Tíminn - 28.05.1960, Side 7

TTMIN N, laugardaginn 28. maí 1960.
7

Si
f

Umræður um Hellumálið í sameinuðu þingi
Fyrir nokkru bar Þórarinn
Þórarinsson fram fyrirspurn
til f jármálaráSherra um hvort
það vœri stefna ríkisstjórnar-
innar að láta gerðardóma
fjalla um skaðabótamál á
hendur ríkinu. Fyrirspurn
þessi kom til umræðu í sam-
einuðu þingi í gær. Þórarinn
Þórarinsson fylgdi henni úr
hlaði og mælti m. a. á þessa
leið:
Ég sé að ríkisstjórnina hef
ur grunað hver ástæða lægi
til þessarar fyrirspurnar, því
hún hefur nú látið dreifa hér
á borð þingmanna gerðar-
dómsúrskurðinum um hið svo
nefnda Hellumál.
Ég tel, að rikisstjórnin hafi
farið alveg rangt að við með-
ferð þessa máls. Henni bar að
láta það ganga venjulega
dómstólaleið en ekki látajgerð
ardóm skera úr um það. í um
Fjármálaráðh. svarar fyrirspum Þórarins Þórarinss.
ræðum, sem orðið hafa um
þetta mál í blöðum, hefur
stjóminn. borið fram fimm
ástæður sér til afsökunar.
f fyrsta lagi hefur hún bor-
ið því við, að með því að
leggja málið í gerðardóm
fengizt fyrr úr því skorið en
ella. Þetta er haldlaus afsök-
un, því auðvitað lá ekkert á
þessum úrskurði.
Önnur afsökunin er sú, að
gerðardómurinn hafi fjallað
um sömu atriði og komið
hefðu fyrir venjulegan dóm
og niðurstaðan þvi orðið sú
sama.
Um þetta verður ekkert full
yrt. Við meðferð málsins .fyr-
ir tveimur dómsstigum gat
vitanlega ýmislegt komið
fram sem leitt gat.til breyttr-
ar afstöðu dómenda til máls-
ins. Ákvæðin um tvö dómsstig
eru vitanlega sett með það fyr
ir augum, að mál fái ýtarlegri
meðferð og fyllri rannsókn en
gera má ráð fyrir sé dómsstig
aðeins eitt.
f þriðja' lagi er því borið
við að þessi málsmeðferð væri
ódýrari fyrir ríkið.
SUkt er gjörsamlega ósann
að mál, og verða ekki borin
fram sem rök. Hitt er hins
vegar vist, að sú málsmeð-
ferð, sem var viðhöfð hefur
kostað ríkið 140 þúsund kr.,
(80 þús. til málflutningskostn.
og 60 þús. til dómenda.
Pjórða ástæðan er, að þar
sem hæstaréttardómarar hafi
skipað gerðardóminn þá
tryggi það, að dómsniður-
staða, sem fengin hefði ver-
ið með venjulegum hætti,
hefði orðið sú sama.
Sú fullyrðing er út í bláinn.
Trúa ekki á langlífið
Nefndarálit Karls Kristjánssonar um Búnaðarbankafrv.
Fjárhagsnefnd efri deildar
hefur nú athugað frv. ríkis-
stjórnarinnar um breyting á
Búnaðarbankalögunum og
skilar áliti í tvennu lagi. Fer
álit minni hlutans, Karls
Kristjánssonar, hér á eftir:
Prumvarp þetta telur ríkis
stjórnin eitt af „viðreisnar“-
frumvörpum sínum, sem
bráðnauðsynlegt sé ,að gera
að lögum, áður en þessu
þingi lýkur.
Þetta er nýjasta frumvarp
ið frá hendi ríkisstjórnarinn
ar. Það er ekki fyrirferðar-
mikið, en ber sama lit og
keim og hin fyrri og stærri.
— „Nú er að minnka nytin í
Ljómalind minni, enda er
hún búin að mjólka lengi
og vel/, sagði konan, ,.en
alltaf er þó sama, góða bragð
ið að blessuðum dropanum.“
Aðalefni þessa frumvarps
er að fjölga bankaráðsmönn-
um Búnaðarbanka íslands úr
þremur í fimm og heimila
bankaráðinu að fjölga banka
stjórum við bankann.
Allir vita, að þetta er ein-
göngu gert til þess, að stjórn.
arflokkarnir fái meiri hluta
í bankaráðinu og geti komið
manni eða mönnum frá sér í
bankastjórastöður hið fyrsta.
