Tíminn - 18.05.1961, Blaðsíða 5

TÍMINN, fímmtudaginn 18. maí 196L
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Arnason Rit-
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés
Kristjánsson, Jón Helgason Fulltrúi rit-
stjómar: Tómas Karlsson Auglýsinga-
stjóri: Egill Bjarnason. - Skrifstofur
í Edduhúsinu. — Símar: 18300—18305
Auglýsingasími: 19523 Afgreiðslusimi:
12323. — Prentsmiðjan Edda h.f.
Úthlutun lista-
mannalauna
Fyrir nokkru hefur þingkjörin nefnd lokið úthlutun
svokallaðra listamannalauna. Eins og venjulega eru skoð-
anir mjög skiptar um úthlutunina og mun vafalítið jafn-
an svo verða, því að fólk verður aldrei á einu máli um
mat á listum og listamönnum.
Margar ástæður valda því, að úthlutunin í ár mun
ekki verða minna umdeild en áður, og kemur þar ekki
sízt til greina, að fulltrúar stjórnarflokkanna hafa sett
á hana meiri pólitískan blæ en áður.
Það hefur lengi verið rætt um það, að það væri ó-
heppilegt skipulag að fela einni nefnd að úthluta lista-
mannalaunum. Þeir menn, sem slíka nefnd skipa, þurfa
að hafa mjög yfirgripsmikla þekkingu, á bókmenntum,
myndlist, tónlist og leiklist. Fáir eru þeir, sem spanna
yfir öll þessi svið. Hætt er við, að þessir menn geti haft
meiri áhuga fyrir einni listgrein en annarri, og það setji
svip á úthlutunina. Þannig hefur þetta líka orðið í ár.
Þeir, sem nefndina skipa, hafa mestan áhuga á skáld-
skap og bókmenntum, enda verður hlutur skálda og rit-
höfunda lang ríflegastur. Slíkt er að vísu ekki óeðlilegt,
þar sem orðsins list hefur fram til allra seinustu áratuga,
verið list listanna á íslandi, og hana þarf að efla og
styrkja, því að það treystir þann menningararf okkar,
sem dýrmætastur er, íslenzkt móðurmál. En aðrar listir
geta einnig hjálpað til að styrkja menningu okkar og
aukið þjóðlegt gildi hennar. Þess vegna má ekki láta þær
verða hornreka.
Á undanförnum þingum hefur Karl Kristjánsson flutt
frumvarp um Listlaunasjóð íslands, sem taki við fé því,
er Alþingi ver til listamannalauna. Alþingi skal sundur-
liða þessa fjárveitingu í fjóra flokka — til skálda og rit-
höfunda, til myndlistarmanna, til tónlistarmanna og til
leiklistarmanna. Úthlutun innan hvers flokks skal svo
ákveðin af sérstakri nefnd og verða nefndirnar þannig
fjórar í stað einnar nú. Launaflokkar skulu vera aðeins
þrír. í fyrsta flokki skulu vera menn, sem eru búnir að
vinna sér þá viðurkenningu, að þeim beri launin ævi-
langt. í öðrum flokki skulu vera menn, sem hljóta árleg
laun, en missa þau þó, ef þeir hætta um 5 ára skeið eða
lengur að stunda list sína. í þriðja flokki skulu laun
greidd mönnum fyrir einstök verk og eru því ekki bund-
in við nema eitt ár í senn.
Það er vafalaust, að þessar tillögur Karls stefna að
því að koma traustari og heilbrigðari skipan á þessi mál
en nú er, og ætti því að mega vænta þess, að Alþingi léti
þær ekki daga uppi í þriðja sinn, en að sjálfsögðu verða
þær lagðar fyrir næsta þing. Hitt getur hins vegar vel
komið til greina, að þeim verði eitthvað breytt til sam-
komulags, og benda megi á eitthvað, sem betur megi
fara, t. d. varðandi skipan úthlutunarnefndanna.
Fleiri bitlingar
Enn hefur ríkisstjórnin aukið bitlingana. Samkvæmt
frásögn stjórnarblaðanna hefur stjórnin gefið út bráða-
birgðalög um að fjölga úr 5 í 7 í síldarútvegsnefnd og
hefur bróðir dómsmálaráðherra, Sveinn Benediktsson,
hlotið annað nýja sætið, eins og búizt var við.
