Tíminn - 08.05.1960, Blaðsíða 9

TÍMINN, sannudaginn 8. maí 1960.
9
9 / * z i *
dl/TT? rZJi Uc&œa u#n nz* c&íœa
Vísitasía á Narfeyri I:
Næturgestur í kansellíinu
eftir Jón Helgason, ritstjóra
r.
Það er síSsumar við Breiða-
fjörð og stafar á lognvæi'an sjó-
inin. Eyjarnar hreykjast upp í tí-
bránni, torkennilegar að svip og
yfirbragði, ímynd þeirra kynja,
þegar stapinn eða bergnöfin kast-
ar hamnum og breytist í álfa-
' bor'g. Handan Hvammsfjarðar
rísa fjöHin upp af Fellsströnd-
inni, sveipuð blárri móðu, þokka-
full og slétt á vanga. í dag tjald-
ar Breiðafjörður öllum sínum un-
aði og töfrum.
Láin leikur við steina, O'g æð-
arfuglinn fer úandi í flokkum
um vog oa lón: Friður á jörðu og
velþóknun guðs með allri' skepnu.
II.
Þetta er árið 1713 — hinn
fimmta dag septembermánaðar.
Biskupinn í Skálholti, sjálfur
Jón Vídalín, vísiteraði í morgun
suður á Kolbeinsstöðum og í dag
á Breiðabólstað á Skógarströnd,
og nú ríður hann út sveitina með
föruneyti sínu. Þetta er mikill
flokkur, því að bæði hefur bisk-
upinn að meðreiðarsveinum
lærða menn úr Skálholti og hesta
stráka og lestreka, sem slá tjöld-
um í náttstað, gæta fararskjót-
anina og búa á þá og hafa reiður
á fararbúnaði öUum. Jón Vídalín
fer um héruö við níunda mann,
og farteski þeirra biskupsmanna
er mikið og margvíslegt og ekki
fáir hesfar undir klyfjum, því að
um langan veg er að sækja frá
Skálholti og heim aftur, en emb-
ættiserindi mörg og tafsöm.
Þeir ríða ekki neina þeysireið,
biskupsmenn, jafnvel þótt götur
séu greiðar, heldur síga áfram
jafnt og þétt. Það er Hfca löng
leið, er þeir eiga að baki í dag,
og menn og hestar eru teknir að
iýjast. Það er aðeins biskupinn
sjálfur og hinir lærðu förunaut-
ar hans', sem hafa viðdvöl, þegar
þeim býður svo við að horfa, eða
ríða á undan lestinni, er nálægist
bær, þar sem ekfci hæfir, að riðið
sé hjá garði.
Og nú er förinni heitið að
Narfeyri við Álftafjörð, þar sem
býr Oddur Sigurðsson, fulltrúi
stifbamtsmanns á íslandi og vara-
lögmaður að norðan og vestan,
ásamt móður sinni, Sigríði Há-
konardóttur frá Bræðratungu.
III.
Það er komið sólsetur, og
Breiðafjörður er sem guU undir
sól að sjá. Goft er að koma í nátt-
• stað á höfðingjasetri á slíku
kvöldi. Hestarnir hvetja sporið,
þegar kemur að túngarði á Narf-
eyri, því að þeir skynja af næm-
lei'k sínum, að hér er komið í
áfangastað. Að vörmu spori stíga
þeir af baki á bæjarfilaði, biskup-
inn og förunautar hans, Þorieifur
Arason frá Reykhólum, rektor í
Skálholti, og Þorgils Sigurðsson
heyrari. Húsbóndinn á þessum
fremdargarði stendur þó ekki
fyrir dyrum úti, en þeir gerá boð
fyrir hann, því að ekki hæfir, að
Skálholtsbiskup taki sér hér nátt-
stað að boði annars manns en
hans.
Jón Vídalín á því ekki að venj-
ast að þurfa lengi að bíða þess,
að hann sé boðinn velkominn,
þar sem hann vill taka sér gist-
ingu á yfirreiðum sínum. En hér
bregður svo við, að býsna löng
bið verður á því, að varalögmað-
urinn ræbi gestrisnisskyldu sína
við svo tigna menn. Hann situr
sannai'lega ekki á stól í varpa úti
og laðar gesti, eins og sú kona,
sem forðum reisti skála um þjóð-
braut þvera við þennan fjörð.
Biskupinn tekur að ókyrrast.
* itað lögmann.sins sjálfs kem-
ur einhver undirtylla hans, lýkur
upp hálfrokkinni kirkjunni og
býður biskupi og mönnum hans
þar inn að ganga. Og nú leynir
sér ekki lengur, að hinum tigna
komumanni er tekið að renna í
skap. Hann hefur sopið nokkuð á
nestispela sínum, er leið á dag-
inn og ferðaþreytan fór að segja
til sín, og skapið er ört. Hann
skálmar út úr kirkjunni eftir
litla viðdvöl, geingur rakleitt til
hesta sinna og snarast á bak.
