Tíminn - 12.10.1961, Blaðsíða 13

TIMINN, fimmtudaginn 12. október 1961.
13
Hanus við Högadalsá:
íslendðngar eru góðir nábúar
frænda sinna í Færeyjum
Það er ekki auðvelt að ímynda
sér hvaða menningarlegt vegar-
nesti Naddoddur hefur með sér
Ihaft, hann fór frá Færeyj-
um til íslands. Ritaðar heimildir
eru engar til frá þeim tíma, og
sagan þoku vafin. En við hljótum
samt sem áður að gera ráð fyrir
því að Naddoddur víkingur — og
flestir þeir menn, sem síðan sigldu
í kjölfar h-ans til íslands — hafi
feomið úr sama menningarum-
hverfi sem landnámsmenn Fær-
eyja.
Færeyingar hafa eflaust kunnað
skil á Eddukvæðum og öðrum
fornum norr'ænum kveðskap, svo
sem samgöngum og leiðum var
háttað í vesturveg bæði á víkinga-
öld og síðar. íslendingar hafa tíð-
um komið við í Færeyjum og öðru
hverju haft þar fast aðsetur, svo j
sem fornar tóftir og minjar bera
vitni um: „íslendingatóftir" og
„íslendingabúðir".
Elzti kveðskapur, sem varðveitzt
hefur í Færeyjum, danskvæðin,
munu þó vera nokkru yngri, ort á
fjórtándu og fimmtándu öld, en
geymd í manna minmi um margra
alda skeið. Kvæðin eru okkar dýr-
asta menningareign. En vilji Fær-
eyingar skilja kvæði sín, grund-
völl þeirra og þann kveðskap sem
áður tíðkaðist, þá hljóta þeir að
leita tii íslands. Þar er grundvöll-
inn að finna.
Mörg kvæðanna bera þess ljós-
an vott að þau eru komin frá ís-
landi „Eitt er frþðið úr fslandi
komið, skrivað í bók so breiða“, —
slík upphafserindi og önnur ámóta
sýna glöggt að kvæðið eða kvæðin
hafa staðið á íslenzkri skinnbók.
Til eru mörg færeysk kvæði, sem
þegið hafa efni úr íslenzkum forn-
sögum, til dæmis Njálssögu, Lax-
dælu og Fóstbræðrasögu. Önnur
færeysk kvæði geyma ævintýra-
efni úr fornaldarsögu, til að
mynda Hervararsögu. En einnig
eru til fæi’eysk kvæði, sem rang-
lega gera kvæðishetjuna að ís-
lendi'ngi. í Göngu-Hrólfskvæð'i okk
ar er GönguHrólfur íslendingur,
enda þótt hin íslenzka Göngu-
Hrólfssaga og kvæðið okkar sé
öldungis óskyld að öðru leyti en
því, að bæði segja viðurnefni hans
af því dregið að hann hafi verið
svo þungur að enginn hestur hafi
mátt bera hann.
Færeyingar ortu danskvæði og
íslendingar rímur, eftir fornaldar-
sögum, Karlamagnússögu, Þiðreks
sögu og riddarasögum. Bragar-
hættir rímnanna eru náskyldir
kvæðalagi okkar. Venjulega eiu
fjórar Ijóðlínur í hverju erindi og
bera endarím, en að auki hafa
rímurnar stuðla og kenningar.
Þess eru einnig dæmi, að íslenzk-
ar rímur hafi haft áhrif á færeysk
kvæði.
