Tíminn - 27.10.1960, Qupperneq 9

T í MIN N, ftmmtudaglnn 27. október 1960.
9
Árni Jóhannsson, Hrauni:
Aðstöðumunur og erfið-
leikar íslenzkra bænda
Dettifoss f Jökulsá.
Áhugi á Norðurlandi
fyrir virkjun Jökulsár
Virkjun Jökulsár á Fjöllum
hefur lengi verið rædd, en
nú virSist sem áhugi fyrir
málinu sé nú almennari en
fyrr. M. a. hefur verið bent á
möguleika þá, sem eru á því
að koma upp stóriðju í ein-
hverri mynd í sambandi við
virkjun árinnar.
Máliö bar á góma í Þing
eyjarsýslu í sumar og álykt-
anir voru geröar um málið.
Fara hér á eftir ályktanir frá
sýslunefnd Noröur-Þingeyjar
sýslu, raforkumálanefnd N-
Þingeyjarsýslu og Fjórðungs-
þingi Norðlendinga á Húsavík:
„Sýslunefnd Norður-Þing-
eyjarsýslu lýsir yfir því, að
hún telur mjög mikilsvert,
að lokið verði sem fyrst á-
ætlun um virkjun Jökulsár í
Axarfirði og athugun á mögu
leikum til iðnaöar í því sam
bandi.
Jaf'nframt fer hún þess á
leit við alla fulltrúa Norður-
lands á Alþingi, að þeir vinni
að því af alefli, að virkjun
Jökulsár verði næsta stór-
virkjunin, sem ráðist verður
í hér á landi.“
Fundur raforkumálanefnd
ar Norður-Þingeyjarsýslu,
haldinn að Kópaskeri 10. ág.
1960, skorar á Alþingi og raf-
orkumálastjórn að láta eins
fljótt og frekast er unnt, gera
fullnaðaráætlun um virkjun
Jökulsár á Fjöllum og jafn-
framt láta athuga til hlítar
möguleika á nýtingu orkunn
ar, einkum með framleiðslu
útflutningsvöru fyrir augum.
Samkvæmt þeim uppiýsing
um, sem fyrir liggja, er hér
um glæsilegt framtíðarverk-
efni að ræða og telur nefnd
in miklu skipta fyrir þetta
hérað og Norður- og Austur-
land allt, að virkjun Jökulsár
verði næsta stórvirkjan, sem
framkvæmd verður hér á
landi, enda skilyrði að því er
virðíst, hvergi betri.
Tillagan var samþykkt sam
hljóða.
í raforkumálanefndinni
eru 9 fulltrúar, sem mættir
voru á fundinum, þ.á.m. odd-
vitar 7 hreppa. Formaður
nefndarinnar er Helgi Kristj
ánsson, bóndi í Leirhöfn.
TILLAGA
Útdráttur úr fundagerð
raforkumálanefndar, 10.8.
1960.
Fundur raforkumálanefnd
ar Norður - Þingeyj arsýslu,
haldinn að Kópaskeri þann
10. ágúst, telur að Alþingi og
ríkisstjórn hafi enn ekki sýnt
lit á að uppfylla, að neinn
leyti, að því er Norður-Þing-
eyjarsýslu varðar, þau fyrir-
heit, sem gefin voru, með sam
þykkt hinnar svokölluðu tín
ára áætunar, sem Aþingi sam-
þykkti árið 1954, um rafvæð
ingu landsins, frá vatnsafls-
(Framhald á 10. síðu).
Það er skylda hverrar ríkis-
stjórnar að leitast við eftir
megni að jafna efnalega að-
stöðu þjóðfélagsþegnanna,
setja lög þeim til hjálpar sem
verst eru settir, svo heilbrigt
og blómlegt atvinnulíf skap-
ist. Efla framtak starfandi
manna, við þau störf er hver
og einn fæst við. Leiðin til
bættra iifskjara er ekki sú, að
taka aðeins tillit til þeirra sem
bezt eru settir efnalega, en
auka erfíðleika þeirra sem
verst eru settir.
Sú leið skapar óréttlæti. Hættu-
lega efnahagsiþróun. Sú leið veldur
vonleysi og viljaleysi, minnkar
framkvæmdir og framleiðslu.
Öfgastefnur tl hægri og vinstri
eru skilgetið afkvæmi óréttlætis í
efnahagsmálum þjóðanna. Mis-
ræmi í kjörum fólksins þar sem
einn hefur peninga eins og sand
en annan vantar fé til brýnustu
þarfa.
Straumar þjóðlífsins liggja sitt
á hvað, straumur fólksins úr ein-
um stað til annars. Flóttann úr
sveitunum kannast allir við. Leið
fólksins liggur alltaf þangað sem
mest er að hafa í aðra hönd í hvert
sinn.
Nærtækt dæmi er Klondike ís-
lendinga, síldar’bærinn mikli Siglu-
fjörður. Þar barst á land óhemju
auður á tímabili. Fólkið flutti
þangað í hópum. Mikil mannvirki
risu upp á skömmum tíma, fyrir
dugnað fólksins og mikið ríkisfé.
Aðstaða var þá mjög góð á Siglu-
firði að komast frá fátækt til bjarg
álna. Sveitir’nar ihöfðu þá ekki
sömu sögu að segja. Verðlag á
landbúnaðarvörum var mjög lágt
og erfitt að koma þeim á markað
víðast hvar vegna vegaleysis.
Ræktaða landið var þá mjög lít-
ið og vélar nær óþekktar. Þesi
aðstöðumunur orsakaði gífurlegan
fólksflótta úr sumum sveitum
landsins. Margar. jarðir fóru í;
eyði, en fólkinu fækkaði á öðrum
svo mjög, að til vandræða horfði.
