Tíminn - 03.11.1961, Blaðsíða 6

TfMINN, föstudaginn 3. növember 1961
Deila tryggingarbáknsins, sjúkra-
samlaganna og viðreisnar- og vel-
ferðarríkisstjórnarinnar við lækn-
ana varpar hinu skærasta ljósi á
núverandi stjórnmálaviðhorf í
landinu og þá baráttu á milli þró-
unar og öfugþróunar, sem til þessa
hefur haft í för með sér og við-
heldur hringavitleysu þessara við-
horfa.
í fyrstu umræðu um hin ger-
ræðisfegu bráðabirgðalög um
læknadeilunna í neðri deild s.l.
mánudag, sagði hæstvirtur félags-
málaráðherra, að það væri ekki
nægilega rannsakað enn þá, hvort
laun lækna væru lægii en annars
staðar. Hann mun ekki hafa látið
þess getið, hverjir ættu að rann-
saka þetta, en að öðru jöfnu má
gera ráð fyrir því, að til þess yrðu
fengnir hagfræðingar, launaðir og
fjarstýrðir af velferðarríkisstjórn-
inni, sem reikna myndu það út
með aðstoð reiknivéla og flókinna
talnaraða, svo að enginn þyrfti að
efast um sannleiksgildi útkomunn1
ar. Síðan myndu hagfræðingar
þessir fjarstýra viðreisnar og vel-
ferðarríkisstjóminni, svo að hringa
vitleysan biti þar með í skottið á
sjálfri sér og hefði þá hvorki upp-
haf né endi. Síðan yrði tryggingar
báknið og sjúkrasamlögin sett í
gang aftur með lítils háttar lófa-
smurningi og félli þá allt í Ijúfa
löð, en framvindan yrði í bili svip
uð og árangur undanfarinna ára-
tuga hefur ljeitt í Ijós.
Þar sem míti starfsævi er nú nær
hálfnuð og ég hef reynsluþekk-
inigu á efnahagsútkomu lækna
bæði sem héraðslæknir, heimilis-
læknir og sérfræðingur, en er jafn
framt talsvert vel kunnugt um
þessa reynsluþekkingu starfs-
bræðra minna hér á landi og á
Norðurlöndum, vil ég ekki láta
hjá líða, að leggja hana hér fyrir
hæstvirtan félagsmálaráðherrann
og aðra þá, sem áhuga kynnu að
hafa fyrir því, að reikna þetta út.
í sem stytztu máli er hún á þá
leið, að um það bil er ævistarfi
okkar lýkur hér á landi, höfum við
efnahagslega borið heldur minna
úr býtum en óbreyttur verkamað-
ur, sem unnið hefur mun minni
eftirvinnu en við gerum að jafn-
aði flestir. Um einstök sundurlið-
uð atriði varðandi þetta get ég gef
ið skýr og glögg dæmi og svör, ef
óskað er eftir. í grískri goðsögu
segir frá risa einum, er bjó við
alfaraleið. Bauð hann af mesta
vinfengi vegfarendum næturgist-
ingu hjá sér og vísaði til svefns i
rúmi einu, er hann átti. Væru þeirj
lengri en rúmið, hjó hann af þeim j
fæturna, en reyndust þeir of stutt
ir teygði hann þá, þar til líkama-
lengd þeirra varð jafn löng rúm-
inu. Þessari gerræðis, sjúklegu ogl
einstrengingslegu túlkun jafnaðar-
stefnunnar beittu Svíar meðal ann
ar við lækna sína. Svíum var sýnt
fram á það árið 1951, að ævitekj-
ur sænskra lækna væru lægri en
ævitekjur strætisvagnastjóra. Þeir
skelltu við þessu skollaeyrum og
héldu áfram að höggva efnahags-
fæturna undan læknum sínum.
Sem vænta mátti, fækkaði lækn-
um þeirra skjótt við þessar aðfar-
ir og gerðist brátt læknaskortur
mikill þar í landi. Þar sem sænsk
læknavísindi eru annars á háu
stigi, enda ekkert órofa samband
þar á milli við efnahaginn,
streymdu þrátt fyrir þetta íslenzk-
ir læknar þangað tugum saman til
framhaldsnáms og framhaldsdval-
ar, enda rönkuðu Sviar við sér
seint og síðar meir og bættu hag
lækna sinna verulega.