Menn hans fara að dæmi hús-
bónda síns. Aumingja kláramir
leggja kollhúfur, því að þetta var
sannariega annað en þeir höfðu
búizt við.
Biskupiinn sat gneypur á hesti
sínum, er Oddur Sigurðsson birt-
ist loks á hlaðinu, en þótt hann
kæmi berhöfðaður og bæri sig að
því að heilsa virðulega, svaraði
kirkjuhöfðinginin stuttlega og
hirti ekki um að taka ofan. Hann
fati sínu. Léti Oddur Sigurðsson
Skálholtsbiskup bíða eftir sér
tímum saman fyrir dyrum úti, þá
var Jón Vídalín e'kki svo skapi
farinn, að hann færi að dylja
þykkju sína og misþóknun, jafn-
vel þótt við fulltrúa og umboðs-
mann stiítamtmannsins væri að
skipta. Það þjónuðu sumir ríkari
herra en sjálfum Rristjáni Úlrik
GuIIinlöve, þótt aldrei nema
hann væri sonur Kristjáns
fimmta, nddari af fílaorðunni,
greifi tiil Sámseyja, fríberra til
Marseilleborgar, marskálkur í
sjóhernum. aðalpóstmeistari í
Noregi og sfiftamtmaður yfir fs-
landi og Færeyjum.
Oddur Sigurðsson sá sig til-
i.eyddan að fara enn mjúklegar
að biskupnum, því að ekki var
gott afspurnar, að hann riði
brott frá Narfeyri undix nótt eða
tæki sér náttból í tjaldi fyrir
utan tún. Hann bað hann gera
sér þann sóma að ganga í bæinn
og þiggja hjá sér gistingu.
Jón Vídalín mýktist heldur við
þetta: „Ja, nokk“, svaraði hann.
Enm hæfðu stutt svör, úr því að
ekki var skjótar við brugðið en
þetta.
IV.
Oddur Sigurðsson hafði dregið
saman mikinn auð að Narfeyri
og hýst þar allveglega. Þar var
gestastofa alþiljuð og sessur á
bekkjum, og þar hjá karners, þar
sem Oddur hvíldi sjálfur um
nætur og sat að skriftum um
daga, er hann sinnti þeim. íburð-
armesta herbergið á Narfeyri var
þó portlort alþiljað yfir bæjar-
dyrum með tveim hurðum læst-
um og rekkju, tjaldaðri sparlök-
um.
Inn í þennan reisulega bæ
leiddi Oddur nú biskup og hina
lærðu förunauta hans, en annað
fylgdar'lið hans sló tjöldum á
velinum, þar sem sveinar
sprettu af hestunum og viku
þeim á haga.
Borðið í gestastofunni var dúk-
að, kveikt á tveimur kertum og
biskupi vísað til sætis fyrir hin-
um imnri enda borðsins, þar sem
hinum mestu virðingarmönnum
var ætlaður sess. Síðan var borið
inn franskt brennivín og gott öl
harnda gestunum og hús'bómdam-
um.
En þótt hvorki skorti viðhöfn
né veitingar, er inn var komið,
var eins og nokkur kerskni væri
í mönnum. Sjálfur var Oddur
Sigui'ðsson ekki nema í meðal-
lagi vel við mikiMi drykkju bú-
inn, því að hamin hafði ekki sofið
hina næstu nótt á undan, og bar
því við, að hann hefði vakað við
skriftir, þar eð Stykkishólms-
skip ætti að láta úr höfn innam
fárra daga. Einhvern kann líka
að gruna, að hann hafi ekki vak-
að með öllu þurrbrjósta við
bréfagerðirnar og jafnvel dreypt
eitthvað í franska brennivinið
þennan dag, áður en biskup bar
að garði
En hvort sem þessu hefur ver-
ið svo varið eða það hafa verið
embættisannirnar einar sem
vöinuðu varalögmanninum á
Narfeyri svefns nóttina áður, þá
fer hitt ekki milli máia. að fíjót-
lega hófust ertingar á milli
þeirra biskups þarna í gestastof-
unmi. Einkum mæltist bis’kup
fastlega til þess að fá að sjá
kamers Odds, en Oddur þóttist
ekki geta sýnt honum það, því
að þar lægju skjöl og bréf á víð
og dreif.
„Inn þangað vil ég endilega
koma,“ sagði biskup. „Er þar
kanselHið?"
Um þetta þráttuðu þeir um’
hríð yfir brennivíninu franska,
unz bis'kup lézt vilja ganga tl
hvílu. Kvaðst Oddur ætla honum
svefnstað í portloftinu, þar sem
honum væri búin rekkja af beztu
efnum, er til væru á Narfeyri.
Þangað kvaðst biskup alls ekki
vilja fara, heldur ætla að sofa í
iögmammskamersinu. En Oddur
bar því enn við, að þar lægju
bréf sín hálfskrifuð, því að bisk-
upinn hefði komið sér að óvöru
og á óhentugum tíma.
