Tíminn - 12.10.1961, Blaðsíða 6

6
T I MI N N, fimmtudaginn 12. október 1961.
Það eru liðin 16 ár frá því að
fyrsta bók kom eftir Guðrúnu
Árr.adóttur frá Lundi, og þetta er
16. bókin, sem hún sendir frá sér.
Guðrún frá Lundi var 58 ára að
aldri þegar fyrsta bók hennar kom
út. Þá mun hún hafa verið nær
öllum landmönnum ókunn, nema
nágrönnum sínum í þeim sveitum,
þar sem hún hafði alið aldur sinn.
Guðrún er fædd að Lmndi í
Fliótum. Þar bjuggu foreldrar
hennar, greind en fremur fátæk
dugnaðarhjón með 11 barna hóp.
Þegar Guðrú.n var ellefu ára,
fluttist hún með foreldrum sín-
um að Enni á Höfðaströnd. Þar
lærði hún að skrifa. Og er hún
’hafði læit þá list, fór hún þegar
að skrifa sögur. Er hún var 22 ára
gömul gekk hún í hjónaband. Um
sömu mundir eyðilagði hún mest-
an hluta söguhandrita sinna. Með
manni sínum, Jóni Þorfinnssyni
bjó hún í 48 ár. En þá andaðist
björgum, litlu koti fram undir ó-
, byggðum og síðast í 17 ár á Ytra-
Mallandi á Skaga. Þessi æviatriði
Guðrúnar hef ég haft úr formála
fyrir þessari síðustu bók hennar,
er séra Helgi heitinn Konráðsson
hefur skrifað. Hann segir og með-
al annars í þessum formála:
„Árið 1939 fluttist Guðrún með
ínanni sínum til Sauðár'króks.
Nokkru síðar byggði Jón sér lítið
hús, og þar búa þau hjónin tvö
ein, glöð og ánægg og elskuleg
heim að sækja.“
Sóra Helgi endar umsögn sína
nm Guðrúnu með þessum orðum:
„Þegar ég heimsótti Guðrúnu
síðast hittist svo á, að hún var að
þvo þvottinm sinn. Hún stóð við
rafknúna þvottavél, sem tók af
henni erfiði vinnunnar. Ðg settist
í eldhúsið hjá henni til að spjalla
við hana um stund, og hún sótti
konfekt til að gæða mér á. Ég sá
í eldhúsi hennar ýmis raftæki,
sem nauðsynleg þykja nú á tím-
um. Og meðan ég virti þau fyrir
mér, hugsaði ég til bernskuára
húsmóðurinnar, sá fyrir mér hlóð-
areldhúsið fullt af reyk og litla
hann. Fyrst bjuggu þau hjón á 4,
hluta úr Þverárdal, síðan á Vala-
stúlku með taðpoka á bakinu að
sækja í eldinn fyrir móður sína.
Varla mundi hún fá sælgæti í
munninn að verkalaunum. Og ég
hugsaði um kjör þessarar húsmóð-
ur á fyrstu búskaparárum henn-
ar, þegar hún bjó í þröngum,
köldum torfbæ með lítil börn, eitt
í vöggu og önnur á palli. — Tals-
verðar breytingar eru orðnar á
síðan.
Sagan um afa og ömmu er á-
hrifamikil og gott fyrir ungu kyn-
slóðina að kynnast henni. Því eiga
þeir þakkir skilið, sem segja þá
sögu. Hún mætti verða til að auka
skilning þeirra, sem ungir eru, á
gildi þess, sem þeim er veitt. Sag-
an um afdalabarnið, er sigrar í
lífsbaráttunni, er áhrifamikil og
fögur“.
Þorsteinn M. Jónsson:
STÝFÐAR FIADRIR
ásetning hennar. Ráðsmaðurinn
var forkur duglegur, séður búmað-
ur:, þrekmikill, myndarlegur og
góður söngmaður.r„Það var barn-
ið hennar, er sett hafði fótinn fyr-
ir gæfu hennar.“ Þessa verður
Eftir Guðrúnu frá Lundi
Það hefur enn ekki verið mikið
ritað um ævi Guðrúnar frá Lundi.
