séra Magnúsar féll í frjó-
■an jarðveg. Söfnuðust nálega
1500 krónur.
Hygg ég að atburður þessi
sé nær einstæður í sögunni.
Merkilegu máli hrundið í fram
kvæmd aðallega með tilstyrk
barna úr einum skóla. Standi
nú þjóðin öll að því, að þessum
fornu og löngu horfnu hetjum
söguþjóðarinnar verði reistur
veglegur minnisvarði. Fylgjum
gefnu dæmi barnanna frá Ólafs
vík. „Ef æskan vill rétta þór
örvandi hönd, þá ertu á fram.
tíðai’vegi".
Kr. H. Breiðdal.
............ ................