Tíminn - 29.04.1960, Blaðsíða 9

T í MI N N, föstudaginn 39. apríl 1960.
9
— Ég 'hef eíkiki endanlega' reikn
að út hlaupið frá því í vetur, en
1954 komst reninslið í Skeiðará
ypp í 6—7000 teningsmetra á sek.,
svo að remnslið á páskadagsmorg-
un, þegar haldið var vestur yfir,
var aðeins 1% af því, sem það
var í hlaupinu. Sandgígjukvísl
fiutti þá fram nálægt 4 þús. ten-‘
ingsmetrum, þegar flóðtoppur
hlaupsins reis hæst.
Hlaupið i vetur var heldur
rninna en 1954, en það kom und-
an jökli á þremur stöðum — í
Skeiðará, Sandgígjukvísl og Súlu.
Áður fyrr voru Skeiðarár (Gríms-|
vatna)-hlaup stærri, t.d. 1897,
1902, 1913, 1922 og 1934, svo að
aí lýsingu virðist helzt mega ráða,
að rennsli hafi sem snöggvast
skroppið upp í 30—40 þús. ten-
ingsmetra á sek.
Grænalén og Grímsvötn j
— En eru öll hlaup úr Gríms- j
vötnum?
— Það er æði oft manna á með-
al sem Grímsvataahlaupum er
ruglað saman við Grænalónshlaup.
En ef litið er á landabréfið sézt,
að Grænalón er vestan undir
Skeiðarárjokli, en Grímsvötn
lengst inni í Vatnajöldi. Það er
þó ekki fyrir það að synja, að nú-
verandi Grænalón gangi í ýmsum
heimildum frá 18. og 19. öld undir
nafninu Grímsvötn.
Hlaup úr Grænalóni brjótast
fram í Súlu, og stöku sinnum kem
ur vatn einnig fram austar á sand
inum. Súla slítur þá símann, en
Kjartan Svcinsson í Vík og Hann-
es á Núpsstað tylla honum strax
upp aftur, er sjatnar í.
Þótt greiður hafi verið vegur
tim sandim og hratt ekið víða á
Súluaurum, hafa páskafarar vafa-
laust veitt staurabrotum og keng-
beygðum járnum eftirtekt, sem
stóðu upp úr sandinum hér og
Það er villandi að segja, að
Kagnar í Skaftafelli hafi haldið
dagbók um Grímsvatnahlaupið í
vetur, þótt hann hafi skrifað ræki-
lega um það daglega. Nær er
að segja, að hann hafí skrifað
fcók um hlaupið.
Har cies á Núpstaft
Enginn núlifandi maður mun
þó þekkja ems vel vötnin á. Skeið-
arársandi og Hannes Jónsson á
Núpsstað, sem var póstur á sand-
irmm í fjöldamörg ár. Þegar ég
kom að Núpstað núna í páska-
ferðinni, sagði hann við mig eitt-
hvað á þessa leið:
Núpsvötn hafa veiið erfið, þið
negið va-ra ykkur á þeim í rign-
mgatíð. Tolið ba-rst fljótt að
Grænalónsh’aupum. Hannes kom
að Grænalóni í haustgöngum 1899.
Þá var langt niður í vatnið í hinni
djúpu skál, og þá fékkst í fyrsta
s;nn staðfs'tmg á hlaupi úr Græna-
lóni. Það hafði einmitt komið jök-
ulhlaup í Súlu í nóv.-des. 1898.
Árið 1902 var skálin aftur orðin
full, og Núpsá tók að renna suður
yfir fjöllin. Allt var þó með
kyrrð og spek-t þangað til 1935,
að hlaup kom fram á ný, og skál-
in, sem er um 200 metra djúp,
tæmdist.
Enn fylltist s'kálin, og í apríl
1939 tók Núpsá að renna úr Græna
)óni suður yfir fjöllin, en það
stóð ekki lengi, eða ekki nema
þangað til 23. júlí þá um sumarið,
að hlaup brauzt fram í Súlu, og
síðan hefur Grænalón ekki náð
sinni fyr-ri hæð. Nú svíkur jökull-
inn af því að hann er lægri og
Jéttari fyrir en áður, og Grænalón
hleypur, þótt 50—60 metra borð
sc á troginu, og vatnsgusur koma
fram í Súlu.
Fyrrum hafa hlaupin verið ná-
lega 5—7000 m3/sek. Hið síðasta
kom sumarið 1959.

