Tíminn - 20.04.1961, Blaðsíða 9

TfMINN, fimiutudaginn 20. apríl 1961.
9
Fyrsta og síðasta boðorð ungs
höfundar: Ágaðu sjálfan þig
Allir íslenzkir Ijóðaunnend-
ur kannast við Guðmund
Böðvarsson skáld frá Kirkju-
bóli á Hvítársíðu. Færri munu
affur á móti vita það, enn sem
komið er, að Guðmundi hefur
tekizt það, sem ýmsum skáld-
um auðnast þó ekki: að arf-
íeiða son sinn að skáldgáfunni.
Guðmundur skáld á sem sé
meðal annarra barna, son, sem
Böðvar heitir og er hann nem-
andi í 5. bekk Menntaskólans
í Reykjavík.
Það er torvelt að eiga sér,
leyndarmál með lítilli þjóð.
Þó að Böðvar frá Kirkjubóli
sé manna minnst fyrir það
gefinn að láta á sér bera og
hafi Ijóð sín lítt í hámælum,
þá hefur hann rekið sig á, að í
skóla er erfitt að vera skáld
án þess að það vitnist. Og einn
góðan veðurdag barst Tíman-
um sú vitneskja, að ekki hafi
aðeins eift skáld átt heima á
Kirkjubóli nú hin síðari árin,
heldur tvö, kannske fleiri.
Blaðið bað Böðvar um viðtal
og veitti hann það. Hann mun
hafa séð, að lengur varð ekki
dulizt hvort eð var.
— Og þú ert í Menntaskólanum,
Böðvar?
— Já, ég er þar og líkar vel.
— Margir hafa dálæti á ein-
hverri sérstakri námsgrein, er það
svo með þig?
— Það get ég varla sagt. Það
væri þá helzt fslenzkan.
— Og stefnir að einhverju á-
kveðnu marki með náminu?
— Ja, líklega held ég áfram en
þó hef ég ekki ráðið það til fulls
við mig enn hvað ég tek fyrir.
— Fjörugt félagslíf?
— Já, félags- og skólalífið í
heild er ágætt þó að húsnæðis-
skortur sé að vísu til verulegsj
baga. Félagsskapur er margs kon
ar meðal nemenda. Eg vil sérstak-
lega nefna Listafélagið, sem tók
til starfa í fyrra og annazt ýmiss
konar listkynningu. Það starfar í
fjórum deildum: bókmenntadeild,
myndlistardeild, leiklistardeild og
tónlistardeild. Þarna er jöfnum1
höndum kynnt utan- og innan-
skólalist. Eg tel þetta einn hinn!
þarfasta félagsskap í skóla.
Margir efnilegir
— Mikið um listamenn í skól-
anum?
— Ja, eigum við ekki heldur
að segja listamannsefni? Jú, áreið
anlega eru þar ýmsir, sem ástæða
er til að ætla að eigi eftir að koma
við sögu í þeim efnum er stundir
líða, ef heilsa og líf leyfir. Skóla-
blaðið er nú einn helzti vígvöllur
andans manna í M.R. Það varð|
35 ára í vetur og því enginn ungl
ingur lengur.
— Og þar birtið þið skáldskap-
inn?
— Já, þar koma þeir gjarnan
„afurðum" sínum á framfæri, sem
eitthvað fást við skáldskap. Áður
var í gangi handskrifuð bók,
Hulda. Þar rituðu skólaskáldin j
kvæði sín. Þessi ágæta útgáfu- ’
starfsemi lá niðri um hríð en nú
hefur Listafélagið endurreist hana.
— Fást ekki einhverjir við
sagnagerð?
•— Til er það og þeirri listgrein
til örfunar hefur verið efnt til
smásagnasamkeppni innan skól-
ans. Og yfirleitt finnst mér að á-
hugi á skáldskap fari vaxandi í
skólanum. Jafnvel lausavísnagerð,
sem mér finnst að verið hafi í
tízku nú um sinn að líta heldur
niður á, á nú auknum áhuga að
fagna í skóla.
