Tíminn - 14.10.1960, Blaðsíða 9

TÍMINN, föstudaginn 14. október 1960.
BÆKUR OG HOFUNDAR
Almenna bókafélagið hefur
sent frá sér tvær mánaðar-
bækur, Gróður jarðar eftir
Knut Hamsun og Hugur einn
það veit eftir Karl Strand.
Gróður jarðar
Gróður jarðár er september-
bók félagsins og birtist í ís-
lenzkri þýðingu Helga Hjörv-
ar. Þessi skáldsaga er tví-
mælalaust stórbrotnasta verk
hins norska skáldjöfurs og sú
bók framar öðrum sem færði
honum Nóbelsverðlaun á sín-
um tíma. Gróður jarðar er
hetjusaga ísaks í Landbrotum
og Ingigerðar konu hans. ísak
er landnámsmaðurinn, braut-
ryðjandinn sem aðrir menn
fylgja. Hann brýtur land í
einu máli um að sagan sé ein-
hver fegursti óður sem jarð-
ræktinni hefur verið kveðinn.
H.G. Wells hefur kallað sög-
una eitt af eftirminnilegustu
verkum heimsbókmenntanna.
Það er gleðiefni að hafa
fengið Gróður jarðar í íslenzk-
um búningi eftir langa bið og
sennilegt að boðskapur hins
norska skálds falli í góðan
jarðveg hjá íslenzkum lesend-
um. Þeir munu þekkja í svip
ísaks í Landbrotum ýmsa þá
þætti sem einkenna íslenzkt
þjóðareðli.
Hugur einn það veit
Hugur einn það veit er al-
þýðleg fræðibók um hugsýki
og sálkreppur. Er þar gerð
HAMSUN
Tvær nýjar bækur frá A.B
Karl Strand
óbyggðum og gerir höfuðból í
auðninni, sýnir af sér ódrep-
andi dugnað og viljafestu.
Norskur bændaleiðtogi hefur
kallað bókina biblíu og flest'ir
bókmenntafræðingar eru á
skipulögð tilraun til að skýra
uppruna, eðli og afleiðingar
taugaveiklunar í lífi einstak-
linga og þjóða. Lýst er hvernig
rekja má uppruna þessara
kvilla til margvíslegra orsaka
og þó einkum til umhverfis
barnsins, afstöðu foreldra og
barna innbyrðis og þeirrar að-
lögunarkröfu sem þjóðfélagið
gerir til einstaklings. Einnig
er drepið á helztu sjúkdóms-
form taugaveiklunar, greint
frá sállækningum og hlutverki
lækna. Markmið bókarinnar
er ekki að kenna lækningar,
segir í formála, heldur auka
skilning heilbrigðra og sjúkra
á einu mesta vandamáli nú-
tímans.
Höfundur bókarinnar, Karl
Strand læknir, lauk læknis-
prófi frá H.í. árið 1941, hélt
síðan til Lundúna og hóf
framhaldsnám í geðlækning-
um og taugasjúkdómafræðum.
Hann hefur í mörg ár verið
starfandi læknir við eina allra
stærstu stofnun borgarinnar í
geðvísindum. Karl Strand er
kunnur íslenzkum lesendum
af fjölda geina í blöðum og
tímaritum.
Orðið er frjálst:
9
Ástríiíur G Eggertsdóttir:

Ketill syngur á ísafirSi
ísafirði 12. okt. — Ketill
Jensson óperusöngvari hélt
söngskemmtun i Alþýðuhús-
inu hér í gærkvöldi ísfirðing
ar fjölmenntu á söngskemmt
unina og var Katli tekið með
miklum fögnuði og innileik.
Varð hann að syngja mörg
aukalög. Undirleik annaðist
Skúli Halldórsson tónskáld,
af alkunnri smekkvísi. Þeim
félögum barst fjöldi blóm-
vanda. Ketill mun halda söng
skemmtanir víða um Vest-
firði á næstunni. -Guðm.
......... ................................................................................................................................................■................... .. ■ . ...