Fornsaga okkar er harla óljós,
eins og fyrr er sagt. Við vitum
fátt um líf og atburði í landi okk-
ar á landnámsöld. Þeir fáu glamp-
ar, sem lýsa í myrkrinu, eru ís-
lendingum að þakka. Rit það, sem
nefnt er Færeyingasaga byggist á
eldri sögu, sem rituð hefur verið
kriegum tólf hundruð á íslandi,
en byggð á frásögnum úr Færeyj-
um. Hún er ekki lengur til í heilu
líki, en brotum hennar hefur ver-
ið safnað saman. í Ólafs sögu
Tryggvasonar er frásögnin um
fyrsta landnám Gríms Kambans,
ævi Sigmundar Brestissonar og
kristniboðið. f Ólafs sögu helga
eru frásagnir um diáp Þórólfs úr
Kuneyjarnes, eftir Sigmund Petersen
Dímun í Noregi, sendiför Karls
hins mærska tii Færeyja og dráp
hans þar. Sumar þessara frásagna
tók Snorri Sturluson upp í Heims-
kringu. En mestar heimildir um
fomsögu okkar er að finna í Flat-
eyjarbók, og kaflar úr Færeyja-
sögu eru einnig varðveittir í ýms-
um handritum Árnasafns.
En menningarsamband fslands
og Færeyja hélzt löngu eftir að
„gullöldinni“ lauk. Þegar rætt er
um skyldleika þjóðanna og menn-
ingartengsl, mega Ljömur ek'ki
gleymast. Jóni Arasyni er eigngð
þetta volduga helgiljóð, sem ort
var á fslandi á fyrra helmingi
sextándu aldar, en barst síðan til
Færeyja og hefur lifað þar merki-
legu lífi öldum saman. Og Færey-
ingar hafa einir varðveitt hið
fagra sönglag þessa máttuga skáld-
verks.
Réttarstaða landa okkar var hin
sama í mörg hundruð ár. En þegar
menn tóku af alvöru að hugsa til
þess að endurreisa tungumál Fær-
eyinga og bjarga þjóðerní okkar
eftir þrengingar margra ialda, þá
var íslendingur í flokki björgun-
armanna. Við minnumst með þak’k
læti Jóns Sigurðssonar, sem var
einn stofnenda þegar reynt var að
koma á fót færeysku félagi til að
safna og gefa út gömul rit á fær-
eysku máli. Á þann hátt skyldi
stuðlað að sköpun færeyskra bók-
mennta og lestri færeyskra og ís-
lenzkra rita í Eyjum. Einnig
skyldi reynt, bæði í ræðu og riti,
að glæða þekkingu eirlendra
manna á þjóð okkar og tungu. Við
Færeyingar teljum að ritmál okk-
ar hafi verið skapað árið 1846. Það
afrek eysti Vensil prófastur af
höndum. Hann sneið ritmáli okk-
ar þann fagra, fornlega búning
sem þar ber nú á dögum. En einn
þeirra manna, sem hvöttu hann og
studdu. var Jón Sigurðsson.
Síðan eru liðin vel hundrað ár,
og á þeim tíma höfum við eignazt
miklar bókmenntir bæði í bundnu
og óbundnu máli. í einni grein
bókmennta, Ijóðrænum kveðskap,
má benda á hluti, sem eru sam-
bærilegir við beztu verk heimsins.
— Á síðustu tímum hafa mörg
okkar beztu skáld — með Jóannes
bónda Patursson í broddi fylking-
ar — sungið íslandi lof. Og ís-
lenzk skáld hafa einnig kveðið um
Fæi'eyjar, til að mynda Hannes
Hafstein um Klakksvík.
í þessum stuttu og sundurlausu
hugleiðingum um menningarsam-
band fs ands og Færeyja hef ég
með velvilja lagt mesta áherzlu á
tungumál og bókmenntir, það er
að segja þær ættarmenntir, sem
kallast mega arfleifð þjóðanna.
Þar er skyldleikinn ljósastur. En
þegar talið berst að verklegum
menntum, byggingarlist og öðrum
hagnýtum listum, kemur brátt í
ljós að göturnar greinast. í fyrri
daga var íslenzkt byggingarlag ó-
líkt því sem tíðkaðist í Færeyjum,
og í öðrum verklegum efnum er
munurinn einnig augsýnilegur.