Því er mikill fengur fyrir þá, sem
fræðast vilja eitthvað um hana,
að hirnni skilriku frásögn séra
Helga. Séra Helgi hefur haft glögg
an skilning og mikla samúð með
sérstöðu meðal íslenzkra rithöf-
unda. Hún hefur aldrei gengið í
skóla, og er þvi „ómenntuð“ eftir
því, sem kallað er. Annir við bú-
skaparstrit hafa hamlað henni að
fást við skriftir fyrr en hún var
orðin öldruð. En frá því að bæk-
BÆKUR OG HÖFUNDAR
hinni aldurhnignu sveitakonu, sem
gerist einn af afkastamestu skáld-
sagnahöfundum þjóðarinnar, þeg-
ar hún er nær sextugu, og hefur
þá loks tíma til að skrifa. Ég ef-
ast ekki um, að hinn gáfaði og
góðviljaði prestur hafi hvatt Guð-
rúnu til að skrifa eftir að hún
kom í nágrenni við hann.
Um þær mundir, sem Guðrún
missti mann sinm, var hún svipt
þeim litla skáldastyrk, er hún
hafði haft. En samt heldur hún
áfram að skrifa. Líklega er það nú
orðið hennar líf og ef til vill eina
yndi.
Þegar ég er nú ag skrifa þessar
línur, hef ég á borðinu hjá mér
nýútkomna bókmenntasögu eftir
dr. Stefán Einarsson. Ég fletti upp
í henni til þess að sjá hvað hann
segi um Guðrúnu frá Lundi. Hann
segir þar':
„Miklar og breiðar sveitalífslýs-
ingar skrifar uppgjafahúsfreyja á
Sauðárkróki, Guðrún Árnadóttir
frá Lundi í Skagafirði, sem sendir
frá sér hvert bindið á fætur öðru“.
Þá telur hann upp sögur hennar
og segir að þvi loknu: „Hún mun
vera langvinsælasti og afkasta-
mesti höfundur landsins". Hann
skrifar ekki meir um hana, en
það er mikið sagt í lokasetning-
unni. Hann nefnir ekki, hvsð það
muni vera í sögum Guðrúnar, sem
gerir hana „vinsælasta höfund
landsins“, enda er það líklega of-
mikið sagt hjá dr. Stefáni. Réttara
væri að segja, að hún væri meðal
vinsælustu höfunda landsins. En
allt bíður srns tíma. Bókmennta-
fræðingar hafa ekki skrifað mikið
enn um Guðrúnu frá Lundi. En
líklegt þykir mér, að einhvern
tíma muni einhver bókmennta-
fræðingur skrifa langt mál um
hana og bækur hennar, ef til vill
doktorsritgerð.
Guðrún frá Lundi hefur nokkra
ý /
ur hennar fóru að koma út, hafa
þær verið lesnar meir en bækur
flestra annarra rithöfunda vorra,
en niðurjöfnunarnefnd skálda-
styrkjanna telur hana lítt styrk-
hæfa. En þótt hún fái litla eða
enga viðurkeuniinigu hjá þeirri
nefnd, heldur hún samt ótrauð
áfram að skrifa, enda veit hún, að
bækur hennar eru lesnar; og út-
gefandi hennar mun greiða henni
mjög há ritlaun.
En hvers vegna eru bækur Guð-
rúnar frá Lundi lesnar af fleirum
en bækur flestra annarra höf-
unda? Er það vegna þess að megin
hluti þeirrar þjóðar, sem hefur
skrifað og geymt Njálu, Eglu,
Heimskringlu og Eddurnar, og
fengið sína andlegu næringu frá
þeim um aldir með því að lesa
þær og læra, sé orðin svo heimsk
og sneydd dóm.greind á bókmennt-
ir, að hún vilji helzt lesa eitthvert
rugl og léttmetj? . , m
Guðrún frá Eundi var orðín 27
ára gömul er fyrri héimsstyrjöldin
skall á. Hún hefur því lifað tvær
heimsstyrjaldir. Fjöldi þeirra
skálda vorra, sem nú skrifa bæk-
ur, eru aldir upp á styrjaldarárum
eða í hléinu á milli styrjaldanna.
Þeir, sem flestir aðrir listamenn,
hafa mótazt meir og minna af
áhrifum styrjaldanna. Styrjalda-
ótti, lífsflótti, uplausn og óeðli er
mjög einkennandi í lífi, listum og
bókmenntum margra nútíma-
manna. En í skáldsögum Guðrúnar
frá Lundi gætir lítt styrjaldaáhrif
anna. Hún er skyldari þeim höf-
undum, sem skrifuðu skáldsögur
um síðustu aldamót en nútímahöf-
undum. Henni lætur líka bezt að
skrifa um menn og þjóðlíf eins og
það var áður en heimsstyrjaldirn-
ar gerbreyttu flestu.
Guðrún frá Lundi kann þá list
að gera alla atburði, jafn smáa
sem stóra, sögulega, og hún er
WJVmWmV.VmWmV^mWmW.VmVmWmVmV^'mWmWmVmV.WmW.V.WmWmW.W.Wm'
Í
Í.
