Tíminn - 01.09.1961, Blaðsíða 8

8
T f MIN N, föstudaginn 1. september 1961.
Eins og áður hefur veriS
greint frá í blöðum og úf-
varpi, hefur Karlakórinn Fóst-
bræður tekið boði um söng-
för til Sovétríkjanna í næsta
mánuði. Er förin farin á grund
velli samnings um gagnkvæm
menningarsamskipti, sem gerð
ur var milli íslands og Ráð-
stjórnarríkjanna fyrr á þessu
ári, og er hér um að ræða
fyrsta framlagið af íslands
hálfu til framkvæmdar á þeim
samningi. Jafnframt verður
þetta fyrsta söngför íslenzks
kórs til Sovétríkjanna, og
stærsti hópur íslenzkra lista-
manna, sem þangað hefur
ferðazt. Má skoða heimboð
þetta sem staðfestingu þess
frægðarorðs, sem íslenzku
karlakórarnir hafa getið sér í
söngferðum austan hafs og
vestan á umliðnum árum, og
gefst með för þessari óvenju-
legt tækifæri til kynningar á
landi og þjóð.
Aðdragandi þessa máls er orð-
inn alllangur, en endanleg stað-
festing menntamálaráðuneytis Sov
étríkjanna á heimboðinu lá fyrir
í maímánuði s. 1. Verulegur skrið-
ur á samninga um tilhögun ferð-
arinnar komst þó ekki á fyrr en
eftir heimsókn menntamálaráð-
herra Sovétríkjanna, frú E. A.
Furtsevu i júní s. 1., en þá átti
frúin þess kost að hlýða á söng
kórsins og einsöngvara hans við
fáein tækifæri.
Karlakórinn Fóstbræður er nú
skipaður 40 söngmönnum, að með-
töldum einsöngvurunum Kristni
Hallssyni, óperusöngvara, og Erl-
ingi Vigfússyni. Söngstjórí er
Ragnar Björnsson, en undirleikari
Carl Billich.
Á utanfararsöngskrá Fóstbræðra
eru að þessu sin.ni 11 íslenzk og
10 erlend lög, en auk þess munu
einsöngvararnir Kristinn Hallsson
cg Erlingur Vigfússon koma fram
sérstaklega á hverjum hljómleik-
um, án aðstoðar kórsins.
Fóstbræður munu hefja för sína
frá Reykjavíkurflugvelli að morgni
hins 7. september n. k., og fljúga
með leiguflugvél Flugfélags ís-
lands til Helsinki, en þar verður
dvalizt í 3 daga og haldnir 1 til
2 samsöngvar, auk þess sem
sungið_ verður í finnska útvarpið.
í Finrilandi taka á móti Fóst-
bræðrum söngbræður þeirra, hinn
víðkunni karlakór „Muntra Musik-
anter“, er hefur skipulagt Finn-
landsdvölina og haft með höndum
margháttaða fyrirgreiðslu.
Forseti Finnlands, herra Uhro
Kekkonen, hefur sýnt Fósrtbræðr-
um þann sérstaká heiður að óska
eftir heimsókn þeirra í forseta-
-höllina í Helsinki laugardaginn 9.
september. Þá um kvöldið munu
kórmenn og sitja samsæti félags-
ins Islandia—Finland.
Frá Helsinki verður haldið að
morgni hins 11. september með
langferðabifreiðum, og komið til
Leningrad síðdegis sama dag. Þar
taka á móti kórnum fulltrúar frá
Gosconsert, en sú stofnun hefur
skipulagt söngför Fóstbræðra um
Sovétríkin. Förinni verður haldið
áfram samdægurs með sérstakri
flugvél, og komið til Moskvu að
kvöldi hins 11. september. í
Kramnalo s lo síðu)
íslendingar hafa yfirleitt haldið
það, að þeir vissu allt um sögu
sína á fyrstu tíð, það sem þeir
kalla landnámssögu, stofnun lýð-
veldisins og þjóðlífið á lýðveldis-
öldinni, er lauk 1262—64 eða frá
landnámi i 388 ár. Þetta er ekki
heldur út í hött. Frá þessum tíma
hafa geymzt bækur, gjörningar. og
fleira, og allar þessar bækur og
gjörningar eru fræðilegs eðlis um
þjóðlífið, svo sannar, sem kostur
er á um fræðibækur. Ekki eru þó
þessar bækur unnar í fræðikerfi,
svo sem visindaleg verk um á-
kveðna hluti eru unnin nú á dög-
um. Það er aðeins ein bókin í
Landnámu, sem unnin er sem
fræðilegt vísindarit yfir ákveðinn
hlut, landnámið á fslandi, og ís-
lendingabók Ara fróða er unnin
í þeim stíl að geta hins helzta,
sem einkennt hafði þjóðlífið fyrslu
250 árin af byggð landsins. Aðrar
bækur fyila svo þjóðlífsmyndina
með frásögnum af atburðum, mann
lýsingum, líkamlegs og andlegs at-
gervis og hugsunarhætti og fleira.
