Tíminn - 13.05.1961, Blaðsíða 8

8
T í iVi IN N, laugardáginn 13. maí^l961.
INGVAR GISLASON RITAR
AKUREYRARBREF -
Barnaskólinn á Akureyri 90 ára - 300 íbúar og 20 börn -
Kennt í einokunarhúsi í rúm 20 ár - Háskaleg leið milli Odd
eyrar og Innanbæjar - Skóladeilur Oddeyringa - Skóli reist-
ur „miðja vega” milli bæjarhlutanna - Einn skóli til 1957. \
Það var hátfóleg stund í
Barnaskóla Akureyrar, þegar
Hannes J. Magnússon skóla-
stjóri steig í ræSustól s. I. mið-
vikudag til þess að kveðja
fullnaðarprófsbörnin og slíta
skólanum í 90. skipti. Börnin
tóku sér sæti í bogmynduðum
röðum framan við ræðustól-
l Jóhannes Halldórsson var einn
af fyrstu bæjarstjórnarmönnucn
á Akureyri eftir að bærinn fékk
kaupstaðarréttindi 1862, og lengi
framan af oddviti bæjarstjórnar,
eða forseti, eins og það mundi
kallað nú. Ekki sýnist hann hafa
verið neinn sérstakur talsmaður
þess, að bærinn setti á stofn
, barnaskóla, en fyrstur til þess að
hreyfa því máli var danskur verzl
inn, en til hægri handar sátu unarstjóri, Bemhard Steincke að
foreldrar og vandamenn fulln-113^; Engan hljómgrunn fékk það
aðarprofsbarnanna, kennarar
og ýmsir gestir til vinstri.
Skólastjórinn sagði í stuttu
máli frá skólastarfinu í vetur,
minntist þess sérstaklega, að
skólinn á 90 ára afmæli á
þessu ári og kvað sér á þess-
um tímamótum vera efst í
huga að flytja þakkir til allra
hinna mörgu, sem lagt hefðu
skólanum lið, starfað við hann
og veitt honum margvíslegt
brautargengi á níu tugum ára.
Að lokum afhenti hann braut-
skráðum nemendum fullnaðar
prófsskírteinin og ávarpaði þá
vingjarnlegum kveðjuorðum,
sem voru í senn látlaus og
uppbyggjandi.
Upphaf barnafiíe'Sslu
Að því er fróðir menn telja,
er upphaf bamafræðslu á Akur-
eyri það, að árið 1853 fluttist
Jóhannes Halldórsson, guðfræði-
kandídat, til bæjarins, sem þá
hafði raunar ekki kaupstaðarétt-
indi ,og tók að hafa ofan af fyrir
sér með barnakennslu. Skóla-
skylda var þá engin hér á landi
og átti enn langt í land, og voru
því almennt lítil skilyrði til barna
skólahalds. Fyrirmenn bæjarins
létu sér nægja að sjá sínum eigin
börnum fyrir nauðsynlegustu
fræðslu, enda voru stafrófskvbr
þeirra tíma aðallega ætluð „heldri
mannabörnum"!
sex ár áður en skóli var stofnað-
ur, og telur Snorri Sigfússon, sem
ritað hefur sögu Akureyrarskóla,
að skólinn hafi byrjað starf sitt
haustið 1871. Fyrsti lcennari og
forstöðumaður skólans var Jó-
hannes Halldórsson. Snorri telur
fullvíst, að skólinn hafi í fyrstu
verið til húsa heima hjá Jóhann-
esi í Aðalstræti 2 og að þar hafi
kennsla farið fram til ársins
1873, þegar bærinn keypti svo-
nefnt Indriðahús, sem nú er Aðal
stræti 66, og ætlaði til skólahalds
að nokkru. Þar var skólinn síðan
starfræktur um fimm ára skeið,
i en ekki þótti það heppilegt hús-
I næði. Fyrsta eiginlega barnaskóla
hús á Akureyri var svonefnt
Havsteenshús, sem bærinn keypti
árið 1878. Þar var síðan skóli hald
inn allt til aldamóta, þegar flutzt
var í skólahúsið í Hafnarstræti
53, þá nýreist.
Kennt í einokunarhúsi
Havsteenshsúið er kennt við
Jóhann Gottfreð Havsteen, kaup-
mann, sem þar hafði búð sína,
en áður hafði húsið verið aðsetur
eimokunarverzlunarinnar, og var
því ærið gamalt, þegar skólinn
fluttist þangað. Hins vegar var
húsið gott, og þóttu kennslustof-
urnar bæði bjartar og vistlegar.
Þegar kom fram um aldamót var
þó sýnt, að skólinn fullnægði
ekki vaxandi fólksfjölgun, og var
loks ráðizt í að reisa nýtt hús
yfir skólann, Hafnarstræti 53, og
þótti það hin myndarlegasta bygg
ing á sínum tíma og vel til skóla
halds fallið. Þar hafði skólinn að-
setur í 30 ár, eða allt þar til nú-
verandi barnaskóli var tekinn í
notkun árið 1930.
Endalok fyrstá skóla-
hússins
Þegar Havsteenshúsið var lagt
niður sem skólabygging, var það
fyrst notað sem íshús, en síðar
sem gripahús og heyhlaða. Stóð
hús þetta fram undir 1940, en
var þá rifið, en á grunni þess,
eða a.m.k. mjög nærri, er húsið
Hafnarstræti 7. Ekki er mér kunn
ugt um, hvort nokkur sérmynd
er til af þessu húsi, en hins vegar
sést það allgreinilega á gamalli
Akureyrarmynd, sem birt er í
húsinu Aðalstræti
skólahaid
fimm ára bii frá 1873—1876.