í
í
BINGÓKVOLD
í LIDO, HEFST KL. 8.30 Í KVÖLD
Margir glæsilegir vinningar, þar á meftal:
Utanlandsfer'ð — kaffistell
málverkaeftirprentanir — rafmagnsvörur
matvörur — og fleiri verímætir
vinningar.
Húsfö opnatS kl. 8.00 Hljómsveit hússins leikur ti! klukkan 1.
Söngvarar: Ragnar Bjarnason og Helena Eyjólfsdóttir.
Stjórn Félags ungra Framsóknarmanna.
jafnan snillingur í mannlýsingum.
Hún hefur jafnan óþrjótandi sögu-
efni úr hinu daglega lífi, án þess
að tvinna inn í sögur sínar reyf-
araatburði. Sögur hennaf eru rétt-
ar lýsingar á mönnum og þjóðlífi,
en ekki neinn spéspegill af raun-
veruleikanum. Þetta er það, sem
gert hefur Guðrúnu að vinsælum
rithöfundi.
Síðari sögur Guðrúnar hafa ekki
verið eins svipmiklar eða risháar,
sem tvær þær fyrstu, Dalalíf og
Tengdadóttirin, fyrr en nú hin
nýjasta saga hennar. Mér finnst
hún vera á meðal beztu bóka
hennar.
Þegar í fyrstu linum sögunnar
bindur hún lesandann fastan við
söguefnið. Efnuð og glæsileg
maddama, prestsekkja, er býr á
stórbýli og er enn á góðum aldri,
verður þess áskynja, að dóttir
hennar og ráðsmaður hennar eru
farin að draga sig saman. En sjálf
hafði hún þó ætlað sér ráðsmann-
inn, án þess þó að nokkrir aðrir
hefðu haft hugmynd um þennan
dóttirin að gjalda af hálfu móður
sinnar um allmörg ár, án þess hún
viti til þess að hún hafi brotið
nokkuð af sér við móður sína.
Sagan gerist á þeim tíma er enn
voru fráfærur, langur vinnutími
og hreppsómagar boðnir upp,
þannig, að sá hreppti, sem lægst
meðlag vildi taka með ómaganum.
í sögunni eru margar og marg-
breytilegar persónur. Höfundi fat-
ast hvergi með mannjýsingar frem
ur en í fyrri sögum sínum. Aðal-
persónurnar eru hin vonsvikna,
greinda, skapfasta og þrekmikla
prestsekkja, Kristján ráðsmaður,
er kvongast prestsdótturinnni,
Rósu, reynist eftir giftinguna úr
hófi ágjarn, eigingjarn, tillitslaus
við allt fólk, sem hjá honum vinn-
ur, telur lasleika og veikindi aum
ingjaskap og leti, og Rósa kona
hans, prestsdóttirin, alin upp við
eftirlæti, góð stúlka, en verður
fyrir mörgum vonbrigðum eftir
giftinguna. í sögunni er jöfn stíg-
andi. En hún er aðeins fyrsti hluti
af stærra verki. Bíða margþætt
óleyst viðfangsefni framhalds sög-
unnar.
ALLT Á SAMA STAÐ
PAYEN
PAKKNINGAR
PAKKDÓSIR
í FLESTA BÍLA
Sendum gegn kröfu.
EGILL VILHJÁLMSSON H.F.
Laugaveg 118, sími 2-22-40.
Þökkum innilega auSsýnda samúð og vinsemd við andlát og
útför
Steindórs Jóns Björnssonar
Sigrlður Steindórsdóttir
Guðjón Brynjólfsson
og börn.
Þökkum hjartanlega auðsýnda samúð og hluttekningu við and-
lát og jarðarför
Guöjóns Jónssonar
frá Búrfelli i Miðfirði.
Systkinin.
Þökkum innilega auðsýnda samúð við fráfall og jarðarför föður
okkar og tengdaföður.
Aage M. C. Frederiksen,
vélstjóra.
Guðrún og Martin Frederiksen.
Margrét og Harry Frederiksen,
Hallfríður og Björgvin Frederiksen,
Svava og Adolf Frederiksen,
Ágústa Frederlksen,
María og Gunnar Frederiksen,
Ásgelr Frederlksen.
Jarðarför föður okkar,
Ingvars S. Jónssonar,
frá Seyðisfirði
fer f;-sm f- itudaginn 13. okt. kl. 1,30 frá Fossvogskirkju.
Jón Örn Ingvarsson,
Ólafur Ingvarsson.
,v.w

,w,
w.v.v.v.v,
■W.W,