Takið undir móð
iry konay meyja

Þessi óvenjulega mynd var tekin á Akureyri fyrlr skömmu. Askja var að leggja af staS frá Torfunesbryggju
vel hlaöin tunnum frá TunnuverksmiSjunni á Akureyri og áfangastaSurinn var Keflavík. Ljósm.: G. Kristinss.
í 153. tölublaði Tímans, 13.
júlí s.l., birtist miðvikudags-
greinin .,Órar Undirheima"
eftir Gretar Fells rith. og heið
ursforseta Guðspekifélags ís-
iands. Þar er vel haldið á mál-
efni og penna. sem slíks
manns er von og vísa
Hann gerir í erindi þessu, mjög
þósa grein fyrir siðleysi og hinni
sívaxandi hættu, hinni mestu vá,
nú, fyrir dyrum þjóðar vorrar,
drykkjuskapnum! Honum er einn-
ig ljóst hvar leiðina til úrbóta sé
að finna. Hann telui' það eitt af
hinum merkilegu hlutverkum kon-
unnar, að vera vörður siðgæðis og
siðfágunar hér á jörð, og hún
hafi oft venð það, sem betur fer.
Enn fremur segir hann:
„Ég sé litla von um verulega
siðbót á þessu sviði, meðan kven-
þjóðin rís ekki upp til virkrar and
stöðu gegn Bakkusi. Þess vegna
vil ég skora á allar konur að ganga
í lið með hinu góða málefni og
taka að sér forystuhlutverk, sem
þær geta haft og eiga að hafa í
þessum efnum.“
Hann telur og, k.onurnar hafa
mjög sterka aðstöðu til að vinna
á móti áfengisnautn.
Eitt dæmi vil ég færa hér til
sönnunar þessum ummælum hans.
Eflaust er enn mörgum í fersku
minni „Bjórírumvarpið" sæla. Þá
\ar Áfengisvarnanefnd kvenna í
Reykjavík og Hafnarfirði nýstofn-
uð og tekin til starfa. Þá var undir
r:.tuð ritari nefndarinnar og er því
vel kunnugt um störf og sigur
kvenna í þvi máli. Nefndin beitti
sér fyrir samtökum kvenna um
ailt land, að stemma stigu við
nýrri áfengisáveitu yfir þjóðina,
sem hún taldi vísa, ef frumvarpið
um bjórgerð á íslandi næði fram
að ganga.
Mótmælum kvenna og félaga
þeirra rigndi svo þétt yfir Alþingi,
að það sá sér ekki annað fært en
að fella frumvarpið, og hefur það
sofið síðan. Þó við og við hafi
borið á góma að vekja þyrfti það,
en í slíku nefur aldrei verið nein
alvara, sem betur fer. Það var ekki
einungis að þannig forðaði kven-
þjóðin allri þjóðarheildinni frá við
bótarböli, heldur og var okkur
konum færður heim sanninn um,
\ úð okkur sé í lófa lagið, að kveða
niður hveit óþrifnaðarmál á Al-
þingi, jafnvel þó að konum sé að
mestu leyti bolað þaðan út, ef
eigi skortir samtök.
Því skyldi ekki fullur helming-
ur þessarar þjóðar — sem eru
konur — með stærstu stétt þjóð-
'félagsins (húsmæðurnar) innan
sinna vébanda, geta ráðið úrslit-
um allflesti'a mála, ef þær aðeins
beita mætti sínum?
Að fenginni reynslu liggur þetta
í augum uppi! Ábyrgð á herðum
okkar kvenna er því afar mikil
og þung — ei við lokum augunum
! íyrir, og jafnvel tökum þátt í þeim
hrunadansi, sem nú er stiginn af
þjóðinni, einkum af þeim ungu,
því einnig hin unga mey, hin verð-
andi kona og móðir. er tekin að
dýrka Bakkus. Hættan hefur því
vaxið mjög frá því sem áður var
á meðan konan slakaði ekki á
1 „siðferðisklónni". í þessu sam-
bandi koma mér í hug orð máls-
metandi manns, er hann mælti í
ræðu fyrir minni kvenna í hófi
nokkru. „Tvimælalaust má þakka
íslenzku konunni, að ekki hafa
fæðst með þjóðinni fleiri fávitar
eg aumingjar, og er það bindindis-
semi hennar að þakka.“
En nú er öldin önnur, sem raun
ber vitni. Heyrzt hefur frá stofn-
unum, sem ætla má, að hafi nokk-
uð fyrir sér í því, að hér á landi
fæðist áberandi fleiri vangefin og
vansköpuð börn en áður. Sé svo,
cr slíkt ærið umhugsunarefni og
vandamál, og hlýtur að eiga sínar
orsakir. Öllum er ijóst, eða ætti
að vera, að vínnautn, drykkjuskap
ur, hefur farið mjög mikið í vöxt
og ummæli mannsins. sem fyrr er
gttið, eigi við rök að styðjast? Þar
með er komið að því, sem er eitt
allra alvarlegasta og segja má
giæpsamlegasta atriði drykkjuskap
Ástríður G. Eggertsdóttir.
arins. En það er eyðilegging liinna
komandi kynslóða, sem vangefnar,
veikbyggðar fæðast, með veikleika
rautnalífsins í blóði. — „Grísir
gjalda, gömul svín valda “ Eins og
þar stendur.
Dagblöðin sögðu nýlega. „Áfeng-
nsalan annan ársfjórðung ársins
1960 frá 1. apríl til 30. júní, nam
46 milljónum króna.“ Hér er um
að ræða gífurlega fjárupphæð,
sem nota hefði má'tt til stórkost-
legra framkvæmda landi og lýð til
biessunar. Fjárhagslegi missirinn
er þó ekki alvarlegasta hlið máls-
ins, heldur allar þær þjáningar,
slys, sorgir og siðferðileg þrot,
sem af slíku athæfi óhjákvæmilega
leiða.
Margt hefur verið bent á til úr-
bóta áfengisbölinu, svo sem bann,
breytt almenningsálit, meiri
íræðslu í skólum um skaðsemi á-
fengis og drykkjumenningar-
kennslu hinna svokölluðu hóf-
drykkjumanna!
Seinvirkt og haldlítið mun allt
þetta verða í reyndinni, aðeins
gott með öðru betra. Það mun
cngin leið til, fljótvirkari, afdrifa-
ríkari, en sú er Gretar Fells sting-
ur upp á, að konurnar taki málið
í sínar hendur.
„Móðurhönd, sem vögguvéin
rækir,
vegaljósið býr til fjærstu
strandar.“
Segir íslenzka skáidið. Annar
spekingur segir „Höndin, sem
ruggar vöggunni, stjórnar heim-
inum.“ Spakmæli þetta, lætur ís-
lenzkur hugsuður sér ummælt.
, Hér er um merkilegan sannleika
rð ræða. Lítill efi er á því, að
maðurinn býr lengi að hinum
fyrstu áhrifum, sem hann verður
fyrir í bernsku. Það er oftast hlut-
verk móðurinnar eða að minnsta
kosti konunnar, að veita börnun-
um fyrsta uppeldið og fyrstu
kennsluna í hinni merkilegu list
að lifa í þessum heimi. Konan er
fvrsti kennarinn. Að því leyti hef-
ur fyrsti skóli vor allra verið
kvennaskóli. Konan er sér þess —
því miður — oft ekki meðvitandi,
(Framhald á 13. síðu)