— Og þið yrkið auðvitað bæði
rímað og rímlaust?
—Já, já, sumir halda upp á
rímið, aðrir ekki, ýmsir yrkja á
báða vegu. Og á milli þessara ljóð
forma er ekkert stríð í skólanum.
Það þykir ekki nema sjálfsagt að
hver syngi þar með sínu nefi.
— Mikið um málfundarstarf-
semi?
— Töluvert. Málfundafélag skól
ans, Framtíðin, er gamalt í hett-
unni. Það var stofnað 1883. Þar
leiða mælskugarparnir saman
hesta sína. Þar er rætt og deilt
um allt milli himins og jarðar.
— Líka pólitík?
— Já, einnig hana. Annars er
ekki mikið um pólitízkar deilur í
skólanum. Menn verða leiðir á
því að rífast alltaf við þá sömu.
Og hér má skjóta því inn, að
Listafélagið hefur beitt sér fyrir
að veitt verði tilsögn í framsögn
og upplestri og fengið þar til leið-
beiningar ágætan mann, Baldvin
Halldórsson, leikara.
Heilræðavísur til vinar
— Og þú yrkir?
— Lítið fer fyrir því.
— Byrjaðir snemma?
— Já, líklega nokkuð, annars
man ég það ekki svo glöggt.
— Viltu lofa mér að heyra eitt-
hvað af frumsmíðunum?
— Nei, það voru bara barna-
gull, sem nú eru brotin og týnd.
— Þá eitthvað yngra?
— Eg skal lofa þér að heyra
afmæliskvæði til vinar míns; sem
ég orti þegar ég var í 3. bekk.
Það er eiginlega nokkurs konar
umvöndunar og heilræðaljóð,
kristilegs efnis öðrum þræði að
minsta kosti:
„Líferni fagurt af list og trú,
láttu þitt hlutverk vera,
forsmá þú hvergi bóndans bú,
ber þú ei lausung á nokkra frú,
lær svo af kappi lífsspeki fornra
kvera.
Ölvun, hórdóm og heimsins skít,
hafna þú algjörlega.
Lífsspeki þeirra er lið-ónýt,
sem lifa á víni upp á krít
og galandi spé að guði sínum
vega.
Krossfestu hold þitt og kvennalyst,
kirkjusókn tíðar stunda.
Andskotinn steikir ekki á rist,
anda, sem hefur fundið Krist.
í helvítislogum hinum er skylt
að dunda“.
— Og hefur vinurinn farið eftir ;
þessum heilræðavísum?
— Nei, það verður nú því mið-
ur varla sagt.
— En þú sjálfur?
— Naumast nákvæmlega.
Erfitt að yrkja vel órímað
— Yrkirðu eingöngu rímuð
ljóð?
— Já, mér finnst ég ekki geta
ort forsvaranleg Ijóð órímuð. Eg
held, að hin séu þó nær lagi.
Kannski er ég ekki nógu mikið
skáld til þess að yrkja órímað. 1
— Nógu mikið skáld, segirðu.
Hvað meinarðu með því? Nú er
það nokkuð almennt álit, að leir-
skáld sé fremur að finna í hópi
rímleysingjanna en hinna. Telurðu
meiri vanda að yrkja órímað?
— Eg á við það, í sem stytztu
máli, að það þarf mikið skáld til
þess að yrkja þannig órímað, að
BÖÐVARGUÐMUNDSSON
að er engum til góðs, sízt skáld
unum sjálfum. Skáld þurfa auð-
vitað peninga til þess að geta lif
að, eins og aðrir menn. En það
er fátt skáldum skaðvænna en að
ánetjast gróðasjónarmiðum.
Skyldleiki við Kiljan
nægir ekki
— Mér er sagt að móðir þín og
Kiljan séu systkinabörn, svo mað-
ur gæti látið sér detta í ]iug að
þú fengizt við skáldsagnagerð.
