Tíminn - 26.07.1961, Síða 11

T-I'M IN N, miðvikudaginn 26. júlí 1961.
11
„Anno, Karcnir.a
á þátt í mótun
rússnesku
konunnar".
ÉG SKIL HVERS VEGNA PASTERNAK
VAR HATAÐUR, SEGIR
ILJA EHRENBURG, OG RÆÐIR
UM HVERS VEGNA RÚSSNESKT ÆSKUFÓLK
VILL HELDUR LESA TOLSTOI
„Hugmyndir
Pasternaks
voru æskunni
framandi".
Rússneski rithöfundurinn
IIja Ehrenburg hefur nýlega
verið á ferðalagi um Suður-
Evrópu, og þar hefur hann
verið spurður í þaula af
blaðamönnum, útvarps- og
sjónvarpsfólki. Ein þeirra
spurninga sem meðal annars
voru lagðar fyrir Ehrenburg
var:
— Hvers vegna gagnrýnd-
uð þéz’ „Dr. Zivago“- svo
ákaft?
Ehrenburg svaraði:
— Að mínu áliti vantar
listræn sannindi í þessa bók.
Söguhetjan er illa valin og
gjörsamlega óhæf sem full-
trúi þeirra rússnesku
menntamanna, sem urð'u
hart úti vegna áhrifa bylt-
ingarinnar. Pasternak vildi
sýna framá, að maður eins
og Zivago — vökull gáfu-
maður — yrði þannig fyrir
barðinu á kringumstæðun-
um, að þær eyðilegðu and-
lega heilsu hans að lokum.
Þetta er í andstöðu við ljóð-
in á síðustu síðum bókarinn-
•ar. Hvernig getur andlega
bilaður maður orkt svo fög-
ur ljóð — fegurri en þau sem
áður höfðu birzt eftir Paster
nak. Atvinna Zivagos er held
ur ekki til þess fallin að iðk
andi hennar sé hafður sem
dæmi um þau vandkvæði,
sem steðjuðu að rússneskum
menntamönnum á þessum
tímum.
Ehrenburg hélt áfram: —
Það er rétt, að þetta voru
erfiðir timar fyrir mennta-
mennina. Þeir vissu ekki
hvað gera skyldi eða hvernig
beir ættu að tjá sig Heim-
snekiprófessor til dæmis,
málaflutningsmaður eða
’káld, áttu erfitt með að
"vlgjast með breytingunum.
Þeir skildu að það var mjög
mikilvægt, en áttu erfitt
með að skllja hvað það
þýddi. Eg upplifði þetta sem
rithöfundur. En læknarnir
þurftu aldrei að yfirstíga
sömu örðugleika. Þeir stóðu
aldrei andspænis þeim sið-
ferðilegu og stjórnmálalegu
vandamálum, sem aðrir kom
ust ekki hjá að takast á við,
hvað starf þeirra snerti.
Ég átti tvo frændur, sem
báðir voru læknar, og þeir
héldu starfi sínu áfram þeir
rólegustu og vandkvæða-
laust. Þarmur hélt áfram að
vera þarmur og lungnasjúk-
dómar tóku engum breyting
um. Þess vegna finnst mér
dr. Zivago vera fölsk per-
sóna. Málsmeðferðin er líka
út i hött, og minnir helít á
rithátt sem tíðkaðist i skáld
sagnagerð á öldinni sem
leið.
Ehrenburg var enn frem-
ur spurður:
— Eftir hvers konar póli-
tískum stefnumiðu-m á höf-
undur að marka afstöðu
sína í Sovétríkjunum, að
yðar áliti?
— Það er undir samvizku
hans komið og ábyrgðartil-
finningu, svaraði Ehren-
burg. — Ég vil taka það
fram, að það er ekki hægt
að dæma um aðstæður í
Rússlandi útfrá ítöskum
sjónarmiðum, svo dæmi sé
nefnt. Ef ég ætlaði að leit-
ast við að skilja ítalskar að-
stæður. mundi ég ekki leggja
hinar rússnesku til grund-
vallar. Ég hef aldrei gengið
í lið með þeim, sem tóku
upp baráttuna gegn Paster-
nak, en ég skil ákaflega vel,
hvers veana heir lögðu hat-
ur á hann. Heimspekilegar
og trúarlegar hugmvndir,
sem fram koma í dr. Zivago,
eru algjörlega framandi
rússne^kri æsku.
— Þér haldið þá að æsku-
lýðurinn í Pússlandi mundi
ekki skilia Pasternak. þótt
hann læsi hann. Hvers
vegna?
