Tíminn - 30.05.1961, Blaðsíða 8

F _
Baldur Óskarsson:
TljMJgW þrigjndaginn 30. maJ XSq.
'MSÖKN TIL BUCHENWALD
Það var dauf sól og mistur yfir
iandinu þegar við ókum frá Weim-
ar, borg skáldanna Goethe og
Schillers, og sveigðum á krossgöt-
um þar sem vegarskilti áletrað
MAHN- UND GEDENKSTÁTTE
BUCHENWALD stendur og bendir
inn í furuskóginn.
Vegalengdin frá borg skáldanna
til Buchenwald er aðeins tólf kíló-
metrar. Vegurinn þangað var lítið
eitt blautur eftir undanfarandi
rigningar en sólin var byrjuð að
þurrka hann og furunálabotn skóg-
arins. Þetta var um miðjan marz,
og vorið var nýkomið á þessar
slóðir Þýzkalands.
Við ókum fram hjá minnismerki
á vinstri hönd. Blaðamaðurinn sem
var þarna á ferð með undirrituðum
sagði við skyldum koma þar við
þegar við værum búnir að skoða
fangabúðirnar. Hann var frá Berlín
og vann hjá blaðamiðstöðinni í
Leipzig á kaupstefnunni sem stóð
yfir. Við staðnæmdumst hjá ný-
reistum húsum sem hefur verið
komið upp til þjónustu við gesti
sem koma daglega til Buchenwald
og fyrir fólkið sem hefur eftirlit
með staðnum. Þar er hægt að fá
upplýsingar um þá starfsemi sem
þar fór fram frá 1937 til 1945,
myndir sem segja meira en auðvelt
er að koma orðum að. Þar fæst
beini og gisting fyrir þá sem vilja
dvelja nætursakir á þessum stað.
Tvær langferðabifreiðir stóðu
fyrir utan. Þær fluttu skólafólk,
13—16 ára gamalt að því er virtist.
Við sáum það hlægja og masa og
hlaupa um stéttarnar, og það ork-
aði kynlega á okkur. Jafnvel vit-
undin um þjáningar og dauða
barna, kvenna og karla á þessum
stað virtist ekki megna að slæva
glaöværð æskunnar. En við áttum
eftir að sjá andlit þeirra breytast.
Þau höfðu ekki komið inn fyrir
gaddavírsgirðingarnar.
Við ókum niður slakkann að
húsabaki og staðnæmdumst víð hið
umgirta svæði sem liggur á breið-
um fláa og hallar til vesturs. Girð-
ingarstólparnir eiu steyptir með
hlykk að ofan sem vísar inn fyrir
girðinguna. Þeir eru þéttstrengdir
ryðguðum gaddavír en fyrir 16 ár-
um var þessi sami vír háspennu-
leiðari sem fól í sér dauða fyrir
hvern sem snerti hann. Við sner-
um að hliðinu og gengum inn.
Járngrindin sem opnast þegar
komið er til Buchenwald er gerð
með áletrun sem segir að hver
fái sitt, en aðra grind sem SS-
menn höfðu letrað á að hagsmunir
föðurlandsins sýndu hvað væri rétt
og hvað rangt, höfðu Bandaríkja-
menn á brott frá Buchenwáld.
Beggja vegna hliðsins eru pynd-
ingarklefar í langri byggingu. Þar
komum við síðar en gengum fyrst
inn á völlinn þar sem fangaskúr-
amir stóðu áður. Þeir hafa verið
Gyðingar, reknir i gaddavirsglrðingar
rifnir og gras grær á stæðunum.
Innan við hlíðið var opið svæði og
þar var íbúum skúranna stillt upp
ef einhverjum þeirra hafði heppn-
ast flóttatilraun. Nótt sem dag á
sumri eða vetri stóðu þeir og verð-
ir með skotvopn umhverfis meðan
flóttamannsins var leitað í skóg-
unum. Þeir • sem gáfust upp
j við að standa í fæturna voru
'skotnir, og SS-mennirnir áskildu
! sér vissa tölu af hópnum að drepa
ef flóttamaðurinn var ekki fundinn
að ákveðnum tíma liðnum. Flótti
j var ekki auðveldur úr þessari girð-
ingu en fangarnir voru látnir
jvinna után hennar á daginn undir
jstrangri gæzlu vopnaðra varða. Þó
lcom fyrir að cinhverjum tókst að
hverfa í skóginn, og það var þá
sem meðbæðrum þeirra var stillt
upp. Á kvöldin gengu fangarnir
j inn í röð. Þeir áttu að ganga skipu-
lega og heilsa konu fangabúðastjór-
— urðu aska í likbrennsluofnunum.
limi hinna fötluSu.
en nazistar hirtu skótauið og gerfi-
ans með hermannakveðju er þeir
komu inn. Hver fangi bar númer á
buxnaskálminni og kona fanga-
búðastjórans stóð með blað og blý-.
ant og skrifaði hjá sér ef einhver
fór fram hjá án þess að heilsa. Þeir
fangar voru tíndir út. Daginn eftir
var þeim fengið að draga vagn, frá
morgni til kvölds. Sá vagn hét
„syngjandi hesturinn". Hann var
hlaðinn grjóti og vó fimm tonn.
Fangarnir áttu að syngja látlaust
meðan þessu fór fram. Daginn eftir
voru þeir sendir til vinnu. Önnur
refsing fyrir að heilsa ekki konu
fangabúðastjórans var að fanginn
var hengdur á höndunum upp í
staur. Fyrir framan hann stóð SS-
maður með svipu og barði hann
meðan hann nennti.