Biðlund hafa flokkarnir
ekki til næstu áramóta, en
þá rennur út kjörtími for-
manns bankaráðsins og þá
gætu þeir því að óbreyttum
lögum búið sér til meiri hluta
í bankaráðinu.
Ekki hafa þeir heldur stiil
ingu til að bíða þess, að nú-
-^andi bankastjóri hætti
störfum vegna aldurshámarks
embættismanna. Það gæti tek
ið eitt ár eða svo að bíða eftir
því.
Nei, búa skal strax til nýtt
bankastjórasæti. Sparnaður!
Hver var að tala um hann?
Sparnaður er hugtak, sem er
fjarlægt stjórnarstefnunni og
kemur málunum alls ekki við,
þegar henni liggur á öðru eins
og þessu .
Ekki er grunlaust um, að
stjórnarflokkarnir hafi hrað-
anáí þessu máli, af því einn-
ig að þeir séu ekki öruggir um
langlífi stjórnar sinnar. Léleg
ástæða er það og engin afsök-
un, en hins vegar skiljanlegt,
að ríkisstjórnin telji sig vera
búna að fyrirgera rétti sínum
til langlífis.
Enginn leyfir sér að halda
því fram, að undir stjórn nú-
verandi bankastjóra hafi
menn orðið fyrir hlutdrægni
í viðskiptum og þess vegna sé
þörf að fjölga bankastjórum.
Engin gild ástæða hefur ver
ið færð fram fyrir því, að að-
kallandi sé að fjölga banka-
stjórum við Búnaðarbank-
ann.
f framsöguræðu fyrir frum
varpinu lét landbúnaðarráð-
herra í það skína, að fjölgun
í bankaráði og fjölgun banka-
stjóra við bankann ætti að
tryggja bankanum meiri um-
hyggju af hálfu Alþing^ og
stjórnarvalda en verið hefði.
Þetta hljómaði illa af vörum
ráðherra úr Sjálfstæðisflokkn
um, sem fellt hefur fyrir fram
sóknarmönnum tillögur um
sjálfsagðan stuðning við bank
ann. Búnaðarbankann mundi
ekki vanta umhyggju á Al-
þingi, ef Sjálfstæðisflokkur-
inn vildi fylgja Pramsóknar
flokknuum að málum, er
varða bankann.
Allra athugaverðast við
frumvarpið tel ég þó það, að
samkv. því á að afnema þá
reglu, að landbúnaðarnefndir
Alþingis kjósi meiri hluta
bankaráðsins. Eru með því
fjarlægð áhrif landbúnaðar-
manna á stjórn bankans, en
það er óheppilegt og rangt
gagnvart bændastéttinni, af
því að hann er hennar banki,
þótt ríkið annist hann og beri
ábyrgð á honum.
Eg er andvígur frumvarp-
inu í heild og legg .til sem fjár
hagsnefndarmaður, að efri
deild felli það. Hins vegar veit
ég af reynslunni á þessu þingi
að ríkisstjórnin mun láta
sitt hlýðna lið samþykkja
frumvarpið, hversu fast sem
á móti er mælt. Hér ræður
tala uppréttra handa úrslit-
um.
En freista vil ég þess samt
að höfða til sanngirni manna
og réttsýni í garð bændastétt
arinnar o,g bera fram á sér-
stöku þingskjali breytingatil
lögu, sem engum þingmanni
ætti að vera mikil þoranraun
að samþykkja. Hún er um
það, að einn af þeim fimm
bankaráðsmönnum, sem frv.
gerir ráð fyrir skuli kosinn
af stjórn stéttarfélags bænda.
Eg vil ekki trúa að óreyndu
að nægilegá margir þing-
menn fáist ekki til að unna
bændastéttinni þess réttlætis
að hafa einn þannig kjörinn
fulltrúa í stjórn banka síns
í gerðardómnum sátu aðeins
þrír hæstaréttardómarar af
fimm. Og af hverju eru hæsta
réttardómarar hafðir fimm?
Af því að það er talið veita
meira öryggi fyrir réttri
dómsniðurstöðu en ef þeir
væru aðeins þrír. Þeir tveir,
sem ekki voru í gerðardómn
um hefðu e.t.v. komið auga á
atriði sem hefði getað breytt
dómsniðurstöðunni.
í fimmta lagi er svo sagt,
að fordæmi séu fyrir slíkri
málsmeðferð sem þessari.
Óhætt er að fullyrða að svo
er ekki þegar um er að ræða
svo stórt mál sem þetta og
sem beinlínis opnar leið fyrir
skaðabótakröfum á hendur
ríkinu úr ýmsum áttum. Ég
tel því, að hvernig sem á mál-
ið er litið, þá sé með því f arið
inn á mjög hættulega braut.