— Þetta skil.ia menn ekki
til fulls, nema þeir þekki
rússnesku þjóðina vel. Ég
skal reyna að skýra þetta
með dæmi: Dostojewski er
Sem kunnugt er, var nem-
endamót norræna lýðháskól-
ans í Kungálv í Svíþjóð haldið
hér á landi 12.—15. júlí. Að
mótinu loknu héldu flestir
þátttakendur heimleiðis, en
nokkrir dvöldu hér eina viku
til viðbótar og notuðu þann
tíma til ferðalaga um landið.
Meðal þeirra voru Gunnar
Möllmark, formaður nem-
endasambandsins, og Felix
Nyman, ráðsmaður skólans og
aðalumsjónarmaður ferðar-
innar. Litu þeir inn á rit-
! stjórnarskrifstofur blaðsins í
gær.
Lýðháskólinn\ í Kungálv var
stofnaður árig 1947 og eru þar
nemendur frá öllum Norðurlönd-
unum. Undanfarm ár hafa oftast
verið þar 7—8 ísJendingar á hverj
um vetri. Nemendamót skólans
eru haldin á Norðurlönditnum ti.
skiptis og er þetta í fyrsta sinn,
sem slíkt mót er haldið hér. Að
ári mun nemendamótið verða í
Svíþjóð.
Þátttake-ndur í mótinu ferðuð-
ust nokkuð um Suðurland í boði
menntamálaráðuneytisins. Fóru
þeir meðal annars að Gullfossi,
Geysi, Skálholti og Þingvöllum.
Einnig heimsóttu þeir Bessastaði
og skoðuðu Reykjavík, Akranes
og Hafnarfjörð, í boði bæjaryfir-
valda á Kverjum stað,
Aðal hópurinn hélt síðan heim,
sem fyrr er sagt, en þeir sem eft-
ir urðu, fóru til Norðurlands. —
Komu þeir til Blönduóss, Húsavík
ur, að Mývatni og víðar, og skoð-
uðu byggðasafnið á Grenjaðarstað.
Sagi Möllmörk, að þeim hefði
fundizt sérs.taklega gaman að sjá
gömiu torfbæina. Báðu þeir blað
ið að flytja kveðjur til allra, sem
þeir hefðu hitt á fslandi, og inni-
legasta þ’akMæti fyrir alla þá vin
semd, sem þeim hefði verið sýnd.
Gunnar Möllmark (t. v.) og Felix Nyman (t.h.)
mikið lesinn höfundur utan
Rússlands, og vinsæll. í Rúss
landi er hann miklu minna
lesinn en Tolstoi og Tjekhov,
til dæmis. Og ekki getur mað
ur sagt að þessir tveir hafi
alið á maxistískum hug-
myndum. í raun réttri er
Dostojewski miklu heppi-
legri fyrir aðra, því ungir
Rússar kunna ekki að meta
hið trúarlega og heimsneki-
lega innihald í bókum hans.
Hann er snjall höfundur
sepi notar persónur sínar til
að koma heimspekilegum og
trúarlegum hugmyndum sín
um á framfæri í stað bess að
lýsa mönnunum, revnslu
beirra og aðstæðum. Önnur
hlið á honum er lika óvin-
sæl hjá ungu fólki i Rúss-
landi, það er myrkrlð og
hjáningin. sem ríkir, þar
sem biáningin er oft sjálf-
stætt fvrirbæri, og stritt er
við ó’evsanleg vandamál. —
Ungt fólk í Sovétríkjunum
hefur orðið fyrir biturri
reynslu í stríðinu, og það
kærir sig ekki um að leita
að eftirlíkingunni í bókum.
— Fvað er það í verkum
Tolstois, sem •ftann á vinsæld
ir sínar að þaV.ka?
— Þar þekkir æskulýður-
inn mannlegar kenndir, eins
og þær eru í rauninni. Þar
er hann í samfélagi við raun
sannar mannverur, og þess
vegna er sótzt eftir bókun-
um. Það er óhætt að reið'a
sig á að rússnesk verkakona
sem hefur ekki lesið Önnu
Kareninu, er ekki til. Til-
finningalíf þeirrar persónu
hefur átt bátt í því að skapa
persónuleika rússneskra
kvenna. Stríð og friður er
líka vel liðin bók af ungu
fólki.
— Tjá rússneskir rithöf-
undar eitthvað annað nú en
á Stalin-tímabilinu?
— Þessi spurning er ein-
kennandi fyrir and-rússnesk
ar fréttastofnanir. Land okk
ar umbreytist stöðugt og
bókmenntirnar eru tímanna
tákn. Mjög þýðingarmiklar
breytingar hafa gerzt á und
anförnum 5—6 árum, þær
eru hVú af þjóðfélagskerfi
okkar. og það er ekki auð- v
velt fyrir utanviðstand ani
menn að skilja þær.
!, »