— Eigum við ekki að sleppa
því að ræða um það núna? En ég
er hálf hræddur um að það sé
ekki nóg að vera skyldur Kiljan
til þess að vera hlutgengur skáld-
sagnahöfundur.
— Nokkuð hugsað þér að fara
að gefa út?
— Liggur ekkert á.
— Yrkja systkini þín?
— Sjálfsagt geta þau það engu
síður en ég. Annars skaltu spyrja
þau sjálf.
Jón, Hannes, Þorsteinn
og Steinn
— Hver eru þín uppáhalds
ljóðskáld, Böðvar?
— Ekki svo auðvelt að svara
þessu. Eg er hrifi |n, af mörgum
íslenzkum ljóðskáldum. Kannski
ekki sízt Jóni Helgasyni. Það væri
a.m.k. flestum okkar skáldum
hollt að taka hann til fyrirmynd-
ar um vandvirkni. Af ungu skáld-
unum met ég Hannes Pétursson
Rætt við nngt Ijóðskáld - Böðvar
Gnðmundsson á Kirkjubóli í Hvít-
/ /Jb
arsiou.
það nái til fjöldans. Á hinn bóg-
inn er tiltölulega auðvelt að fela
lélega hugsun og andleysi á bak
við gott og áferðarfallegt rím. En
ég er ekki frá því, að sum ungu
skáldin haldi, að það sé léttur
vandi að yrkja órímað. Og e.t.v.
er það ástæðan fyrir því, að ljóð
þeirra eru oft hrá og illa unnin.
Skáldnafnið hefur lengst af verið
virðingarheiti með þjóðinni og
svo þarf það að vera um alla fram
tíð. Menn eiga ekki heimtingu á
því að kallast skáld þótt þeir hafi
hnoðað saman fáeinum órímuðum
ljóðum. En auðvitað á alveg það
sama við um hina, sem yrkja rím-
að. Fólk verður að varast að láta
hrífast af rími einu saman. Það,
sem fyrst og fremst gefur ljóði
gildi, er ekki rímið, heldur hugs-
unin í því, boðskapurinn sem það
flytur og svo auðvitað einnig sá
orðbúningur, sem ljóðið er klætt.
En hér er það svo, sem víða ann-
ars staðar, að sá hrindir til falls,
sem á að leiða og styðja. Forleggj
arar virðast reiðubúnir til þess
að gefa allt út og auðvitað hefja
þeir til skýja þá „vöru“, sem þeir
hafa á boðstólunum. Og eiga ekki
ritdómararnir hér einnig allmikla
sök? 'Eru ekki ritdómarar blað-
anna t.d. órðnir hættulega háðir
viðskiptasjónarmiðunum? Útgef-
endur auglýsa í blöðunum gegn
því að blöðin skrifi a.m.k. vin-
samlega um bækur þeirra? Jú,
þetta er spurning. En ég er hrædd
ur um að svarið, ef það er trútt,
geti ekki orðið nema á einn veg.
Þetta er stórhættulegt. Gagnrýni
á að vera heiðarleg og sönn. Ann-
einna mest. Og svo eru þarna á
sveimi nokkrir kornungir menn,
sjálfsagt efnilegir. Bara að þeir
verði ekki of hroðvirkir. Eg held
upp á Þorstein frá Hamri. Ekki
bara af því að hann er Borgfirð-
ingur eins og ég, segir Böðvar og
brosir, — hann hefur lítið af
heimsborgara-„komplexum“. Þeir
eru slæmir. Það er ekki gott að
þýða ljóð spánskra skálda úr
sænsku. Þorsteinn er líka i nokkr-
um tengslum við okkar gömlu
ljóðagerð. Annars held ég, að ungt
fólk, sem eitthvað hugsar um
þessi efni, sé hrifnast af Steini
Steinarr. Hann var með vissum
hætti a.m.k. brautryðjandi órím-
aðra ljóða hér. Og kannski gerir
einmitt það hin órímuðu ljóð hans
svo góð, að hann gat einnig ort
rímað og það af snilld. Eg held
það sé í raun og veru skilyrði fyr
ir því að menn megi kallast skáld,
að þeir geti fylgt okkar gömlu
lögmálum um kvæðagerð — og
gert það vel. Nú, en fordóma ber
alltaf að varast. Ekki hvað sízt
þegar um skáldskap er að ræða.