Hér á landi var ekki eftir miklu
að seilast efnahagslega séð fyrir
þá, vegna truntutaxtans, sem hér
hefur ríkt fram á þennan dag.
Upphaflega var læknataxtinn rétt
nefndur þessu nafni vegna þess,
að ódýrar var að leigja lækni til
ferðalaga, heldur en truntuina
undir hann. Á síðastliðnu vori stóð
í nokkru stímabraki danskra
lækna við tryggingar, sjúkrasam-
lag og stjórnarvöldin um 100%
hækkun á launakjörum þeirra.
| Þegar málið loks var lagt fyrir
heilbrigðismálaráðherrann sam-
j þykkti hann umsvifalaust með
einu pennastriki að verða við kröf
um þeirra. Misjafnt hafast þeir
; ráðherrarnir að, hér er læknum
sýnt sjúkleg gerræði og óbil-
girni, sem auk þess sennilega er
j ólögleg. Aðdragandi þess á um
i það bil 30 ára sögu sjúklegra
j stjórnmála, tryggingar og sjúkra-
j samlagskerfa landsins og ættar-
i tengsl margra leiðtoga þeirra. Til
j samanburðar þeirri sjúkrasögu
skal í stuttu máli rakið nokkuð
af sjúkrasögu sárrasóttar, þó að
vitanlega megi ekki taka þann sam
anburð alltof bókstaflega. Sára-
sótt, sem er kynferðissjúkdómur.
byrjar sem meinsemd eða sár, en
jafnframt ráðast gormsýklar inn
í blóðið og er því í rauninni öll
líkamsheildin orðin sjúk strax á
j fyrstu dögum veikinnar. Þó að
1 fá sjúkdómseinkenni geri vart við
l sig á fyrsta stigi. Varnaröfl líkam-
ans hefta von bráðar sjúkdóminn
og stundum tekst þeim að halda
honum í skefjum eða ráða niður-
..... '• J hollt eða heppilegt að hugsa sjálf-
:r um eigin hag og framtíð, til
þess væru þeir, foringjarnir, bet-
ur fallnir með hinn stóra, heila
Lenins, sem vó 2000 grömm, í fylk
ingarbroddi; um hjartalagið var
síður spurt.
Ósj'áifstæði það, sem af trygg-
iniguniuim leiddi, samfara því, að
jafnaðarflokkurinn brást skyldu
sinni seim vinstri flokkur og glat-
j aði trausti kjósenda, er skýri.ngin
; á því furðulega fyrirbæri, er svo
stór hluti íslendiniga, sem raun
ber vitni enn sýktust af utanað-
kcmandi vitfirrinigslegri flokks-
mrðistjórnartrúarofstækisstefnu.
Á sacna tíma skildi Framsóknar-
flokkurinn ekki simn vitjunar-
tíma, er hann eftir sem áður lagði
meiri á'herzlu á hag bænda en
■ erkamanna og launþega. íhalds-
flokkurinn aðhylltist og studdi í
þann mund hægri stefnu nazista
reð'villunnar, sem var ömmur aðal-
upphefð þess tíðaramda íislenzkra
stjómmála að utan. Undra .þarf
þá engan, þó að jarðveguriinm hér
væri vel undir vinstri geðviliu
Esra Pétursson, læknir:
Læknarnir og við-
reisnarfyrirkomulagið
lögum hans að mestu. Sé nútíma
læknisdómum beitt á þessu stigi,
læknast sjúkdómurinn undantekn-
ingarlítið til fulls. Sé þeim ekki
beitt geta á þriðja stigi sjúkdóms-
ins, að um það bil 30 árum liðn-
um, komið fram margs konar
sundurleit sjúkdómseinkenni
vegna innrása gormsýklana á mið-
taugakerfið og heilann. Oft fylgja
þessu mikilmennsku- og yfirlætis-
hugmyndir og þykist sjúklingur-
inn þá fullfær um að sjá eigin og
annarra viðreisn og velferð borg-
ið á stórfenglegan og aðdáunar-
verðan hátt, þó að efnahag hans og
sjálfstæði sé hinin mesti háski bú-
inn vegna sjúkdómsins, sem sjúkl
ingurinn hefur ekkert hugboð um,
að herji á hann.