Fyrir nokkrum árum var stór vörubíll ferjaður á tunnum yfir jökullónið
í Jökulsá á Breiðamerkursandi. Myndin var tekin þá.
hvar í námunda við símalínuna.
Það eiu vegsummerki jökulhlaup-
anna.
Bók Ragnars
Það er mikill fróðleikur um jök-
ulhlaupin og reynsla í fangbrögð-
um við jökulárnar, sem bændurn-
ir, er næslir búa Skeiðarársandi
hafa öðlazt og geta miðlað öðr-
um.
Það stóð heima, að fötin mín
voru orðin þurr eftir volkið í
Núpsvötnum daginn áður, þegar
Hannes var búinn að rekja Græna-
lónssögur sínar frá ferðum með
Johannesi Áskelssyni jarðfræð-
ingi að Grænalóni í sept. 1935, er
þeir kókluðust niður skreipar hlíð
I ar trogsins til að mæla dýpið.
j Þegar ég tór frá Núpsstað leit
ilannes upp í heiðbláan norður-
' himininn og sagði. — Nú hefur
sett niður í Núpsvötnum.
Mótmæla veltuútsvarinu
Á aðalfundi Blönduósdeildar
Kaupfélags Húnvetninga var eftir
farandi tillaga samþykkt með öll-
um greiddum atkvæðum gegn
fjórum:
„Deiluarfundur Kaupfélags Hún
vetninga í Blönduóshreppi 1960,
skorar á ríkisstjórn og Alþingi að
fella niður þau ákvæði í fram-
komnu frumvarpi ríkisstjórnar-
innar um veltuútsvar á samvinnu-
fclög, framyfir 1 Vz % af utanfé-
iagsniannaverzlun félaganna, þar
sem sannaniegt er að samvinnufé-
lög greiða félagsmönnum sínum
þann arð, er verður ár hvert.
Einnig bendir fundurinn á að
veltuútsvar á afurðasölufélög-, þ.
e. a. s. umboðssölu á framleiðslu
bænda nær engri átt, nema að
því marki, er viðkomandi sveitar-
félag kann að hafa gjöld af rekstri
félaganna á hverjum stað.“
sem iclndin erfa

■ ' ■
Þessi mynd er frá Togolandi, — hinu nýja lýðveldi í Vestur-Afríku. Það er næsta
land við Ghana. Þessir unglingar eru á leið heim úr skólanum. Stúlkurnar bera
skólatöskurnar á höfðinu. Togoland hefur fengið að kynnast nýlendustjórn Þjóð-
verja, Frakka og Englendinga. En vonandi bíða þess nú bjartari dagar. — Mikill
skortur er á skólahúsnæði og kennslukröftum í landinu og því er almenn skóla-
skylda ekki enn lögleidd, — en þar eins og hvarvetna þar sem undirokaðar
þjóðir rísa úr öskustónni, munu leysast úr læðingi öfl, sem skapa auknar fram-
farir og menningu í landinu. (Ljósm.: UNESCO).

Carmina burana
Útlendingar ókunnugir
landi, þjóð og sögu, gætu vel
látið sér detta í liug að ís-
lenzk menning væri aðeins
tíu ára gömul. Svo merkilega
vill til, að ýmsar menningar
stofnanir, sem eiga a<5 vera
burðarásar hinnar borgara-
legu menningar okkar eru nú
að fylla fyrsta áratuginn.
Enda þótt vísar að þessum
stofnunum hafi áður skotið
rótum í þjóðlífinu. Hin hrað
fleyga þróun hefur breikkað
bilið á milli hinnar gömlu og
þjóðlegu bændamenningar
og hinnar aðfengnu menn-
ingar sem bylgjan hefur skol
að hér á land, og fest hefur
í íslenzkri mold.
Meðal sjaldgæfustu við-
burða í tónlistarlífi okkar er
flutningur stærri verka fyr-
ir kór og hljómsveit. Þetta
kostar ærinn undirbúning,
því að hin takmarkaða kunn
átta söngfólksins heimtar
langar og lýjandi æfingar og
svo hitt, að langflestir eru
óvanir að syngja verk, sem
ekki er hægt að flytja öðru
vísi en á erlendu máli, sem
vill verða mörgum til erfiðis-
auka. Það mun því fæsta
gruna að óreyndu, hve mikið
erfiði liggur að baki, þegar
tjaldið er dregið frá og tón-
sprotanum lyft. Þegar þetta
er haft í huga, verður undr
unin og aðdáunin enn meiri
yfir þvi, hve flutningurinn á
Carmina burana tókst stór-
kostlega vel. Þetta liríka,
gáskafulla og töfrandi verk,
skartaði í íslenzkum viðhafn
arbúningi. Það er fjirst og
fremst kórsöngurinn, sem bar
verkið uppi, og Þjóðleikhús-
kórinn og söngfélagið Filhar
mónía, sem þarna kom í
fyrsta sinn fram, sýndu svart
á hvítu, hvers af þeim má
Róbert Abraham Ottósson
hljómsveitarstjóri
vænta j höndum annars eins
manns og dr. Róberts A. Ottó
sonar. Þau Þuríður Pálsdóttir
Kristinn H>,llsson og Þor-
steinn Hannesson skiluðu
hlutverkum sínum vel og
lögðu með því fram sinn skerf
og slíkt hið sama er að segja
um hljómsveitina. En fyrst
og síðast er það stjómand-
(Framhald á 15.