Stjórnin lofaði á sínum tíma að draga úr bitlingun-
um. Efndirnar eru þær, að gefin eru út bráðabirgðalög
til þess að fjölga þeim!
?
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'i
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
/
/
/
/
l
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
‘/
'/
/
/
/
/
/
'/
'/
'/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

/
/
/
/
/
/
‘/
/
'/
/
'/
/
/
'/
'/
'/
)
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/

Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Bandaríkin verða að endur-
skoða utanríkisstefnu sína
aí> segja afdrátfarlausf frá breyttum aSstætJum
Frá viSræöum Johnsons, varaforseta Bandaríkjanna og Ngo Dinh
Diem, forseta Suður-Vietnam, í síðasti. viku.
/
>
/
I
'/
/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
‘/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
’/
Leiítogar þeirra verfta
ÞRÁTT fyrir vopnahlé í La-
os, hljótum við áfram að telja
horfur okkar^ í Indó-Kína Iítt
uppörvandi. Á sínum tíma átt-
um við hlutdeild að falli stjórn-
ar Souvanna Phouma prins, en
nú væri su framvinda mála
okkur skárst í Laos, að prins-
inn kæmist til valda að nýju og
veitti forstöðu hlutleysisstjórn
að nafni til, enda þótt hlutleys-
isstjóm Phouma nú yrði enn
meira háð kommúnistum en
hin fyrsta stjóm hans. Utan-
ríkisráðuneytið hefur teflt á
tæpasta vað í Laos og stefna
þess hefur beðið ósigur. Það
hefur reynzt með öllu óraun-
hæf stefna að ætla sér að
þvinga til valda hiiðholla ríkis-
stjórn í Laos í skjóli banda-
rísks herstyrks við bæjardyr
Rauða Kína og hins kommún-
istíska Norður-Vietnam.
STJÓRNIN í Suður-Vietnam,
sem er nágrannaríki Laos, á í
miklum erfiðleikum. Við höf-
um komið þessari stjórn til
valda og styðjum hana. Hún
virðist enn hafa tögl og hagld-
ir í borgum landsins, en heita
má, að aðrir hlutar landsins
séu á valdi skæruliða kommún-
ista. Hvernig má á því standa,
að vinur okkar og skjólstæðing-
ur, Ngo Dinh Diem, er að veróa
undir í þessum innanlandsátök-
um? Þessu hefur verið svarað
af Stewart AIsop. Hann bendir
á áherzlu þá, sem Mao Tse
Tung leggur á skæruhernað, og
telur augljóst, að skæruliðar
fái stuðning almennings í land-
inu.
Eins og svo margir frétta-
menn hafa skýrt frá, verða þau
sannindi ekki umflúin, að okkar
maður er ákaflega óvinsæll og
stjórn hans bæði spillt og aft-
urhaldssöm. Af þessu leiðir, að
við byggjum ekki upp raunræfa
vörn gegn kommúnistum með
því að senda hersveitir okkar til
landsins og skipa þeim að sigr-
ast á skæruliðum. Við verðum
umfram allt að snúa okkur að
því að gera róttækar breyting-
ar á stjórn Vietnam. Þetta er
sú stjórn, sem við styðjum, og
við getum verið vissir um ó-
sigur í Vietnam, ef sú stjórn er
ekki vinsæl af öllum almenn-
ingi.
ÞANNIG standa málin í La-
os og Suður-Vietnam. En svip-
að ástand er einnig ríkjandi á
öðrum stöðum og forseti okkar
mun verða að horfast í augu
við ýmsar óvinsælar og ófagrar
athafnir, ef hann skýrir ekki
fyrir þjóðinni hinar raunveru-
legu orsakir slíkra kringum-
stæðna. í þessu getur forsetinn
fundið fyrsta svarið við hinni
frægu spurningu, er hann
setti fram í embættistökuræðu
sinni: Hvað getum við gert
fyrir þjóð okkar? Við getum
fyrst og fremst gert það fyrir
þjóð okkar að hætta að vera of
stolt til þess að hefja endurmat
á ýmsum hlutum. Þetta yrði
ekki með öllu sársaukalaust, en
einasta leiðin til þess að sjá
hlutina í réttu ljósi.