Einnig á þessu stigi má stund-
um ráða verulega bót, sé nútíma
læknadómum beitt. Fyrr á öldum
þjáðust margir konungar, einræðis
herrar og jafnvel páfar af sjúk-
dómi þessum og má með því skýra
sumt af vitfirringslegu athæfi
þeirra og umsnúningi á sannleik-
anum í meðferð trúar og stjórn-
mála.
Fyrir um það bil 30 árum skall
heimskreppan á landið og lagðist
á alþýðu manna hér eins og ann-
ast staðar með þunga sínum. Jafn-
aðarmannaforkólfarnir voru ekki
seinir á sér vel flestir til þess að
bjarga efnahagsskinnum sínum og
ættingja sinna með því að skipa
eða láta skipa sjálfa sig í ýmis
opinber forstjóraembætti eða önn
ur trygg embætti og hlóðu auka-
lega utan um sig varnargarð úr
bitlingum gegn kreppunni. Sumir
þeirra, eins og til dæmis Sigfús
heitinn Sigurhjartarson, felldu sig
alls ekki við þessar kreppuaðgerð-
ir, en að aðrir voru of seinir á sér
eða höfðu ekki bolmagn til þess
að beita þeim. Misstu margir hús
sín og aðrar oignir, þeir, sem eitt-
hvað áttu, en alþvða manna bjó
við þröng sultarkjör. Spannst út af
þessu og ýmsu öðru megn óánægja
er leiddi til þess, að flokkurinn
klofnaði og fylgistap varð allveru-
legt. Forkólfarnir sáu, að við svo
búið mátti ekki lengur standa,
en það. sem eftir skrimti af
samvizku þeirra lét þá ekki
í friði, vegna sektarvitundar um
fyrri breytni. Upphugsuðu þeir
snjallræði eitt mikið, sem þó jafn-
hliða misnotkuninni á þeirri hlið.
sem nú skal greind, hafði einnig
í sér fólgið sannleika og umbóta-
vott, er þeir störðu á og beittu
fyrir sig í því skyni, oftsinnis óaf-
vitandi, að blekkja jafnt sjálfa sig
sem aðra. S’njallræðið var í því fólg
ið, að tryggja allan landslýð gegn
öllu mögulegu óláni og óáran frá
vöggu til grafai án tillits til þess,
að raunverulega var þetta vitan-
lega ekki hægt. Með þessum opin-
beru tryggingum hugðust "• þeir
gera allan landslýð samsekan sér
í þeirri lifstíðar tryggingu, sem
þeir vonuðust til, aðihin opinberu
embætti hefðu veitt þeim sjálfum.
Þá gat enginn lengur kennt öðrum
um neitt. Einnig mátti, ef vel væri
á haldið, nota tryggingarnar og
jafnvel sjúkrasamlögin til þess að
kaupa sér fyrir atkvæði og stöðva
á þann hátt fylgishrun flokksins,
endá kom það líka síðar á daginn,
að það reyndist oft hægt. Þeir
uggðu samt ekki að sér og reynd-
izt því aðferð þessi smitandi, enda
leið ekki á löngu, áður en aðrir
stjórnmálaflokkar í landinu sýkt-
ust af sams konar hugsunarhætti,
notfærðu sér samsekt þjóðarinnar
á þessu sviði. tóku tryggingarnar
og raunar ríkisrekstur upp á sína
arma og beittu þeim fyrir sig í
sama augnamiði og jafnaðarflokk-
urinn. Þar eð kostnaðurinn af þess
um öfgafullu framkvæmdum varð
ærið mikill, var ekki annarra úr-
kostar en að seilast ofan í vasa
skattgreiðanda til þéss að láta þá j
borga brúsann, jafnframt því að
hafa i frammi fagurgala og blekk-!
ingar um allt það öryggi, trygg-j
ingu og velferð allra landsins
barna. sem af þessu leiddi. A1I-|
stór hluti þjóðarinnar varð með
þessu móti að hálfgerðum ósjálf-
stæðum sveitarlimum, en hneisan
sem áður fylgdi því, hvarf gersam-
lega, þar eð allir töldu sig hafa'
greitt m=ira en nóg í tryggingarn- j
ar áður fyrr, og ættu því heimtingu j
á að fá sem mest greitt af því, j
sem þeir töldu vera eigin fé úr j
þeim aftur.Á yfirborð'inu virtist allt!
vera með felldu og sjúkdómsein-
kennin ýmist gerðu lítið vart við
sig eða leynd.n á sér. Talsverðrar
óánægju með þessar brellur jafnað
armanna gætti eftir sem áður og
greiddi götuna og breikkaði braut-
ina inn í landið fyrir upphefð
komúnismans að utan, sem spunn-
inn var af svipuðum toga, ríkis-
rekstri. og fvrirhyggju með trygg-
ingum eða samyrkjubúum. er
kommúnistaforingjarnir í Rúss-
landi, af föðurlegri náð sinni,
upphugsuðu fyrir landslýðinn.
