Tíminn - 12.10.1961, Blaðsíða 5

Tíminn - 12.10.1961, Blaðsíða 5
TlMINN, miffvikudaginn 11. október 1961. 5 Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN Framkvæmdastj&ri: Tómas Árnason. Rit- stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason. Fulltrúi rit stjórnar: Tómas Karlsson. Auglýsinga- stjóri: Egill Bjarnason. — Skrifstofur í Edduhúsinu. — Símar: 18300—18305 Aug lýsingasími: 19523 Afgreiðslusími: 12323, — Prentsmiðjan Edda h.f. — Áskriftargjald kr 55.00 á mán innanlands, í lausasölu kr. 3.00 eintakið Staðreyndirnar í skreiðarmálinu í gær var birt hér í blaðinu skýrsla Halldórs Þor- björnssonar sakadómara um rannsókn þá, sem hann hefur framkvæmt í skreiðarmálinu svonefnda. Rétt þótti að birta skýrsluna í heilu lagi, svo að lesendur blaðsins gætu kynnt sér sem gleggst alla málavexti. Upphaf þessa máls var það, að Frjáls þjóð skýrði frá því, að Emil Jónsson sjávarútvegsmálaráðherra hefði látið breyta merkingu á skreið gegn vilja yfirfiskmats- manns. Breytingin hafi verið gerð að óskum Skreiðar- samlagsins, en aðrir útflytjendur talið hana óþarfa. Tím- inn rifjaði upp þessa frásögn Frjálsrar þjóðar, án þess að leggja dóm á réttmæti hennar, en taldi málið hins vegar svo alvarlegt, að það þarfnaðist fullkominnar rannsóknar. Emil Jónsson svaraði þessu með því að krefjast þess af saksóknara, að hann höfðaði mál gegn ritstjórum blað- anna fyrh- ærumeiðingar. Saksóknari fyrirskipaði þá rannsóknina, sem nú er lokið, og mun hann síðan taka ákvörðun um, hvort frekari aðger-ða sé þörf. Eftir rannsókn Halldórs Þorbjörnssonar sakadómara liggja málavextir vissulega Ijóst fyrir, en þeir eru þessir: 1. Samkvæmt reglum Fiskimatsins hefur útflutnings- skreið verið flokkuð í þrjá aðalflokka: 1. fl. (prima), 2. fl. (secunda), 3. fl. (Africa). Upphaflega var ekki flutt út önnur skreið en sú, sem komst í þessa flokka. Síðar var þó byrjað að flytja út þá skreið, sem ekki komst í þessa flokka, undir enska orðinu Offal, sem gefur til kynna, að hér sé um úrgangsskreið að ræða. Seinustu árin hefur Offalsskreiðinni verið skipt í tvo flokka, betri og lakari. 2. í maímánuði síðastl. sneri Skreiðarsamlagið sér til yfirmanns skreiðarmatsins, Kristjáns Elíassonar, og óskaði eftir að Offalsmerkið yrði fellt niður á betra flokki úrgangsskreiðarinnar. Kristján hafnaði þessu, fyrst munnlega og síðan bréflega,þar sem hann taldi það hafa „augljósa hættu" í för með sér fyrir álit og traust íslenzku skreiðarinnar. 3. Þessa synjun lét skreiðarmatið sér ekki nægja, heldur sneri sér til sjávarútvegsmálaráðuneytisins. Þar mætti Kristján á fundi með ráðuneytisstjóra og fulltrú- um Skreiðarsamlagsins 10. júní, að boði ráðuneytisins. Fulltrúar samlagsins létu þar í Ijós, að umrædd skreið væri illseljanleg, nema Offalsmerkið væri fellt niður. Ráðuneytisstjóri virtist styðja, að leyst yrði úr þessum vanda samlagsins. Kristján neitaði þar að breyta sjálfu matinu, en segist hafa að lokum fallizt á, að orðið Offall yrði numið úr merkingu vörunnar sjálfrar, „ófús þó", eins og segir í réttarskýrslum. 4. Rétt eftir þennan fund í stjórnarráðinu, barst Kristjáni erlend kvörtun út af Offalsskreið. Þessi kvört- un varð til þess, að Kristján frestaði að gefa út fyrir- mæli til mafsmanna um áðurgreinda merkisbreytingu, en sneri sér aftur til ráðuneytisins, vakti athygli þess á kvörtuninni, og taldi viðhorf nú breytt frá því, þegar rætt var um að veita leyfi til merkisbreytingar- innar. Emil Jónsson sjávarútvegsmálaráðherra fékk nú málið til úrskurðar. Eftir að hafá rætt við fulltrúa Skreiðarsamlagsins, ákvað hann að merkisbreytingin skyldi framkvæmd og er Kristjáni tilkynnt þetta í bréfi, dagsettu 25. júlí, undirrituðu af ráðherra. Þá fyrst eða Lærdómspexið má ekki kæf a réttlætið — segir Bjarni M. Gisiason í spjalli vid um handrit, huldufólk og álfa Bjarni M. Gíslason rithöf- undur flúði fyrir rúmum mán- uði Danmörku vegna rigninga og kulda og ætlaði að sækja sól og heiðríkju til íslands. En þegar hann kom til íslands, bárust fregnir um sumarblíðu í Danmörku, en hér var aðeins sólskin rnilli skúra. Bjarni lét það þó ekki á sig fá, en fór strax vestur á land á bernsku- slóðir sínar, og þaðan seinna til Norðurlands. TÍMINN hitti hann að máli, þegar hann kom að norðan og spurði hann um ferðaiagið. — Mér hefur þótt það skemmti- legt. Það er nú kannske af því, að ísland er ættland mitt, en ég held, að það finnist fá lönd, sem er jafn viðburðaríkt að heim- sækja. F.iíkið og landið er eins og samstæður