Veigamiklir þættir í starfsemd
þjóðarinnar og þróun og skipulag
þjóðlífs virðast eigi hefðu átt að
falla út úr þessum fræðum. Þess
vegna hefur íslendingum fundizt
saga landsins byrja ár og dag sem
um getur, og áður var ekkert. Er
það í stíl við skoðunina um sköp-
un heimsins, að í upphafi var
orðið, en lítið skeytt um næstu
spumingu: Af hverju kom orðið?
Við nánari athugun sést þó, að
það vantar mikið í þessi fræði.
Það hefur alveg gleýmzt að lýsa
landsháttum, nema Ari fróði segir,
að landið hafi verið víði eða viði
vaxið milli fjalls og fjöru. Við
vitum enn betur og það, að landið
var bæði víði og viði vaxið og
það auk heldur upp í fjöllin, svo
að þessi landsháttalýsing nær stutt
og er hrafl. Graslendi til heyskap-
ar hefði þá átt að vera til, fyrst
landnámssagan gat gert gys að
Flóka Vilgerðarsyni fyrir að gá
Orðið er frjáist
ekki að afla heyja, en hann dvaldi
þó í dal, sem við vitum, að hlaut
að 'vera viði vaxinn frá botni til
tlírra tinda. Þetta er heimild, sem
líka er hrafl og aldrei verið sögð
t.il annars en að vera gamanmál,
til einhvei s konar mótvægis við
það, að þessi maður gaf landinu
það, að heita ísland, sem er níð-
nafn á gó"u landi og hefur óspart
verið notað til að vinna á móti
búsetu í landinu, en reyndist fljótt
að engu hafandi.
Þórólfur hét félagi Flóka. Hon-
um leizt svo á landkosti, að hann
tók svo til orða, að hér drypi
smjör af hverju strái. Hefur þetta
verið skilið sem ákaft lof um
landið, en saga þeirra Flóka er
öll í stíl, sem erfitt er að gera sér
grein fyrir hverju gegnir að segja.
Hins vegar vitum við, að á íslandi
eru víðast hvar landkostir góðir,
l á þann mælikvarða, sem lengstum
; hefur verið notaður um landkosti.
: Önundi tréfót fannst það kröpp
1 skipti að hljóta Kaldbak á Strönd-
um í staðiun fyrir akra í Noregi.
Ög getið finnst þess, að ísland
er kallað veiðistöð, en hvað hér
,var veitt, er ekki gerð skilagrein
á. Okkur liggur nær að halda. að
það sé fiskur fyrst og fremst, en
í Noregi "ar eigi síður landdýra-
veiði en fiska. Við látum okkur
duga það, sem Landnáma segir, að
þessi og hinn tnaður kom út til
I nds n-m land bess- hér og
annar þar r>» síð;n urðu þeir ríkir
höfðingjar eða stórbændur Við
gruflum ekker* út i það hvernig
landnámið fór lram Það komu
bara menn á skipum sínum og fara
að búa í landinu. SHvernig fyrir-
tæki er þetta landnám, og hvernig
er þetta land? Þarf ekki annað
en að koma til þessa lands, slá
e gn sínni á stærra eða minna
landssvæði og þá er allt til reiðu,
stórbú og höfðingsskapur, fjöl-
breytt atvinnulíf? Eru skipin
þannig, að hægt sé, ásamt allmiklu
fjölmenni að hafa þar myndarbú
að auki og sjá fyrir þörfum þess
í fóðri, rúmfreku og hættulegu í
fiutningi? Komist vatn í heyið,
verður ekki því vatni ausið fyrir
borð. Nei, það þyngir farminn, svo
að hættuiegt mundi verða fyrir
skipið, að hafa slíkan varning inn-
an borðs. Því að hér er eingöngu
ur um opin skip að ræða, sem hlíta
veðri og vindi í siglingu og eru
oft langan tíma í hafi. Og hvernig
tekur svo landið við þessu búand-
fólki? Það getur þess í Örnólfs-
dal, að skógi var rutt fyrir húsum,
og víðar kann svo að hafa verið.