„Meira eru um skjól en um
skart“, segir gamalt og beiskyrt,
fsSby^S^ftiiítæki. Sú var tíðin í
Færeyjum eins og á íslandi, að
lítið var að bíta og brenna. En
æðri list verður eigi sköpuð nema
menn séu byrgir vel og aflögu-
færir. í okkar landi var ástandið
þannig öldum saman að enginn
mátti af neinu sjá, þótt menn
hefðu til að bera bæði hagleik og
löngun til að prýða umhverfi sitt.
Listhneigð Færeyinga er hin sama
og annaira þjóða. En myndlist
með nútíðarsniði hefur ekki getað
ausið af fornum færeyskum upp-
sprettulindum á sama hátt sem
bókmemitimar. Eig kann ekki svo
góð skil á íslenzkri myndlist, að
ég geti bent á gagnkvæm áhrif
eða skyldleika íslenzkrar og fær-
eyskrar listar. En það mætti und-
arlegt heita ef ekki sæist ættarmót
með list þessara þjóða, sem eru
nánar að frændsemi og hafa í
mörgum greinum búið við svipuð
kjör.
Færeyingar leggja mikla stund
á listir og eiga marga listamenn,
að tiltölu við fólksfjölda. Á þess-
ari sýningu eru um hundrað og
tuttugu listaverk. Ég hygg að þar
sé brugðið upp sannri mynd af
færeyskri nútímalist, og á ég þar
við þá list, sem Færeyingar hafa
skapað og tekið færeyskt efni
til meðiferðár. Það er
ógerleg að benda á nokkra til-
tekna stefnu eða „isma“ í fær-
eyskri list. Hver listamaður fetar
sína götu, og erlend áhrif eru auð
sæ. Flest verkanna á þessari sýn-
ingu mega kallast „natúralistisk“,
en góðfús áhorfandi mun einnig
verða var við nokkra tilhneigingu
í átt til ,,abstrakt“-listar.
Listafélag Færeyinga flytur
Menntamálaráði íslands innilega
þökk fyrir að koma þessari sýn-
ingu í kring. Þar hefur verið við
margvíslega örðugleika að etja.
Við teljum þetta heimboð mikinn
heiður fyrir okkar þjóð.
Listin er að sjálfsögðu ekki fær
um að skýra til fullnustu fyrirbæri
lífsins. En sérhver listamaður —
hvort sem hann byggir Færeyjar
eða önnur lönd — leggur sinn
skerf af mörkum til að glæða
skilning okkar á veruleikanum,
jafnframt því sem hann skapar ný
verðmæti, fögur og sönn, sem ekki
hafa áður verið til.
Nú er mikið um harðýðgi og ill-
deilur í heiminum, hvert sem aug-
um er litið. Meðal maninanna ríkir
sundrung. Einstaklingar og heilar
þjóðir eru fótum troðnar. í slíkum
ragnarökum eru þjóðir okkar smá-
ar og máttarvana. En eitt getum
við gert. Við getum sýnt fordæmi
um það hversu tvær þjóðir, fátæk-
ar og smáar, kunna að búa sam-
an sem grannar og vinir. fslenzkur
myndasmiður hefur gert fagra
höggmynd af „Einbúanum í Átl-
antshafi". Þessi myndasýning og
fleiri slíkir atburðir sem á eftir
munu fara, sýna að fslendingar
eru engir einbúar, heldur góðir
nábúar frænda sinna í Færeyjum.
Hanus við Högadalsá,
(formaður Listafélags Fær'eyja).
Gaboon nýkomið
Þykkt Stærð Verð:
16 mm 4x8' 526.00
19 — 4x8' 606.75
22 — 4x8' 682.00
Kristján Siggeirsson hf.
Laugavegi 13 — Sími 13879.
G ISLAV E D HJÓLBARÐAR
560x13
640x13
670x13
590x14
750x14
590x15
670x15
760x15
750x17
650x20
700x20
750x20
825x20
1000x20
1100x20
BÍLABÚÐ SÍS