Húsið var þá nefnt Indriðahús, kennt við Indriða nokkurn gullsmið, sem
síðar fluttist úr bænum. Húsið reisti Borgen sýslumaður í kringum 1840,
og er það því nú liðlega 120 ára gamalt. (Ljósm.: Gísli Ólafsson).
sögu Akureyrar
Jónsson.
eftir Klemenz
sífellt á, og fjölgaði þar fólki
mjög næstu áratugi. Samgöngur
milli bæjarhlutanna voru afar
ógreiðar og vildu Oddeyringar
ekki una því að þurfa að senda
börn sín í skóla alla leið inn í bæ.
í þá daga var alfaravegur milli
Oddeyrar og Akureyrar um troðn
Vitað er, að skóli starfaði á Odd
eyri veturinn 1879—’80 og fór
kennslan fram 1 Norðurgötu 7.
Húsið, sem skólinn starfaði í, var
seinna flutt af grunni og reist að
nýju og stendur enn í Fróðasundi
10 A. Veturinn eftir veitti bæjar-
stjórnin Jakobi V. Havsteen kons
úl nokkurn styrk til skólahalds,
og veturinn 1882—’83 stundaði
Magnús Blöndal barnakennslu á
Akureyri ,að líkindum á vegum
bæjarstjórnarinnar. Ekki er með
fullu vitað, hvar kennsla þessi
fór fram, en líklegt að það hafi
verið í Norðurgötu 7. Þegar Páll
Árdal réðst til kennslustarfa
1884 var honum gert að skyldu
að kenna nokkra tíma við skól-
ann á Oddeyri ásamt aðalkennslu
störfum sínum í Innbænum, en
næstu ár á eftir eru starfandi fast
Myndin synlr hluta Oddeyrarskolans, sem tekinn var í notkun haustið, rágnir kennarar við Oddeyrar-
1957. Milli 1880 og 1900 var barnaskólahald á Oddeyri, en það lagðist niður, i skólann ,enda héldu Oddeyringar
þegar barnaskólinn í Hafnarstræti 53 var reistur um aidamótin. Ljósm.:
þess að
málinu.
sætta bæjarbúa í skóla-
Skólahald á Oddeyri
inga meðfram sjónum, og að vetr
,! arlagi gat verið beinlínis hættu-
Eir. Sig.
F orstö ðumennirnir
Forstöðumenn barnaskólans a j iegt fyrir börn að fara þar um
Akureyri hafa alls verið 8, þau j leigsögulaust. Frá því um 1880
90 ár, sem hann hefur verið við j 0g fram Undir aldamót stóðu há-
lýði. Eftir að Jóhannes Halldórs- j værar deilur um þessi mál í bæn
son lét af stjórn^skólans 1884 var um/ 0g ]aujj þeim ekki fyrr en
” ” ti a i t a. • meg hyggingu barnaskólans í
Páll Jónsson Ardal skólastjóri til
1901, þá Kristján Sigfússon til
1908, þá Halldóra Bjarnadóttir til
1918, Steinþór Guðmundsson til
1929, Ingimar Eydal 1929—’30,
Snorri Sigfússon 1930—1947 og
loks Hannes J. Magnússon, sem i
enn er skólastjóri. Lengst allra
manna starfaði Páll Árdal við
barnakeunslu á Akureyri, eða í 43
ár. Eins og áður segir, var hann,
skólastjóri frá 1884 til 1901, en •
var sagt upp starfinu, þegar flutt
var í „nýja“ skólann, að talið var;
vegna þess meðal annars, aðl
hann hafði ort gamanvísur um
ýmsa góðborgara í bænum og
naut því ekki nægilegrar hylli
ráðamanna á þeim tímum. Páll
hélt hins vegar áfram kennslu
við skólann til 1926.
Skólamáladeilur frá 1880
Þegar saga Akureyrarskóla hefst
fyrir 90 árum, voru um 300 íbúar
í bænum. Fyrstu tvö árin voru 20
böm í skólanum, og eins og byggð
inni í bænum var þá háttað, voru
ávallt fast við kröfu sína um sér
stakan skóla. Lét bæjarstjóm
undan þeirri kröfu með talsverðri
tregðu, enda var allmiklu dýrara
að reka tvo skóla en einn, og þótti
mörgum bæjarbúa, að hér væri
um mikla óspilunarsemi að ræða.
Haustið 1890 mögnuðust skóla-
máladeilur í Akureyrarbæ um all-
an helming, er bæjarstjórnin sam
þykkti, að ekki skyldi haldinn
var | skóli á Oddeyri næsta vetur,
i heldur skyldu Oddeyringar senda
...... . . ; börn sín í skóla í Fjörunni. Ráð-
vegu milli hinna tveggja bæjar-jiaggj bæjarstjórnin foreldrum að
hluta, og var það miðlunarleið til íFramhaid a 15 siðu)
Hafnarstræti 53, sem talinn
staðsettur nákvæmlega miðja
Fyrr á árum rann opinn lækur niður Búðargilið, þar sem nú heitir Lækj-
argafa. Rétf norðan við lækinn stóð hús Jóhannesar Halldórssonar fyrsta
kennara og skólastjóra á Akureyri. í þessu húsi hans, sem nú er Aðal- mnj - bænum var”þá~ háttað ”voru Húsia Hafnarstræti 53 var reist utn aldamótin, og er fyrsta hús, sem byggt
stræti 2, að vísu allmiklu strærra en þá var, er talið, að barnaskólinn á þau f]est úr Innbænum. Oddeyri var sérstaklega handa barnaskólanum. Var skólinn þar til húsa um 30 ára
Akureyri hafi byrjað starfsemi sína haustið 1871. j var þ£ enn lítt numin, en sótti skeið. (Ljósm.: Gísii Ólafsson.)