En landið er allt kafið í sinu
ásamt víðigróðrinum og því lítið
bjargræðisland fyrir búfé. Litils
háttar athugun á því. hvað þarf
tii að reisa bú á ísland til forna.
kemur manni óðara á þá skoðun.
að þannig eru ekki landshættir á
íslandi. Það er ekki hægt að flytja
búfé út, sem nokkru nemi Og
það er ekki hægt að hefja mann
margan búskap í heimskautslandi
við góðan kost. el hér er ekkert
undirbúið til búsetunnar, fólk og
fé í landi. sem líka lítils háttar
er drepið á í landnámssögunm.
þar sem getið er um Papana Hér
liggur fyrir svo að segja allt rann-
sóknarefní hinna islenzku fræða.
því að hér liggur skýringin á
menningarsöguþróuninni, sem átti
sér stað á íslandi, svo að segja
strax eftir landnám. Heimildir í
þessum raunsóknum liggja nú líka
skýrar fyrii en nokkru sinni áður,
og heimildir utan íslands, eins og
málfar og örnefni í keltnesku lönd
u.num, skýra vafaatriði í íslenzk-
um fræðum oft að fullnustu, ef
þær fá að njóta sín fyrir fræða-
fordómum islendinga sjálfra. Þetta
er í rauninni nýtt svið íslenzkra
menningarrannsókna - og gefur
meira í aðra hönd af viti og sögu
en hið þrönga fræðastagl, sem
bundið er við þröngan texta ís-
lenzkra bóka, og við höfum að
þessu látið okkur duga að kalla
norræn fræði, enda hefur það
komið okkur út á villigötur, eins
og að leita vissra höfunda að sagn
menntun þjóðarinnar, sem fólkið
skapar sjálft af merkilegri list,
sagnlistinni, og eru aðeins skráðar
af vitnum, sem þó eiga þann hróð-
ur að skilja listgildi þessara sagna
og fræði hafa menningu til að
forða þeirn frá glötun og gera um
leið að sígiidri menningarlind fyrir
þjóðina. Sagnlistin á svo sínar
skýringar i menningarstraumum,
er, ekki útigangi búfjár. sem ein-
mitt þarf að rekja til síns 'upp-
hafs. Þeirra ber að leita fyrir
landnám cg í sambandi við land
nám og landshætti. og ætti okkur
að geta tekizt að skýra einn h;nn
merkilegasta hlut í veraldarsögu.
upphaf og þróun norrænnar menn-
ingar f stað þes' hefur það verið
hlutur okkar i nor—mmi fræðum
að undaníörnu að >arga niður
gildi þairra bóka -em hér eru
fremstar he’miid’t >g vanrækja
þann anda í menntakerf: okkar,
sem þær búa yfir, og þjóðin á sína
tilveru að þakka.
Allsherjargoðinn
Þótt hér að ofan hafi svo farið,
£ orð 'eitaði af orði á víðu sviði
þessa máls, þá var þó meiningin
að ræða þrengra svið í þessu máli,
þótt það sé að vísu erfitt til úr-
skurðar, hvað er vítt og þröngt
svið í þessan víðtæku gömlu sögn.
En í flestu hefur það farið svo,
að sögusKoðun Íílendinga er ó-
raunsönn og það um atriði. sem
fullar heimildir eru um og með
fullu raunsæi má skoða. Eitt af
því er sjálft Alþingi á Þingvöll-
um. Það hefur verið mikið ritað
um þetta Alþingi, skipun þess, lög
og störf. En hvernig var Alþingi
háð? Hvað þurfti til að heyja Al-
þingi og það undir berum himni
í marga daga? Hér blasir við eitt
ai' því, sein skortir heimildir um,
þrátt fyrir hinar gömlu fræðibæk-
ur, og við nútímamenn getum þó
gert okkur allljósa hugmynd um
eftir þeirri sögn og lífsreynslu,
sem við búum yfir sjálfir. Við vit-
um það, að fólkið kemur ekki
hundruðum saman, hvaðanæva af
landinu á Þingvöll, án þess að þar
sé meiri og minni viðbúnaður
fyrir þetta fólk til að dvelja við.
Menn koma ekki nteð nesti til
lengri dvalar eða neinar aðrar
þurftir, sem menn þurfa til lífsins
viðhalds, þótt ætla megi, að tjöld
hafi menn haft meðferðis til að
skýla sér eða átt í geymslu á staðn
um milli þinga. Skjótt gera menn
þó búðir að veggjum. en tjalda
yfir, og má þó vera, að sumir hafi
gert þar búðir að húsum, með
þaki og skjám. Þinghaldið verður
að búa undir með öflun matfanga
og annarar neyzlu, sem óhjákvæmi
!e? er lifandi mönnum. Það gætir
ek’- '’sldur hver goði eða fylgdar-
lið hans sinna hesta í haga, þar
sem hestar geta skipt mörgum
hundruðum. Hestar verða að ganga
(Framhald á 13. síðuj.