Tíminn - 18.05.1961, Síða 9
9
ŒjliTN'N, fimmtuðagfam 18. :maig;l!Wl.
Séð heim að Flúðum. (Liósm.: TIMINN). /
Flúðir og Grafarhverfi
engin verzlun enda tæpast þörf fyrir slíkt þar
sem samgöngur eru greiðar við Selfoss og þorps-
búar fá flestar vörutegundir sendar þaðan með
mjólkurbílum. Jarðhitinn er að sjálfsögðu megin
forsenda byggðarinnar og meirihluti manna hef-
ur aðalatvinnu af gróðurhúsarækt og ræktun úti
við á heitu og köldu landi. Borað var á Flúðum
1947. Vatnið kemur aðallega úr þrem holum, en
bor sá sem var notaður var fremur lítill og allar
holumar eru grunnar. Engin borun hefur verið
framkvæmd síðan. Vatnscnagnið sem er um 5
sekúndulítrar er nægilegt miðað við þörfina í dag
en þegar nýi barnaskólinn hefur verið reistur má
gera ráð fyrir að afgangur verði lítill. Því fer að
verða tímabært að hefja nýjar boranir en vaxtar-
skilyrði þorpsins eru að verulegu leyti háð vatns-
magninu.
Bændur á Flúðum og í Grafarhverfinu hafa nú
1950 fermetra undir gleri í gróðurhúsum og mik-
ið af vermireitum að auki. Mest er ræktað af
tómötum, gúrkum, salati og öðru kálmeti en blóm
eru ekki ræktuð sem markaðsvara enda litlir
möguleikar að selja blóm.
Við skoðuðum þorpið með Sigurði Ágústssyni
og litum inn hjá ungri húsmóður sem er nýflutt
í nýtt hús, Guðrúnu Sveinsdóttur, konu Karls
Gunnlaugssonar. Þau eru bæði úr Hrunamanna-
hreppi en hafa búið að Flúðum í tæp þrjú ár.
Nú eru þau að reisa gripahús og geymslu skammt
frá íbúðarhúsinu, og þar ætlar húsfreyja að hafa
reiðhestinn sinn. Þau hafa hitaréttindi aðeins
fyrir íbúðarhúsið en vonast að sjálfsögðu
til að geta komið upp gróðurhúsi ef aftur yrði
borað og hitinn ykist. Við kveðjum Guðrúnu á
tröppunum og hálf-stelumst til ag taka af henni
mynd því til sönnunar að við höfum talað við
húsfreyju á Flúðum.
Að því búnu komum við að barnaskólanum en
stöldrum þar fyrst við að húsabaki og skoðum
sundlaugina sem er 25 metra löng og all breið,
og settumst síðan að snæðingi með Sigurði í mat-
stofu skólans.
Að skilnaði spurðum við Sigurð hvaða vaxtar-
möguleika hann eygði á Flúðum, og hann svaraði
því til að þar sem víða annars staðar bæri nauðsyn
til að koma upp einhverjum iðnaði sem gæti tek-
ið við fólksfjölgun í sveit og þorpi.
— Fólkið vill gjarnan vera hér, sagði Sigurður.
— Það flytur ógjarnan burt, en til að skapa því
atvinnuskilyrði verður að koma upp iðnaði x ein-
hverri mynd til viðbótar öðrum atvinnugreinum.
— B.Ó.
Guðrún Sveinsdóttir í bæpardyrunum.
Forsendur að myndun þéttbýlis á íslandi hafa til skamms
tíma verið bundnar samgöngum, verzlun, þjónustu og stjórn-
gæzlu, auk framleiðslu sem grundvallast á vinnslu sjávar-
afurða og innfluttra hálfunninna efniviða. Undantekningar
frá reglunni finnast þar sem kjöt- og mjólkurframleiðsla
landbúnaðarins hafa átt megin þátt eða stuðlað að myndun
þéttbýlis en á þeim stöðum mun einnig að finna margar fyrr-
taldar forsendur þéttbýlismyndunar þar eð ein orsök býður
annarri heim. Á síðari árum hefur enn ein forsenda bætzt í
hópinn, og sú forsenda er jarðhitinn með þeim afkomumögu-
leikum sem hann felur í sér nú og framvegis. Þannig hefur
Hveragerði byggzt og Reykjahverfi í Mosfellssveit, og enn
mætti nefna þrjú verðandi þorp í Árnessýslu: Flúðir, Laug-
arás og Reykholt. Ætlunin var að gera þessi nýju þorp að
umtalsefni. Tíminn sótti þau heim nú á dögunum þeirra
erinda.
Félagsheimili Hrunamanna.
Við komum að Flúðum laust fyrir hádegi á
föstudaginn var og lögðum fyrst leið okkar að
félagsheimili Hrunamanna. Þar hittum við fyrir
Sigurð Ágústsson í Birtingarholti, skólastjóra
s bamaskólans á Flúðum. Við báðum hann leiða
okkur í allan sannleika um þorpið og þann hluta
þess sem kallast Grafarhverfi.
Upphaf þorpsins var að þar var reistur barna-
skóli 1929, og árið eftir fyrsta nýbýlið í Hruna-
mannahreppi, Hvammur. Síðan hafa sex fjölskyld-
ur reist bú í Flúðalandi. í Grafarhverfinu ofan
Litlu-Laxár standa bæirnir Gröf og Högnastaðir,
auk þriggja nýbýla. Sunnan árinnar er bærinn
Grafarbakki og tvö nýbýli sem þar hafa verið
reist. Tvíbýli er á Grafarbakka svo að fjórar fjöl-
skyldur hafa aðsetur í þessum hluta hverfisins.
f báðum hverfum eru nú alls 79 manns.
Byggðin á Flúðum fór ekki að aukast verulega
fyrr en eftir 1940 en hefur síðan vaxið að því
marki sem fyrr greinir, þó mest á síðustu árum.
í síðasta íbúðarhúsið sem þarna hefur verið reist
var flutt á sl. vetri.
Árið 1952 var hafizt handa um byggingu félags-
heimilis að Flúðum og var þvi lokið haustið 1958.
Að byggingunni standa ungmennafélagið, sveitar-
félagið og kaupfélag, en þetta félagsheimili er
með þeirn stærstu og veglegustu sem reist hafa
verið hérlendis. Aðalsalur tekur á fjórða hundr-
að manns í sæti og veitingastofa er inn af honum
í sömu gólfhæð. Þar er hægt að bæta við sætum
og komast þá nokkuð á fimmta hundrað manns
fyrir í salnum og veitingastofunni, eða allir íbúar
sveitarinnar. Þessi bygging er að sjálfsögðu mið-
stöð hins öfluga félagslifs í Hrunamannahreppi,
en þar hafa íþróttir, leiklist og söngmennt verið
iðkuð me7 árangri sem tekur fram því sem venju
legt má teljas* ' byggðum landsins.
Barnakennsla enn fram í gamla skólahúsinu
á Flúðum. Hins vegar er það ófullnægjandi, og
ný skólabygging er áformuð á næsta ári. Sá skóli
mun taka sextíu nemendur en nú er kennt í deild-
um í gamla skólahúsinu og eru þar 20 börn í einu
Á Flúðum er trésmiðj? og vélaverkstæðj en