Tíminn - 16.03.1960, Blaðsíða 6

6
T í MI N N, miðvikudaginn 16. marz 1960.
Minningarorð:
Guörún Jónína Sfefá nsdóttir
húsfreyja á Karlsskála
fyrrv.
Afmæliskveðja til
Guðrúnar Jónsdóttur í Finnstungu
Guðrún Jónína Stefánsdóttir,
fyrrverandi húsfreyja á Karlsskála
Helgustaðahreppi, og ljósmóöir,
lézt á Fjórðungssjúkrahúsinu í
Neskaupsstað 24. nóvember 1959,
og var jarðsett 2. desember í
Breiðuvíkur-grafreit við hlið
Guðna Eiríkssonar fyrrverandi
éiginmanns hennar, og lífsföru-
nautar um 46 ára skeið. Hann lézt
11. ágúst að heimili þeirra Karls-
skála eftir 13 ára vanheilsu, þá 80
ára að aldri.
Jónína (því nafni var hún venju
lega nefnd) var tæpra 86 ára að
aldri er hún lézt, fædd 30. janúar
1874 í Seljarteigi í Reyðarfriði,
dóttir hjónanna Stefáns Jónsson-
ar og Önnu Mörtu, er þá bjuggu
þar.
Um uppvaxtarár Jónínu heit-
innar er mér því miður lítið kunn-
ugt, en býst við að hún hafi þegar
hún gat, orðið — ásamt foreldrum
sínum — að vinna eins og kraftar
leyfðu fyrir lífsframfæri sínu. Það
því fremur sem hún var elzt af
systkinum sínum. Það urðu flest
börn og unglingar að gera á þeim
tíma, ekki sízt þar sem fjölskyldan
var stór, og fátæktin annars vegar.
Systkinin voru 6 að tölu, 3 drengir
og 3 stúlkur, og eru nú aðeins
tvær systurnar á lífi,
Þegar Jónína var 13 ára, dó
móðir hennar frá hinum unga
barnahóp sínum. Varð þá faðirinn,
Stefán, að hætta búskap og börnin
að fara til vandalausra. Jónína fór
þá til séra Lárusar Halldórssonar
og frú Kirstínar konu hans, er þá
bjuggu á Kollaleiru í Reyðarfirði.
Séra Lárus var þá nýlega orðinn
fríkirkjuprestur við hinn nýstofn-
aða fríkirkjusöfnuð Reyðfirðinga.
Áður en þessum minrfingarorð-
um lýkur, mun ég minnast lítils-
háttar á veru hennar þar.
Laust fyrir aldamótin 1900 flutt-
ist Jónína að Kalsskála, sem eftir
það varð æfi-heimili hennar, því
13. septebmer árið 1900 giftist hún
Guðna Eiríkssyni, og tók við hús-
móðurstörfum á Karlsskála. Tveim
ur árum óður var hún skipuð ljós-
móðir í Helgustaðahreppi, því hún
lauk prófi í yfirsetufræði 6. júní
1898.
Ljósmóðurstarfinu gegndi hún
svo ásamt húsmóðurstarfinu til
ársins 1959 eða full 50 ár. Ei-nnig
starfaði hún sem ljósmóðir á suð-
urbyggð Reyðarfjarðar, frá Eyri
að Vattarnesi. Hún þjónaði því 2
Ijósmóðurumdæmunum við erfið
skilyrði, svo ekki sé meira sagt.
Þau Guðni og Jónína eignuðust
7 börn, 5 drengi og 2 stúlkur, auk
þess ólu þau upp 2 fósturbörn,
dreng og stúlku, og eru'þau öll á
lífi.
Jónína heitin vann því mikið
ævistarf sem húsmóðir og ljós-
móðir. Hún var traustur lífsföru-
nautur eiginmanni sínum, góð
móðir börnum sínum og fóstur-
börnum. Umhyggjusöm húsmóðir
hjúum sínum. Ég veit að allir sem
dvöldu á heimili hennar og aðrir,
sem einhver kynni höfðu af henni
utan þess, minnast hennar með
ástúð, virðingu og þökk.
Sama fullyrði ég að segja má
um allar þær mörgu sængurkonur
— bæði lífs og liðnar — er urðu
aðnjótandi fæðingarhjálpar henn-
ar. Ljósmóðurstarf sitt vann hún
við erfið skilyrði. f heimaumdæm-
inu er fyrst og fremst yfir fjallveg
að fara til Vaðlavíkur eða um
mjög slæmar skriður með sjó
fram. Um hitt umdæmið er það að
segja, að þar er yfir sjó að fara
(Reyðarfjörðinn); sem oft getur
orðið sjóillur. Ég held mér sé
óhætt að fullyrða, að ekki mundi
þurfa að bjóða nútímaljósmæðr-
um þá þrekraun í starfi, sem hún
varð að gera sér að góðu og þola.