Fjármálaráðherra kvað hér
hafa komið tvennt til greina:
Almenn dómstólaleið eða gerð
ardómur. Hann hefði verið
valinn vegna hagsmima ríkis-
ins. Lengi hefði tíðkazt að
leggja mál í gerð, og væri sú
málsmeðferð einkum valin
vegna þess að hún væri kostn
aðarminni og tæki skemmri
tíma. Nefndi ráðherrann
nokkur dæmi um slíka máls-
meðferð. Ráðherrann fullyrti,
að kostnaður hefð i orðið
meiri fyrir ríki, ef málið hefði
verið látið ganga venjulega
leið, jafnvel farið allt upp í
300 þús. í stað þess að gerðar-
dómurinn hefði kostað tæp
140 þús. Ef málið dróst á lang
inn, gátu þess utan vaxtar-
greiðslur fallið á ríkissjóð.
Pjallað var um nákvæmlega
sömu atriðin fyrir gerðar-
dómnum og komið hefðu fyrir
venjulegan dóm, sagði ráð-
herrann, og því hefði dóms-
niðurstaða orðið sú sama.
Ríkisstjómin mun að sjálf-
sögðu meta það hverju sinni
hvaða leið er hagkvæmast að
fara í þessum efnum.
Þórarinn Þórarinsson taldi
svar ráöherrans út í hött. Sé
nokkuð á orðum hans að
byggja, þá er það helzt það,
að ríkisstjórnin ætli sér að
ganga lengra út á þessa braut
en orðið er, og sást það m.a.
á upptalningu ráðherrans, því
flest þau mál, sem' hann
nefndi þar, voru minni hátt-
ar miðað við þetta. Þar var
ekki heldur um ,princip‘-mál
að ræða, sem gátu leitt af sér
miklar aðrar skaðabótakröf-
ur eins og Hellumálið. Ef
málið hefði veriö látið ganga
venjulega dómstólaltið þá
hefði það komið fyrir tvö
dómsstig Pimm hæstaréttar-
dómarar hefðu um það fjallað
i stað þriggja. Rannsókn
hefði eðlilega orðið ýtarlegri.
iog veit enginr irc öað ’iv<'v
niðurstaða hefi orðið af slíkri
málsmeferð. Allar kostnaðar-
áætlanir ráðherrans og full-
yrðingar hans þar um eru út í
loftið, því að enginn getur
sagt um, hver niðurstaðan
hefði orðið, ef málið hefði
gengið venjulega dómstóla-
leið. Hér hefur verið farið
inn á ranga braut, sem getur
orðið mjög viðsjárverð fyrir
ríkið.
Fjármálaráðherra taldi að
hér væri ekkert nýtt að ger-
ast. Það væri ósæmilegt að
drótta því að dómurum, að
þei rhefðu ekki kynnt sér mál
ið áður en þeir felldu dóm-
inn. Slík ummæli væru fyrir
neðan virðingu Alþingis.
Eysteinn Jónsson: Þaö er
ekki stórmannlegt af ráðherr
anum að snúa út úr og rang-
túlka orð fyrirspyrjandans
eftir að hann fær ekki lengur
borið hönd fyrir höfuð sér.
Hann telur Þ. Þ. hafa farið
(Framhald á 15. síðu)
Stjórn Stéttar
sambandsins
kjósi einn
bankaráðs-
mann
Tillaga Karls Kristjáns-
sonar
Meiri hluti fjárhagsnefndar
efri deildar leggur til að sam-
einað Alþingi kjósi hlutbund-
inni kosningu fimm aðal-
í menn og jafnmarga vara-
menn í bankaráð Búnaðar-
bankans til fjögurra ára í
senn.
Karl Kristjánsson ber hins
vegar fram eftirfarandi til-
lögu:
„Sameinað Alþingi kýs
fjóra bankardðsmenn hlut
bundinni kosningu til fjög-
urra ára í senn og jafn-
marga varamenn á sama
hátt og til sama tíma, einn
fyrir hvem aðalmann.
Stjórn Stéttarsambands
bœnda kýs fimmta banka-
ráðsmanninn einnig til fjög
urra ára, og varamann
lians til sama tíma. Vara-
menn taka sœti í bankaráð
inu í forföllum aðalmanna.
Ráðherra skipar formann
og varaformann bankaráðs
úr hópi kjörinna aðal-
manna eða varamanna til
iööcvrc ára í senn