Tíminn - 07.07.1960, Qupperneq 6

6
TÍKINN, finantndagiim 7. j«í 196«.
Framhald „Miðvikudagsgreinar”
Starfsfræðsla
eftir Ólaf Gunnarsson, sálfræðing
Það mun því miður vera
of algengt að unglingur
ræðst til ákveðinna starfa
og gerir þau siðan ag ævi-
starfi af mjög tilviljunar-
kenndum ástæðum. Ef til
vill tryggð hans við góðan
félaga, ef til vill kunnings-
skapur foreldra hans við á-
kveðinn vinnuveitenda og
svona mætti lengi telja. Ekk
ert af þessu er þó einhlýt-
ur né eðlilegur grundvöllur
fyrir starfsvali. Það sem
unglingurinn þarf fyrst og
fremst að fræðast um er
hvaða störf þjóðfélag hans
hefur uppá að bjóða, þegar
hann hefur kynnt sér það
gerir hann sér grein fyrir
hvaða störf hann muni helzt
vilja vinna. Þá er að athuga
hvort það starf sem haft er
í huga muni veita ungling-
um sæmilega örugga lifsaf-
komu. Hvort líklegt sé að
hægt sé að vinna starfið
meðan starfskraftar endast
eða hvort skifta þarf um
starf á miðjum aldri og velja
annað í staðinn. Hvort at-
vinna í starfsgrein sé árs-
tíðabundin eða líklegt sé, að
hún veiti manni atvinnu
allt árið, hvort starfsgrein-
in er mjög háð almennri vel
gengni í þjóðfélaginu eða
hvort gera megi ráð fyrir
sæmilega öruggri vinnu þótt
eitthvað harðni í ári.
í þessu sambandi kemur
oft í ljós að starfsvalsóskir
sumra unglinga eru í raun
og veru ekki óskir þeirra
sjálfra, heldur óskir foreldm
eða annarra aðstandenda.
Slíka róskir geta verið ung-
lingum miður heppilegar.
Það er ekki fátítt að fólk
sem ekki hefur náð ákveðnu
takmarki í lífinu vinnur að
því með öllum ráðum að
börn þess nái þessu marki.
Nú er það engan veginn víst
að börn erfi sömu hæfileika
og hugðarefni og foreldrarn
ir og getur því slík ósk-
hyggja, fyrir hönd barn-
anna, orðið ungu kynslóð-
inni mikill fjötur um fót og
jafnvel valdið óbætanlegu
tjóni á sálarlífi þeirra. —
Ákveðin störf virðast af og
til verða sérstaklega fín í
augum almennings, önnur
ófín. Þetta mat á störfum er
sjaldnast skynsamlegt, en
oft og einatt mjög óheppi-
legt. í raun og veru er hvert
það starf, sem veitir manni
vinnugleði og tryggir honum
góða afkomu í lífinu, gott
starf, en hæfileikar manna
og áhugaefni eru svo ólík, að
engin ástæða er til að ætla
að sama starfið verCi fínt
í augum allra. Hitt er svo
lágmarkskrafa til þeirra,
sem mesta hafa hæfileikana
og vinna vandasömustu
störfin, að þeir láti ekki í
ljós fyrirlitningu á störfum
hinna sem minni hæfileikar
voru gefnir og sem eðlilega
velja sér vandaminni störf.
Þjóðfélaginu er hvort
tveggja nauðsynlegt og eng
inn skyldi státa af þeim
hæfileikum sem hann hefur
hlotið í arf, þvert á móti
ættu slíkir menn að finna
til ábyrgðar gagnvart þeim,
sem minna pund hefur ver-
ið gefið. Allir sem við starfs
fræðslu fást, verða að taka
öllum, sem til þeirra leita
af jafnmikilli ljúfmennsku,
alveg'án tillits til þess hvort
sá sem leiðbeininga leitar,
ætlar að fara beint úr
skyldunámi til ákveðina ein
faldra verka, eða hann ætl-
ar að fara lengstu hugsan-
legu leið gegnum háskóla og
framhaldsnám.
í sambandi við starfskynn
ingu þá, sem eölileg er þeg-
ar rætt er um áhugaefni,
hæfileika og atvinnuöryggi,
má neita ýmsra bragða til
þess að kynna unglingunum
Ólafur Gunnarsson
í sambandi við aðrar náms-
greinar þótt orðið starfs-
fræðsla sé ekki endilega
nefnt. Einkum er eðlilegt að
hún beri á góma í sambandi
við félagsfræðikennslu skól
anna, þótt ekki hafi gefizt
vel að blanda þeim náms-
greinum saman, þar sem til
raun hefur verið gerð til
þess.