Það er mér sem þetta rita, vel
kunnugt um, því ég held mér sé
óhætt að segja, að fáir eða jafnvel
engir hafi oftar verið leiðtogar
hennar í þeim ferðalögum innan
Helgustaðahrepps. Stundum um
blíða daga og bjartar nætur, en
þó oftar um dimmar hausts- og
vetrarnætur — ýmist gangandi
eða á hestbaki. Þá var ekki um
annað en rudda eða órudda vegar-
slóða að ræða. Engar hlaðnar
brautir eða hjólafarartæki að
grípa til.
í sambandi við minninguna um
ferðalög hinnar látnu sæmdar-
konu, vildi ég segja í stuttu máli
frá einni ljósmóðurferð hennar til
Vaðlavíkur með mig undirritaðan
einan að fylgdarmanni.
Það var að áliðnum degi í marz-
mánuði 1928 að sambýliskona mín
og mágkona Jónína Jónsdóttir'
lagðist á sæng að öðru barni sínu,
bað þá maður hennar Stefán bróð-
ir minn mig að fara að Karlsskála
til að ná í Jónínu yfirsetukonu.
Lagði ég þá tafarlaust af stað
ásamt öðrum manni (Magnúsi
Jónssyni) í fremur ótryggu veður-
útliti, og fórum við útfyrir Krossa
nes og um hinar hættulegu Karls-
skálaskriður, að Karlsskála. Þegar
þangað kom, var Jónína ekki
heima, hafði verið sótt að Þernu-
nesi á suðurbyggð Reyðarfjarðar,
til að gegna ljósmóðurstörfum þar.
Það skal hér tekið fram, að
sveitarsími var þá ekki kominn í
| Helgustaðahrepp, en landssíminn
lá um byggðina með 3ja flokks
stöð í Litlubreiðuvík á Austur-
byggð Reyðarfjarðar. Litlubreiða-
vík er næsti bær fyrfr innan Karls
: skála. sofiagenfintb
Einnig var 3ja flokks stöð á
Hafranesi sunnanmegin Reyðar-
fjarðar. Varð það þá að ráði, að ég
færi að Litlubreiðuvík, og reyndi
að ná sambandi við yfirsetukonuna
en samfylgdarmaður minn yrði
eftir á Karlsskála. Við töldum víst
að ef hún gæti kóomið með okkur,
mundi hún vilja koma við heima1
og fara sömu leið og við komum.
Ég náði sambandi við Jónínu með
hjálp sírnans milli Breiðuvíkuir og
Hafraness, og ákvað hún að koma
með okkur til Vaðlavíkur, þar sem
sín mundi ekki þörf lengur í bráð-
ina hjá konunni á Þernunesi, því
fjölgunarvon með eðlilegum hætti
væri ekki um að ræða svo bráð-
lega, þó hún hefði orðið lasin, og
ekki þorað annað en láta sækja
ljósmóður, þá væri hún nú hress-
ari. En til þess að hún gæti komið
með okkur, yrði ég að fá menn
og bát til að sækja hana yfir fjörð-
i inn.
Allt tókst þetta ágætlega, en
tók talsvert langan tíma, og var
komið náttmyrkur og veðrið að
ganga upp með Aust-Norðaustur
snjóbleytuhríð, er við loksins stóð-
um ferðbúin á bæjarhlaðinu í
Breiðuvík, til að leggja á Vaðlavík-
urheiði, því Jónína vildi ekki fara
heim og út skriður. — Taldi það
mesta óráð í myrkri og jafnvel
hríð. Og þar sem enginn sími var
þá kominn milli Breiðuvíkur og
Karlsskála, þá var ekki hægt að
ná í hinn fylgdarmanninn nema
með því að senda mann til hans,
en vitanlega tók það nokkuð lang-
an tíma Eg lét þá þau orð falla,
hvort hún þættist ör,ugg að leggja
á fjallið við þær aðstæður, sem ég
hef nú lýst. Hún svaraði hiklaust
og með ákveðnum málrómi: „Ég
treysti á Guð og fylgdarmanninn.“
Þessum orðum hinnar trúuðu
dugnaðarkonu mun ég seint
gleyma.
Var svo án fleiri orða haldið
af stað sem leið liggur til Vaðla-
víkur, sem 1 góðu gangfæri er 2ja
tíma ferð bæja á milli, en við vor-
um 4 tírna í þetta sinn, og gátum
aldrei sett okkur niður til hvíldar
því ekki var annað sæti að fá en
blautan snjóinn, sem vetrarstorm-
urinn næddi yfir.