Töldu þeir einstaklingum hvorki
og byltingarstefnu kommúnism-
ans búinn. Stjórnmálaglundroði
þess tíma skýrir vel það f'urðh-
lega fyrirbæri, sem ekki þekktist
í jafn ömurlega miklum mæli á
hinum Norð'urlöndunum, er sjálf
stæðir, íalenzkir einstaklings-
hyggjumenn, koimnir að langfeðra
tali af landnemum, sem flúðu hing
ag uindan ofríki Haraldar hár-
fagra, gengu sjálfviljugir og ótil-
neyddir á hönd erlendri flokks-
harðistjórnarofstækistrúarstefnu.
Kommúnistar margfölduðu sem
kunnugt er ríkisrekstrarfyrirkomu
lagið með föðurlegri umhyggju
samyrkjubúskapar og 5 ára áætlun
ar og hófu þannig upp í þriðja
veldi stjórnmiá'latrúar'hugsjónar-
kynblöndu sína. Hafna upp í
þriðja veldi leizt þeim sjálfum
þannig á háleiti þessarar hugsjón
ar, aff hún væri langt hafin upp
fyrir gildi einstaklingsims og
mannkynsins i heild. Óskuðu boísé-
vikkarnir ekki eftir öðru fremur
í upphafi en að fá frið fyrir heims
styrjöldinni til þess að gegna þess
ari háleitu hugsjón sinni og
styrkja hana á alla lund. Tók þar
viff hver páfinn af öðrum og boð-
aði af mismiklum krafti „Friður
sé með yður“, en upprættu af at-
orku alla trúvillu með aftökum,
þrælahaldi, fangelsunum og í
seinni tí.g einkum útlegðardómum,
eins og fram kom á 22. flokks-
þingi þeirra nýlega, en gerðu ým
ist að steypa af stalli goðum sín-
eða að reisa þau við aftur. Nú er
friðuriinn til þess ag framkvæma
þessar áætlanir þeirra og fá að
halda hugsunum landslýðsins
fjötruðum í línunni frá Moskvu,
en einnig til þess að færa út kví-
arnar í nýlendukúgun æ fleiri
leppríkja, orðin þeim svo dýrmæt-
ur, að þeir ógna alheimi meg tor-
tímingaieldi vetni.-0pren1gjun.nar;
mannkynsfyrirlitning og samvizku
leysi þeirra er gegndarlaust.
Sagan endurtekur sig. Fyn á
sölsuðu samvizkulausir og
eða sárasóttarsjúkir páf-
ar og aðrir trúarleiðtogar undir
sig hina postullegu frumkristnu
kirkju, sneru lýsandi fagnaðarboð-
skap Krists um frjálsa fyrirgefn
ingu syndanna öfugt, í selda synda
aflavpn. kærlei.kia og hjálpræði
Guðs í mannhatur trúarvilluofsókn
anna og fyrirheit eilífs lífs í fyrir
heit eilífs vítise'lds, nema hinir
trúuðu leituðust við að seðja hina
óseðjandi fé- og valdagræðgi
þeirra. Hótunin um eilífa'n vítis
eld var mörgum þeirra tíðaranda
I mcnmum ei,ns raunhæf og ógmun
i Krustjoffs með' vetnissprengjunum
; er vorrar .tíðarandamönnum. Þeirr
: ar tíð'aranda íslendingum til verð
ugs hrós's er í frásögn fært, að
! þeir voru ekki eiras ginrakeyptir
1 fyrir slíkri kaþólskri upphefð að
utan eins og margir aranarra þjóða
menn. Og nú hefur Fjallkonan
1 svarag Krússa í sömu mynt með
Öskjugosi, en Hekla og Katla bíða
síns tíima. Skyldi raú ekki vera töluð
rússneska í Heklugígunum í stað
þeirrar dcnsku, sem bóradinn sagð
ist hafa heyrt þar niðri, er Dan-
inn spurði, hvort leið’in til vítis
lægi ekki niður um gígiran!