vefur, þannig að maður sættir sig aldreí við neinn stað, sem síðasta áfangann, maður verður stöðugt að halda áfram að skoða nýtt og hlusta á aðrar per- sónur, hvort sem það eru álfar eða menn eða blendingur af hvoru tveggja. r>-''-f-r-Heldi»rðilj-:-að álfarnir séu ekkiíflútnir. fyrir bílunum og flug- vélunum og öllum þessum þyt kringum okkur? — Nei, ég held, að það hafi ekki annað gerzt en það, að þjóðsagna- persónurnar okkar eiu ekki leng- ur þreyíulegar endurtekningar: persónugervi fjallanna og nokk- urs konar huldufólksáþrótt lifir enn þá í skemmtilega slungnum orðbrögðum. dásamlega frábrugðn um hinum lélegu revíum nútím- ans. Og stöðugt rekst maður á vakandi áhuga fyrir ferskeytlunni, hún sáldrast inn í samtölin eins og sinfóniutónar og gerir menn sátta við tilveruna. Fyrir vestan kenndi fólk mér ferskeytlur, sem ég orti langt fyrir innan ferm- ingu og bætti öðrum við eftiir sjálft sig, og á Nórðurlandi sýndi gift kona mér eldspýtustokk, en á hann hafði ég í æsku skrifað stöku til hennar á balli á firði. Þannig eldspýtustokkar varð- veitast ekki nema í álfhéimum, þar sem tæknin og lærdómshrok- inn hafa ekki drepið ástina á ljóðum alþýðunnar. — Er það kannske tryggð þín við þessa íslenzku álfheima, sem hefur gert þig að baráttumanni f.vrir heiniflutnmgi handritanna? — Það má' vel vera, þótt ég geti ekki beinlínis gert grein fyrir því. Undirstaða allra mann- legra athafna er alltaf byggð á einhverjum meira eða minna duldum boðorðum. Þau eru nokk- urs konar lykill, sem sigurverkið er dregið upp með. Allt þetta mikla lærdómspex, sem í sam- bandi við handritin rak áróður um sjálft sig, var auvirðileg skinhelgi, og mér var ómögulegt að láta það þegjandi fram hjá mér fara. — Varstu ekki vonsvikinn vfir Þessar myndir eru ur ferðalagi Bjarna M. Gíslasonar á æskustöðvarnar. því, að afhendingu handritanna var frestað? — Mörgum frjálslyndum dönsk- um íslandsvinum urðu það sár vonbrigði, en mér fannst einhvern veginn, að íslendingar væru þess ekki albúnir að taka á móti þeim, fjórum dögum síðar gaf Kristján þau fyrirmæli til fisk- matsmanna, að þessi breyting skuli gerð. Gerði hann það bréflega. Það er þannig fullkomlega upplýst, að það er Emil Jónsson, er endanlega ákveður merkisbreyt- inguna, og að fiskmatið gefur ekki út fyrirmæli um hana fyrr en úrskurður hans er fenginn. 5. Þegar Emil Jónsson felldi þennan úrskurð, lá það ekki aðeins fyrir, að yfirfiskmatsmaðurinn var andvígur breytingunni, heldur að aðrir skreiðarútflytjendur en Skreiðarsamlagið, töldu hana ástæðulausa og varhuga- verða. Þeir buðust til að kaupa þá skreið, sem um væri að ræða, án þess, að merkinu væri nokkuð breytt. Þetta eru þá höfuðdrættirnir í skreiðarmálinu. Rann- sóknin sýnir fullkomlega, að umrædd merkisbreyting hefur í senn verið ástæðulaus og varhugaverð, svo að ekki sé meira sagt, og að hún er knúin fram með ráðherra- valdi gegn augljósri andstöðu fiskmatsins. Þjóðinni er fátt mikilsverðara en að fiskmatið haldi þannig á málunum, að útflutningsvörur okkar vinni til- trú erlendra neytenda. Það á að vera hlutverk sjávar- útvegsráðuneytisins og sjávarútvegsmálaráðherra að styrkja fiskmatið í því erfiða og oft óvinsæla starfi, en ekki hið gagnstæða. svo að ég áleit frestinn nokkurs konar glettni örlaganna. Móttaka þjóðararfsins má ekki bera keim af fumi, heldur jákvæðum skiln- ingi og alvöru. Hins vegar hafa landar mínir tekið frestinum skyn- samlega, en kannske felst líka í því játning þess, sem ég áður minntist á Eg álít, að handritin þurfi ekki að koma heim á nein- um sérstökum afmælisdegi, hvorkl háskólans eða annars. Heim- koma handritanna hlýtur að vera íslendingum nægur hátíðisdagur í sjálfu sér, og það er skylda ís- lendinga aö undirbúa heimkomu þeirra með virktum. Ef helga ætti heimkomu þeirra einhverjum sér- stökum degi, þá getur tæplega verið um annan dag að ræða en 300 ára afmæli Áina Magnússon- ar 1963 — Ertu ekkert hræddur við það, að eitthvað nýtt geti komið fyrir, svo að lausn þessa vanda- máls logmst út af á ný? — Eg á erfitt með að trúa því. Þær tilraunir til fjöldasefjunær, sem fólust i áróðri vísindamanna, voru svo óvandaðar, að margir drógu sig algerlega frá, sem áður höfðu hlustað á boðskapinn um eignarrétt Dana á handritunum Auk þess er danska þjóðin meira hneigð til varfærinmar samúðar við frændaþjóðir sínar og þjóðir yfirleitt en til illinda. Þessi eðlis- einkenni eiga sér djúpar rætur í Framhald á 15. síðu.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.