En með Guðs hjálp komumst
við þetta slysalaust, og þykist ég
varla þurfa að lýsa því fyrir nein-
um hvílík þrekraun þessi ferð var
fyrir konu þessa, þá 54 ára að
aldri, í snjóbyl og náttmyrkri, sem
mér þá 39 ára karlmanni þótti nóg
um. Hvorugu okkar varð neitt
meint af ferðalaginu, og ljósmóður
starf hennar tókst vel og farsæl-
lega í þetta sinn sem svo oft
áður og síðar.
Eins og áður er .sagt, vann Jón-
ína sitt ljósmóðurstarf í 50 ár við
þau skilyrði um ferðalög á landi,
sem ofanritað gefur hugmynd um,
og mætti margt fleira af því segja.
Eitthvað líkt hefur hún efalaust
mátt reyna í ferðalögunum yfir
sjóinn, því ekki mun þá ætíð hafa
verið blítt á báru eða bjart 1 lofti
og þá farartækin einungis ára-
bátar.
Ég álít að lífsstarfi eins og því,
sem ég hef nú með fáum orðum
lýst, afkasti ekki aðrar konur með
þeirri sæmdarprýði og hugarró-
semi, sem hin látna kona gerði,
en þær, sem búnar eru miklu and
legu og líkamlegu þreki. Mér virð-
ist Jónína hafi í ríkum mæli hlotið
þessa dýrmætu eiginleika í vöggu-
gjöf.
Þessum or'ðum mínum til stað-
festu vil ég hér að endingu skýra
frá atviki sem kom fyrir hana
unga að aldri, aðeins 16 ára, er
hún var vinnustúlka hjá séra
Lárusi og konu hans, sem áður
var getið.
Bar þá svo til að frú Kristín
tók léttasótt. Sent var ef-tir ljós-
móður en hún kom ekki nógu
fljótt til að aðstoða konuna við
fæðingu barnsins. Kalla þá hjón-
in Jónínu sér til aðstoðar.
„Ég færðist undan að verða við
þeim tilmælum þeirra að takast
þann vanda á hendur, ung og
óvön því starfi“, sagði hún
(Jónína) mér. „En frúin var svo
hugrökk og taldi kjark í mig“,
sagði hún.
Og af ölum þeim orðum, sem
þarna voru töluð, voiu henni
minnisstæðust þessi: „Ef þú,
stúlka mín, gerir allt eins og ég
segi þér fyrir, mun þetta starf
þitt vel takast“. Og svo varð, að
þetta hennar fyrsta ljósmóður-
starf tókst ágætlega.
Þetta atvik sýnir hvað mikið
traust hjónin báru til hinnar ungu
stúlku. Þau kalLa hana til þessa
staifs, þar sem þó voru aðrar
eldri og lífsreyndari konur á
heimilinu. Upp frá þeirri sfundu
bar hún þá ósk í brjósti að læra
ijósmóðurstörf, með það í huga
að hafa meiri þekkingu og æfingu
við það starf næst, þegar 6vipáð
kall bæri henni að höndum fyrr
eða síðar á lífsl.eiðinni.
Nú er þessi trúartrausta og táp
mikla góða kona horfin okkur af
sviði jarðlífsins, — þessi trausta
eik fallin, er á sínum tíma breiddi
ástríkar ilmgreinar yfir mann
sinn, börn, heimili og byggðarlag.
En minningin lifir björt og blíð
í huga okkar samferðamanna
hennar og fócturbarna, vanda-
manna og vina. Einnig hjá sveit-
ungum öllum ungum sem gömlum.
Öll blessum við minningu henn
ar og felum sál hennar faðmi
Guðs um alla eilífð.
Vilhjálmur Jónsson.
Guðiún í Finnstungu varð átt-
ræð í gær, hinn 14. marz. Feginn
hefði ég viljað þrýsta hönd henn-
ar á afmælisdaginn. Þess er þó
eigi kostur. í staðinn langar mig
•til að senda henni örstutta af-
j mæliskveðju.
Eigi mun ég rekja ættír Guðrún
ar frá Auðólfsstöðum né heldur
æviferil — og væri þó maklegí
og meira til. Ekki verðu rhenni
heldur goldin gömul skuld með
orðum einum, fáum og fátækleg-
um. En hitt mætti hún finna, að
ég met hana mjög um aðra fram.
Guðrún frá Auðólfsstöðum var
kennari minn og systur minnar
um nokkurra vetra skeið fyrir
; fermingaraldur. Var hún til þess
r'áðin fyrir meðalgöngu frú Elínar
Briem, sem var í vinfengi við for
eldra mína. Hafði frú Elín hið
mesta álit á Guðrúnu. Brást hún
og hvorki hennar trausti né held
ur annarra. Hún var afburða
kennari, sem mér lærðist að elska
og virða. En Guð'rún var líka ann
að og meira. Hún var mér ungum
sem önnur móðir, eldri systir og
félagi. Með því er allt sagt.