Þeir færa menn ávallt af réttri
leið.
„Agaðu sjálfan þig"
— Ýmsir tala um hnignun í
ljóðagerð hér. Telur þú það rétt?
— Eg er ekki frá því að svo sé.
En líklega fer nú skoðun manna
á því nokkuð eftir því frá hvaða
sjónarmiðum menn líta á það
mál. Bölsýni er býsna áberandi,
einkum meðal yngri skálda. Og
kannski er það von. í baksýn eru
tvær heimstyrjaldir með tiltölu-
lega stuttu millibili. Svo tók kalda
stríðið við ásamt glórulausu víg-
búnaðarkapphlaupi. Það þarf tölu
verða trú á manninn til þess að
vera bjartsýnn á slíkum tímum.
Okkur vantar ekki efnivið í góð-
skáld. En fyrsta og síðasta boð-
orð ungs höfundar verður að vera:
Agaðu sjálfan þig.
Or Þorleifs rímu
Haukssonar
Hér að framan hefur nú verið
fest á blað nokkurt brot að rabbi
okkar Böðvars og þó stikklað á
stóru. Eftir er efni í annan þátt,
engu fyrirferðarminni, hvort sem
hann kemst nú nokkum tíma fyr-
ir almennings augu eða ekki. En
trúað gæti ég því, að ýmsa fýsti
að fá meira að sjá af kveðskap
hins unga skálds frá Kirkjubóli
og því endum við nú með því að
birta hér kafla úr Þorleifs rímu
Haukssonar.
Er þá hér fyrst mansöngur
annarrar rímu:
„Kaldan frýs í kófi þvísu,
kólgan fisir snjó á hrís.
Eitt mér lýsir leið til vísu
ljós, frá Ísagrundardís.
Rymur sollinn sær á ströndum,
setur hroll að mörgum kund.
Samt ég tolli trauðla í böndum,
tíðum bollalegg vorn fund.
Hjá þér sumar sífellt skín um
sólkjarr brumað grænum lit.
Fuglar þumal-fjöðrum sínum
flögra um í bjarkarþyt.
Herðir norðurhjarans-frostin,
hjaðnar forði búand-manns.
Gegnköld orðin er, og lostin
íshramm, storðin Frónbúans.“
Brot úr annarri rímu. Um íþrótt
Þorleifs og hrakninga listagyðj-
unnar:
„Hrings aðseturs héraðsbúans
hrausta niðja,
lærðist snemma list og iðja,
lestur, skrift og Rögn tilbiðja.
Þrautir hann af þrótt og lagni
þrálátt framdi.
Glósubækur góðar samdi,
glímdi, synti, hljóp og lamdi.
Dýrshorn tæmdi, daggarð brýndi,
dómsorð þrumdi,
reri bát svo Rán við glumdi,
renndi fák svo völlur hlumdi.
Sökum allrar sjólans getu sór
til dauða
listagyðjan linda rauða,
að leggja girndarhug á kauða.
Hennar var í helli gætt, í
Harmadrangi,
bundin lá á bergsins vangi
blóðug og með niðurgangi.
Láku úr ginum losta-slefu-lækir
kargir,
brunnu úr glyrnum eldar argir,
aftast dindlar sperrtust margir“.
Úr mansöng 3. rímu:
„Engin vættur á þig hættu leggi
Um lágnætti ungmær góð
okkar sættist hjartablóð.
Syngi fuglar sætt hjá glugga
þínum,
blæs, sem ruggar blaði á kvist
bláum skugga sértu kysst".
Úr 3. rímu: Listagyðjan vitj-
ast Þorleifi i draumi og hann fer
út í lönd að leita hennar:
(Framhald á 13. siöu.)