Þegar kennararnir hafa
rætt um nokkur helztu at-
riði starfsfræðslunnar er
atvinnulífið. í skólum þar
sem kennaramir hafa al-
mennt skilning og þekkingu
á eðli starfsfræðslunnar má
oft og einatt koma henni að
eðlilegast að unglingar lesi
fræðslurit um atvinnulífið,
bæði almenn yfirlitsrit í
svipuðu formi og leiðbein-
ingakverið „Hvað viltu
verða?“ Og eins ákveðnar
upplýsingar um hina ýmsu
atvinnuvegi. Þá er mjög
gott að sýna kvikmyndir úr
atvinnulífinu, og eins er
nokkurs fróðleiks að vænta
í sambandi við heimsóknir
á vinnustaði Þar verður þó
að gæta mikillar varúðar. í
fyrsta lagi má vinnustaður
inn ekki vera hættulegur ef
fara á með hóp unglinga á
hann. Kennarinn verður að
gera sér grein fyrir hvort
vinna sú sem unnin er á
staðnum er þess eðlis, að
líklegt sé, að unglingar hafi
gagn af að horfa á hana.
Athuga þarf hvort fram-
leiðsla sú, sem unnið er að
á vinnustaðnum sé þess eðl
is að líklegt sé, að allur
þorri nemenda eins bekkjar
hafi áhuga á að kynnast
henni. Athuga þarf hvaða
menn munu taka á móti ung
lingunum af hálfu fyrirtækj
anna. Hafi þeir ekki áhuga
á að leiðbei'na ungu fólki eða
séu haldnir einhverjum
þeim skapgöllum, sem gera
þá lítt færa til sliks, er ekki
ráðlegt að fara með ung-
linga á fund þeirra. Yfirleitt
má þó treysta því, að fyrir-
tæki hafi mjög liprum mönn
um á að skipa til slíkra leið
beininga og oft og einatt
ágætum.
Þegar búið er að kynna
unglingum störfin á þennan
hátt er eðlilegt, að þeir
skrifi ritgerðir um það, sem
fyrir augun hefur borið,
ræði það sín á milli undir
leiðsögn kennarans, og ef
þess er kostur velji sér síð-
an einhvem vinnustað til
bess að prófa eitthvað starf.
í Sviþjóð, þar sem starfs-
fræðslan í sambandi við
vinnustaði mun vera einna
bezt skipulögð, sjá kennar-
arnir um það, í samráði við
starfsfræðslustjórana að út
vega unglingum störf á hin
um ýmsu vinnustöðum. Fær
þá hver unglingur venjulega
að reyna 3 mismunandi
starfsgreinar, sem hann ósk
ar sér, 12 vikur hverja grein,
fyrri veturinn sem starfs-
fræðslan er veitt, ef aðeins
er um tvo vetur að ræða. —
Síðasta skólaárið reynir
hann yfirleitt aðeins eina
grein. Með þssum hætti
verður helmingurinn af
skólanámi unglingsins störf
á vinnustað og hefur slfk
fræðsla gefið góða raun.
Skólaleiði sá sem oft er
talið að unglingar fyllist þeg
ar líða tekur að lokum
skyldunáms, er í raun og
veru oft fremur spenningur
í sambandi við það sem
koma skal. Sá spenningur
hverfur af sjálfu sér þegar
unglingurinn fær að reyna
hin ýmsu störf, sem honum
eru hugleikin og það hjálp
ar honum í skólanum. Hegð
unarvandkvæði, sem oft ber
á hjá unglingum þessa ald-
urskeiðs hverfa oft gjörsam
lega þegar starfsfræðsla í
sambandi við vinnustaði
hefst.
Eg skal sem dæmi um það
hversu umfangsmikið þetta
samstarf skóla og atvinnu
rekenda er, geta þess, ag í
Stokkhólmi verða 15.000
unglingum útveguð svona
vinnupláss á árinu 1960—61.
Unglingurinn fær ekki
kaup fyrir það sem hann
gerir á vinnustöðunum, en
borgar hins vegar ekkert
fyrir þá tilsögn sem honum
er veitt.