„Ei!“ sagði biskup. „Er ekki
víslögmaðurinn ennþá búinn með
sín bréf? Þú skyldir gera fólki
viss boð eða senda þeim ordrur
um það, á hverjum tíma menn
mættu þig besækja!“
Sagðist biskup eiga það ei'indi
að Narfeyri að skoða bækur Odds
og vilja þangað inn, er þær væru.
Þjörkuðu þeir um þetta enn um
stund og sagði biskup jafnan:
„Ég vil koma í kans'ellíið". Kom
þar loks, að Oddur gaf kost á því,
að hann fengi að koma þar inn,
en eigi að sofa þar.
„Ja, vel*, sagði þá biskup.
Nú var ljós kveikt og borið inn
í kamersið á undan biskupi, og
er hann kom þangað inn, stað-
næmdist hann á gólfi, svipaðist
um og mælti'
„Er hér kanselHið? Hér vil ég
endilega vera“. t
Hófust nú nýjar þrætur um
það, hvort bisfcup skyldi sofa þar
eða á portloftinu, unz hann tók
af skarið.
„Ég fer héðan aldeilis ekki. Að
vísu skal ég vera hér í nótt.“
Gekk hann að svo mæltu að
rúmi Odds er þar stóð á gólfi og
sængurhiminn yfir, og fleygði
sér upp í það alklæddur með
stígvél á fótum. Sá þá Oddur, að
hann hlaut undan að láta, og
skipaði hann svo fyrir, að sótt
skyldu rúmfötin þau hin góðu í
rekkjunni á portloftinu.
„Ja, nokk“, sagði þá biskup.
Öðrum manni skipaði Oddwu
að taka brott bréf og skjöl, er
lágu á borðinu og bera í annað
herbergi. Biskup horfði á og
mælti:
„Er þetta sekreterinn í kans-
ellíinu?"
Þó fannst glöggt á, að honum
þótti það meiri tortryggni en
hæfði að bera burtu skjölin.
Svo var um búið í kamersi
varalögmannsins, að þaðan var
greiður gangur til þess staðar,
þar sem ölföngin á Narfeyri voru
geymd. Þau voru í kjallara undir
bænum, og var hlemmur í gólf-
inu og stigi niður.
Þótt tvíveðiungur væri í þeim
biskupi og mjórra muna vant, að
hvessti betur, sendi Oddur mann
í kjallardnn til þess að sækja
meira öl í tunnur þær, sem hann
átti þar á stokkum. Það lét bisk-
up sér vel Hka og sagði við þann,
er skyldi niður fara:
„Descende igitur ad inferos —
fai'ðu þá til neðri byggða !“
En á annan mann Odds, er þar
var innr hjá þeim, reizt honum
öllu verr, því að við hann sagði
liann: „Þar skalt þú nú snart
hálsbrjóta þig niður!“
Þegar menn höfðu bergt ölið,
sem upp /ar borið, spektust þeir
heldur, þott sjá mætti, að Oddi
var mjög gramt í geði. Nú var
líka liðið á nót't. svo að-svefn tók
að sækja bæði gesti og heima-
menn. Urðu því ekki frekari vær-
ingar að sinni.
Brátt er allt orðið hljótt á
Narfeyri. Dimm septembernóttin
hjúpar láð og iög Biskupinn í
lögmannsrekkjunn; ag hesta-
strákurmn í tjaldi Ikálhyltinga
sofa báðir vært. Varalögmaður
inn, fultrúi lrns konungborr.a
stiftamtmanns á ístandi. byltir
sér í annarri rekkjunni en beirri,
sem hann er vanur að eiga næt-
urhvíld í. því að ráði-n hafa verið
tekin af honum á hans eigin
lieimili. Og á morgun hefur verið
boðað til vísitasíu á Naifeyri.
Þá mun Jón biskup Vídalín
líta eftir eignum og reikningum
kirkjunnar, sannfæra sig um, að
öl'lu sé sómasamlega viS haldið,
og skipa fyrir með valdsmanns-
brag um lagfæringar, ef honum
þykir eitthvað fara aflaga. Þá
mun hann krefja söfnuðinn
sagna urn það, hversu honum
falli við prest sinn, séra Jón
Jónsson á Breiðabólstað, og
prestinn, hversu honum getist að
hátterni sóknarbarna sinna.
Sjálfsagt ber ' biskupinn ekki
mikinn kvíðboga fyrir samskipt-
um sínum við prestinn. Þetta er
sæmdarklerkur, og þeir biskup
eru systkinasynir — Arngrímur
lærði afi beggja. Að sönnu henti
hann dálítið víxlspor endur fyrir
löngu: Holdsins lyst tældi hann
af hinum þrönga vegi á stúdents-
árunum. Hann gat bam í synd og
missti prestsskaparréttindi. Níu
ár í iðrun og yfirbót nægðu samt
tl þess, að hann hreppti þau aft-
ur og fékk vonarbréf fyrir
Breiðabólstað á Skógarströnd
biðlundar sinnar.
En hversu mun fara fram með
biskupinum og húsbóndanum,
þegar nýj dagur rennur?
hrærði ekki einu sinni við höfuð-
„Nú er förinni heitið að Narfeyri við Álftafjörð."