Æskan verður mörgum manni
dýrðardagur, er aldur færist yfir.
Naumast blaða ég svo í mynda-
bók æskuáranna, að eigi blasi þar
við á annarri hverri síðu hug-
þekk mynd Guðrúnar frá Auð-
ólfsstöðum. Slík voru áhrif henn
ar og ítök í mínu ungá hjarta. Hún
var sem ein af fjölskyldunni.
Guðrún Jónsdóttir var fjölda
ára húsfreyja í Finnstungu í
Blöndudal. Bærinn stendur hátt.
Er þar fagurt og víðsýnt og sér
út um allan Langadal. Eg ætla,
að Guðrún hafi kunnað því vel.
Þar hafði hún æskuslóðir fyrir
augum. Sjálf er hún víðsýn og
skyggn á víðáttur mannlegra ör-
laga. Og heitum huga ann hún
allri fegurð, — fegurð lífs og
náttúru, fegurð ljóð's og tóna. Og
það, sem mesf er um vert: Hún
hefur fengið að njóta þeirrar giftu
að mega lifa langan dag og fagran,
elskuð og viri af öllum.
Megi geislar guðs sólar verma
hana allar stundir.
14. marz 1960.
Gísli Magnússon.
Steindórsdóttir
fædd 20. marz 1898;
dáin 29. desember 1959.
Kveðja frá tengdasyni.
j Lít ég yfir liðna daga,
llífs við stærstu þáttaskil,
lokið hefur langri ævi,
leiðin stefnir himins til.
Göfug kona Guðs á vegum,
gafst hinn dýrsta lífsins arf,
áttir kæríeiks eldinn bjarta,
aðalsmerki um fórn og starf.
Mikið hlutverk móðurhöndin
mild og traust í kyrþey vann,
| elska og hlúa að ungum gróðri,
í því dýpstu gleði fann.
; Rík af fróðleik ávallt öðrum
yndi og blessun veittir þú.
Hjartað göfga í hetju barmi,
heilög vermdi lífsins trú.
Okkur heim þá sorgin sótti,
; sár og þung á reynslu stund,
^man ég enn hve allt þú skildir,
! af svo styrkri kærleikslund.
Vermdir eins og vorsins geisli,
viðkvæm opin hjarta sár,
fyrir bæn og blessun þína,
brosið skein í gegnum tár.

Móður starfið markar dýpstu
mann-kærleikans þroska-spor.
Þú varst alla ævi að veita,
öðrum bæði sól og vor.
Hjartans þakkir þér ég færi,
þú mér varst, sem móðir blíð.
Megi ísland eiga slíkar,
óskadætur fyr og síð.
Heimurinn Klær
Bretar hafa, með árum og öldum,
örtröð grunnmiða skapað sér hjá,
gyrtir stáli, með vopnum og völdum
:,: veilli grannþjóðir sældust þeir á:,:
hrygnistöðvar við strendurnar skófu
stöðugt traðkandi reglur og boð,
það langt sem flaut á grunni gnoð
grimma, einsýna rányrkju hófu
unz allur heimur hlær
að heimsku er séð ei fær
:,: svo fiskiveiði fáist nóg
hann fæðast verður þó:,:!
Þegar átti við Rússland að reyna
rányrkjuna — sem víðast hvar fyr.
Krústseffs vígdirekar komu til greina
j :,: kræfir, albúnir, hótandi styr. :,:
Brezka ljónið þá lokaði gini
j lagði halann — og falaði sætt,
við ofbeldið fy.rst ei var stætt
; eiga kjöri það Rússann að vini,
svo allur heimur hlær
að hroka er slíðrar klær
j :,: og leikur sníkið lítið gauð
sem lepur náðarbrauð.
Brezka ijónið við fsland nú æðir
opnu gini — með stríð-spenntar
klssr;
lítt þess uppsperrti hali oss hræðir
:,: hrokans læging því vísast er
nær.
Undir herverndun flotans sin.-. fi æga
fyrir kostnaði’ ei veiða þess grey
í landhelgi við l'itla ey
— léttvæg gjörist nú víghreystin
æga!!
svo allur heimur hlær
er hér það um sig slær,
:,: og fela reynir fyrir sér
að feigt þess veldi er.
22.1. 1960.
Guðm. Þorsteinsson
frá Lundi.
Bið frjálslynd blöð vinsamiegast
að birta þetta kvæði. G. Þ.