Bæði 1 Flnnlandi og Sví-
þjóð vlrðist starfsfræðsla
riú vera hvað skipulagningu
snertir komin í fast form.
Starfsfræðslustjórarnir sjá
um alls konar fræðsluefni
handa skólunum i samráði
við fræðsluyfírvöld og at-
vinnurekendur, þeir eru
þanr.ig eins konar millilið-
ir milli skóla og atvinnulífs.
Skólamir láta starfs-
fræðsluskrifstofunum í té
upplýsingar um hvern þann
nemanda sem líkur námi,
þannig að starfsfræðslu-
stjórarnir geta fljótlega
gert sér nokkra grein fyrir
hvernig haga skuli aðstoð
við hann þegar hann leitar
einstaklingsbundinnar starfs
fræðslu á starfsfræðsluskrif
stofunum annað hvort að
skólanáminu nýloknu eða
síðar.
Finnar hafa lagt sérstak-
lega ríka áherzlu á að ráða
vel menntaða starfsfræðslu
stjóra til starfa og á það
vafalaust sinn ríka þótt í
hinni hröðu og öruggu fram
vindu þessara mála í Finn-
landi.
Það sem við íslendingar
þurfum fyrst og fremst að
gera i sambandi við starfs
fræðsluna er að koma á ein
hverju framtíðarskipulagi,
sem eðlileg væri að miða
fyrst um sinn við þá reynslu
sem bezt hefur fengizt á
Norðurlöndum.
Mjög aðkallandi er að sjá
kennurum fyrir nokkurri
starfsfræðslumenntun og
hefja starfsfræðslukennslu
í skólum í smáum stíl, en
þannig skipulagða, að sem
mest reynsla fálst á ser*.
skemmstum tíma.
Sú reynsla sem þegar hef
ur fengizt hér á landi hefur
sýnt að starfsfræðslu er
mikil þörf, ekki aðeins I
Reykjavík, þar sem þegar er
vísir að henni, heldur um
allt land.
Starfskynninguna verður
að skipuleggja með tilliti
til þess atvinnulífs sem völ
er á að kynna á hverjum
stað, en starfsfræðslan sjálf
verður að vera umfangs-
meiri og gefa hverjum ung
lingi kost á því ag vita nokk
ur skil á því, sem unnið er
í þjóðfélaginu.
Fyrir liðlega 10 árum hélt
ég í fyrsta sinn útvarpser-
indi um þessi mál og endaði
erindið með þessum orðum,
sem mér finnst eiga sama
erindi til þióðarinnar nú
eins og þá:
„Starfsval í samræmi við
hæfileika og áhugaefni ein
staklins-anna er einn traust
asti hvrningarsteinninn að
lífsh^rni-nain manna. Þeim
mun fleiri hamingjusamir
einstaklingar, beim mun
traustara og betra þjóðfé-
!ag. Þeim mun betur sem
æskimni er leiðbeint í sam
bandii við starfsval, hnim
mun síður er hætta á að
hún lendi á villigötum. Við
íslendingar erum svo fá-
menn bjóð, að hver einstakl
ingur er okkur dýrmætari
en stærri biöðum. við meg-
um engan efnilegan mann
missa sökum vanrækslu. í
þessu máli eins og mörgum
öðrum framfarariiálum rið
ur íslenzku þjóðinni á að
enginn skerist úr leik.“
.*V*X»V«‘V*V‘X ••V«V-»"V *V*V«V*V*'
RANGÆINGAR — FERÐAFÓLK
Sumar-áætlunarferðir
í Fljótshlíð
Engin ferð á mánudögum. Alla aðra virka daga
frá Múlakoti kl. 9, frá Reykjavík sömu daga kl.
18, nema laugardaga kl. 14.
Sunnudagsferðir frá Múlakoti kl. 17. frá Reykja-
vík kl. 21,30.
Afgreiðsla í Reykjavík á Bifreiðastöð íslands,
sími 18911.
Sérleyfishafi
ÞAKKARAVÖRP
Hjartans þakkir til allra þeírra, sem á einn eða
annan hátt glöddu mig á níræðisafmæli mínu 2.
júlí s.l.
Jóhanna Stefánsdóttir
frá Arndísarstöðum
Innllegar þakkir fyrir samúð og vinarhug við andlát og útför
móður okkar og tengdamóður,
Guðrúnar Kristjánsdóttur,
Klapparstíg 13.
Börn og tengdabörn.