Þjóð okkar hefur ekki fram
til þessa eignazt leiðtoga, sem
hefur þorað að skýra henni
hreinskilnis'lega frá afleiðing-
um þeirrar breytingar á valda-
jafnvægi, sem átti sér stað i
heiminum, er Sovétríkin
hnekktu kjarnvopnaeinokun
Bandaríkjanna árið 1949. Það
var allt fr'am til ársins 1945,
eða þar til Sovétríkin hófu
smíði eldflauga, er gátu borið
kjarnorkuvopn, að við réðum
yfir slíkum yfirburða hernaðar
inætti, að við gátum að skað-
lausu girt Sovétríkin með her-
stöðvum allt frá Japan og Suð-
ur-Kóreu um Suðaustur- og
Austur-Asíu til Miðaustur-
landa. Við vorum nægilega
sterk til þess að skipa Rauða
hernum burt frá Norður-íran,
sem er við landamæri Sovét-
ríkjanna, og við gátum einnig
brotið Berlínartálmanirnar
með loftbrúnni frægu. Þetta
allt var mögulegt vegna yfir-
burða á hernaðarsviðinu.
ÞEGAR Sovétríkin urðu
kjarnorukveldi og náðu því að
verða jafningjar okkar á hern-
aðarsviðinu, gerðu margir
hinna greindari, reyndari og
framsýnni vestrænna leiðtoga
sér fulla grein fyrir því, að her-
stöðvum yrði ekki haldið til
lengdar við landamæri hins
kommúnistíska heims. Á sama
hátt og við höfum ekki leyft
og munum aldrei leyfa, að
Kúba verði sovézk herstöð, eins
getum við ekki vænzt þess, að
við fáum þegjandi og hljóða-
laust að koma okkur fyrir á
stöðum eins og Laos, Suður-
Vietnam, Quemoy, Matsu og
öðrum nágrannasvæðum hinna
kommúnistísku ríkja heims.
Breytingin, sem hefur orðið
á valdajafnvæginu í heiminum,
krefst þess að við breytum um •
stefnu. Hún heimtar það af okk •
ur, að við leggjum til hliðar •
þær áætlanir að koma upp •
bandarískum eldflaugastöðv- (
um í nágrannaríkjum lcommún- (
ista, en eflum í þess stað þá (
stefnu, að þessi vanmátta og (
umdeildu ríki verði hlutlaus. (
Þetta er bezta leiðin, e.t.v. ein- (
asta vonin til þess, að þessi ríki (
verði ekki kommúnismanum að (
bráð. Stjórn Kennedys hefur að (
vissu marki viðurkennt nauð- (
syn þessarar stefnu — t:d. með (
því að samþykkja hugmyndina /
um hlutlaust Laos. En forset- >
inn hefur aldrei skýrt hinar >
raunverulegu ástæður fyrir <
þjóðinni, og því hefur hann )
ekki skapað stefnu sinni traust /
almenningsfylgi, er hann getur )
byggt á. Ennfremur er þess að )
gæta, að það eru öflugir emb- j
ættismenn í utanríkisráðuneyt- )
inu, leyniþjónustunni og her- \
foringjaráðinu, sem eru jafn )
andvígir stefnubreytingu í þess \
um málum af hálfu Kennedys ■.
forseta, og franskir herforingj- ■.
ar í Alsír eru mótfallnir hinni
nýju stefnu de Gaulle, Frakk- •
landsforseta, hvað viðkemur •
framtíð Alsír. (
MEÐAN þjóðin ekki skilur (
grundvallarástæður þess, að við \
verðum að breyta stefnu okkar, ■.
er Kennedy, forseti, hrjáður t
maður. Vandamálin munu hlað- /
ast á hendur honum. Hann )
verður alltaf að vera í varnar- )
stöðu sísannfærandi sjálfan sig )
um, hve litlu hann getur tapað. )
Þá er og ekki síður þess að )
gæta, að forsetinn og þjóðin )
öll sóa kröftum sínum og at- •
(Framhald á 13. síðu.) •