Þá var það að lánastofnanir fyrir
bændur voru efldar’ til starfa. Það
var áreiðanlega það sem bjargaði
sveitunum frá næstum algerri
auðn. Síðan hafa bændur verið í
stöðugri sókn og mjög hefur mið-
að fram.
Af ástæðum, sem ég hef áður
nefnt, hefur ræktun býlanna
gengið mjög misjafnlega. Víðast
j hvar e'r búið að byggja yfir fólkj
j og fénað, en ræktaða landið er
víða ennþá of lítið og vélar vantar
töluvert. Aðstöðumunurinn er,
hvergi meiri en milli hinna ein-
stöku býla sveitanna. Af þvi leiðir
aftur að fjárhagsafkoma bænda er
mjög msjöfn, tekjur þeirra svo
mismiklar, að í engri stétt þjóð-
| félagsins er misræmið eins mikið.
Bú, sem hefur vísitölu-bústærð,
sem er nálægt 14 kýr, eða sem
því svarar, tuttugu ær taldar á
móti 1 kú, á að hafa tekjur sam-
bærilegar við aðrar stéttir. Svo er
þó ekki, vegna þess hvað rekstrar-
kostnaður er mikill og vanhöld á
skepnum. Bú, sem eru stærri t.d.
20—30 kýr ættu að hafa haft
góða fjárhagsafkomu.
Þeir, sem á undan förnum árum
hafa rætt og r’itað um búskap, bú-
stærð og afkomu bænda, hafa allt-
i af talað um beztu búin og látið svo
sem annað væri ekki til í sveitum
landsins.
Bóndi með minna bú en vísitölu-
bú, hefur ekki þær tekjur sem
til þess þarf að lifa af, rækta,
byggja, kaupa vélar og fjölga bú-
peningi. Þessir bændur eru beittir
miklu ór’éttlæti af hálfu hins opin-
bera. Þeim er ekki séð fyrir vega-
sambandi og eiga mjög takmark-
aða möguleika á lánum úr lána-
stofnunum landsins. Þeir fá ekki
lán til bústofnsauka, ekki lán til
vélakaupa og þeir fá ekki lán út,
á húsabyggingar og ræktun fyrr
Má þó vera að þeir liggi nú milli
þinga, hugsi með feld yfir höfði;
komi svo með viturleg ráð á næsta
þingi, er leiði til þeirrar lagasetn-
ingar, er dragi úr mestu greiðslu-
örðugleikum bænda um næstu ára-
mót. Nú er ekki hægt að ganga
lengur fram hjá því atriði, hvað
kjör bænda eru misjöfn. Efna-
hagsaðgerðir ríkisstjómarinnar
knýja bændur til ákveðinna sam-
taka, ef ekkert verður gert nú á
alþingi.
Undirstaða nútímabúskapar og
ræktun og gott vegasamband. Full-
Tvö nýbýli í Skagafirði: Hjaltastaðir (að ofan) og Lauftún.
— í Skagafirði munu vera um eða yftr 200 býli, sem ekki hafa iágmarks-
stærð — nauðsynlegt er að koma þar til aðstoðar með hagkvæmum lána-
kjörum
en allt er fullgert. Hvar eiga þesir
bændur að fá fé til framkvæmda?
Kaupfélögin hafa víða hlaupið
undir bagga og lánað byggingar-
efni og beðið eftir greiðslu, þar
til um síðir fastalán hefur fengizt,
oftast úr Ræktunarsjóði. Veðdeild
Búnaðarbankans hefur að vísu
lánað nokkrum fé sem svarar til
að byggja einn vegg í góðu fjár-
húsi.
Margir bændur skulda í verzl-
unum og hafa tekið víxillán til að
geta haldið uppbyggingarstarfinu
áfram. Efnahagsaðgerðir núver’-
andi ríkisstjórnar eru því fjörráð
við búskap fjölda bænda.
Það er mjög merkilegt unihugs-
unarefni hvernig þe/r fulltrúar
bænda, sem samþykktu á síðasta
Alþingi allar þessar miklu efna-
hagsaðgerðir, hafa hugsað sér á-
framhaldandi búskap hjá fjölda
mörgum bændum, þó þeir verði
að taka á sig 20 til 30 þúsund
króna kjaraskerðingu á þessu ári.
Sennilegast er að þeir hafi ekki
hugsað neitt um þessa bændur.
gerður ríkisvegur liggur víða við •
tún bænda. Þar hefur fé frá ríkinu
stuðlað að bættri afkomu þeirra
búa. Aðrir bændur hafa langa leið
að sækja á góðan veg.
Það er ríkið sjáltt sem hefur
stuðlað að miklum aðstöðumun.
Því ber ríkinu nú skylda til að
leggja fram fé, til að jafna að-
stöðumun bændanna. Ræktun býl-
anna er lengst komin í nálægð
Akureyrar og Reykjavíkur. Kemur
þar til hið sama, aðstöðumunur-
inn. Góðir vegir, betri aðgangur
að lánsfé. Bústærðin er miðuð við
fjölda búpenings á hverri jörð. En
túnstærðin þarf líka að vera ekki
minni en 12 hektarar lágmark á
hverri jörð, svo viðunandi sé.
Þá kemur til athugunar hvað
það eru mórg býli, sem ekki hafa
þessa stærð. Ég hugsa að þau séu
um eða yfir 200 hér í Skagafirði.
Ég gizka á að það séu ekki færri
en 2600 býli á öllu landinu, sem
enn þá hafa ekki þá túnstærð, er
svarar til vísitölu bústærðar. Það
(Framhald á 15. síðu).