Hér á landi höfum við eran sem
komið er ekki orðið að búa við
þær hörmuragar ófrelsis og harð-
stjórnargeðvi'ilu sem velferðar-
rekstrarríkisfyrirkomu'lag Rússa
: hefur í för með sér. Minraiháttar
í taugaveiklunarfyirrbæri í formi
ríkiskirkju allra Norðurlanda og
| ýmsuim svipuðum ríkisrekstri,
þekkjum við samt vel og þær ör-
lagaríku afleiðingar, sem ríkis-
rekstrarfyrirkomulagið hefur haft
hér fyrir kristna kirkju. Kirkjurn
ar starada flestar oftast sem næst
tómar eða alauðar og ýmist einn
eða tveir stúdentar setjast í guð-
fræðideildiraa jafnhliða því, sem
þeir fara tugum og jafnvel hundr
uðum saman í aðrar deildir há-
skólans, en lands'lýður hefur ekki
verið öllu rækilegar afkristnaður
í aðra tíð, en guðspeki, spíritismi
og önnur draugatrú eða hiradur-
vitni grípa um sig, ag vísu ekki
með miklu fylgi, sem betur fer.
Og nú ætlar ríkisstjómin að
styrkja enn betur aðstöðu trygg-
iragar og sjúkrasamlag bæjar- og
ríkisrekstrarbáknarana gagnvart
læknastéttirani með gerræðislegu
v'aldboði, ef eftirieikurinn verðúr
svipaður forleik bráðabirgðalag-
anna-. Lang affarasælast fyrir
sjúklingana og læknana sjálfa
væri sú leið, sem kirkjan og prest
arnir ættu líka að fara, að segja
sfg úr ölluim tengslum vi,g alla rík
isrekstrarþviragunarheilbrigðis-
þjónustu. Sjúkliragarnir fengju
vafalaust betri læknisþjómistu og
læknar yrðu ánægðari og ræktu
störf sin mun betur. Tryggiragar-
kerfi Breta er á hraðri leið að
sliga efnahagskerfi þeirra, en
læknar og sjúklingar eru þar jafnó-
ánægðir. Einnig hér á landi hlýt-
ur núverandi sjúklegt stjórramála-
ástand ag stefna þjóðinni í æ
meiri voða og undirbúa jarðveg
inn æ betur fyrir flokkseinræði
eða aðrar öfga- og tortími.ngar-
'tefnur undir yfirskini viðreisnar-
og velferðarríkisre'kistrarfyrir-
komulags, ef ekki er staðnæmzt
hér á þessum krossgötum, og tek
in önnur og heppilegri uppbygg-
ingar og framfarastefnu. Almanna
trygginigarnar eru komnar út i
hreinasta öngþveiti og hringavit
leysu, þær aukast ár frá ári í stað
bess ei.ns rg heilbrigt væri að
minri'ka. Hvers vegna má ekki
leyfa þeim möranum. sem það
vilja. að kaupa sér líf og heilsu
eða aðrar tryggingfr á frjálsum
tryggingarmarkaði? Þag yrði sjálf
sagt margfalt kostnaðarminna en
núverandi afglapafyrirkomulág. Þá
raætu bæjarstjórnar- og alþiragis-
framb.ióðendur lí.ka ekki lengur
micbeitt al.mannatrygginigunum
?'eim kosningabeit'U og atkvæða-
kaupmennsku. en illa keypt mála
lið þeirra fengi að yera í friði fyr
ir þeim og vrðu þá vafalaust marg
ir þeirra prýðilega vel til þess
færir að bjarga sér. sem mútur
þessar hi.ndra nú í að gera það, en
samsekt allra fjölskyldna lands-
ms hylmir nú yfir ósómanum,
sem er allur rotinn hið iranra og
fullur af mannabeinum í meira
eða minraa kölkuðum strompinum.
Augljóst virðist vera, að lækning
in er hér í þvi fólgin, að hætta
allri yfirlætisfullri viðreisra og vel
ferðar bæjar og ríkisrekstrarfyrir
(Framhald á 12. síðu).