Fangabúðastjórinn, Koch, var
tekinn af lífi af SS-mönnum í
Buchenwald. Hann átti að safna
tanngulli og öðram verðmætum
sem náðust af föngunum og af-
henda til ríkisins en varð uppvís
að því að stinga þessu í eigirt vasa.
Koch fékk þá skipun um að fara
til austuivígstöðvanna og berjast
en neitaði og sagðíst of þungfær til
bardaga. Hann var þá skotinn en
kona hans, frú Ilse Koch, sem stóð
við hliðið og punktaði hjá sér
hverjir ættu að draga vagn eða
hengjast á höndunum býr nú í
Vestur-Þýzkalandi.
Við skoðuðum „syngjandi hest-
inn“ og pyndingarstaurinn, þann
eina sem stendur eftir. Kengirnir
sem fangarnir voru hengdir á eru
reknir inn í bolinn rúma seilingar-
hæð frá jörðu. í Buchenwald voru
nokkrir slikir staurar.
Það er talið að um 250.000
manns af 33 þjóðum hafi setið i
Buchenwald meðan fangabúðirnar
voru starfræktar. Þar af voru yfir
56 þúsundir myrtar, meiri hlutinn
í líkbrennslustöðinni. Þangað héld-
um við, og þar hittum við skóla-
fólkið aftur. Við komum fyrst inn í
herbergi þar sem SS-læknar störf-
uðu. Skurðarborðið er múrað við
gólfið. Fyrir enda þess er vaskur. j
Þarna stunduðu SS-læknarnir1
uppáhaldsiðju sína: að flá menn _
og taka höfuð þeirra. Skinnið var !
hagnýtt í lampaskerma; táttóeraðir '
fangar voru sérstaklega valdir til j
fláningar, og SS-mennirnir notuðu
skinnpjötlur af þeim til vegg- i
skrauts. Höfuðin voru verkuð eftir j
fyrirmynd hausaveiðara, sett á fóti
og notuð sem stofustáss. Hausa- j
veiðarar framkvæma þessa hluti j
fyrir trúarlega nauðsyn: Þeir eign-
ast sál hins vegna en missa af
henni þegar tímar líða fram. Þess
vegna þurfa þeir ný og ný höfuð.
En þegar menn sem eiga að baki'j
sér margra alda þróun trúarbragða,
lista og vísinda, það sem við köll-'
um menningu, taka sér slíka hluti
fyrir hendur, verðum við þess j
áskynja að eitthvað hræðilegt hef-!
ur gerzt sem undanfari slíkra at- j
hafna. Þetta spratt upp af hinum j
aríska hroka.
í veggskápnum eru geymd þau
verkfæri sem SS-læknarnir notuðu.
Hnífar, sagir, tengur og sprautur.
Eiturinnspýting í sjálft hjartað var
ein þeirra morðaðferða sem þókn-
aðist þessu starfsfólki þriðja ríkis-
ins.
Við hittum skólafólkið í portinu
við líkbrennslustöðína. Það stóð í
horninu þar sem talið er að Ernst
Thalmann hafi verið skotinn. Þar
er fyrirskipuð tveggja mínútna
þögn. SS-menn frá Buchenwald
héldu því fram að Thalmann hefði
farizt í sprengjuárás sem flugvélar
bandamanna hefðu gert á fanga-
búðirnar en Þjóðverjar telja sig
hafa öruggar heimildir fyrir
hann hafi verið skotinn i þessu
horni. Þarna í portinu er gálgi.
tvær uppistöður og þvertré með
sex krókum. Áður voru þrír slíkir
gálgar í portinu og þá var hægt að
hengja átján manns samtímis.
Þeim dauðu var síðan varpað í
rennu sem liggur niður í kjallara
en margir fóru lifandi; því eru
krókar með jöfnu millibili á veggj-
um kjallarans. Böðlarnir notuðu
tröppu til að hengja menn upp og
taka ofan og þunga trékylfu til að
rota hálfdauða. Þessi kylfa stendur
á tröppunni í kjallaranum. Sá sem
vill snerta hana getur gert það.
f kjallaranum var líkunum hrúgað
í lyftu sem gekk upp á hæðina fyr-
ir ofan. Þar eru brennsluofnarnir.
Skólafólkið gekk hljóðlega inn í
salinn þar sem líkbrennslan fór
fram. Andlitin voru alvarleg. Mörg
höfðu skipt litum. Leiðsögumaður
þeirra staðnæmdist fyrir framan
líkbrennsluofnana og skýrði fyrir
þeim hvað þarna hafði farið fram.
Það var fölleitur maður, gráhærð-
ur og holdskarpur. Ég heyrði hann
hefði sjálfur verið fangi í Buchen-
wald. Ein þeirra aðferða sem SS-
mennirnir notuðu tilvað myrða fólk
var að færa það til „læknisskoðun-
ar“, láta það afklæðast og stilla sér
upp við vegg og drepa það með
hnakkaskoti gegnum rifu á veggn-
um. Þessi aðferð var lika notuð í
Buchenwald. Aðgerðirnar fóru
fram í líkbrenslustöðinni. SS-
læknir tók vingjarnlega á móti
fanganum er hann hafði lagt af sér
öll föt, vísaði honum til sætis og
spurðist fyrir um líðan hans.
Hann kvaðst ætla að rannsaka
heilbrigðisástand iangans, og í
fyrsta lagi að mæla hæð hans. Á
vegg í hliðarherbergi var mæli
kvarði með færanlegu stilli sem
lék í rifu. Annar SS-maður stóð
hinum megin veggjarins og skaut
fangann gegnum rifuna er hann
hafði tekið sér stöðu. Líkunum var
I