Tíminn - 03.12.1961, Síða 7

T í MIN N , sunnudaginn 3. desember 1961
SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ —
Fyrsti íslenzki ráðherrann - Glæsilegur árangur frelsisins - Framfarirnar hafa fyrst og fremst
byggzt á framtaki og eigin fjárframlagi þjóðarinnar - Útgerðin og gengislækkunin - Augljós
hefndarráðstöfun - Þögn um Stdín - Ekki hægt að þjóna tveimur herrum - Sjónvarpsmálið
A morgun eru liðin 100 ár
frá fæðingu Hannesar Haf-
steins. Hannesar mun lengi
minnzt sem glæsilegs leiðtoga
og þjóðskálds, en þó mun það
halda nafni hans bezt uppi,
að hann var fyrsti íslenzki ráð
herrann og gegndi því starfi
með miklum sóma, þvi að
hann var framfaramaður á
mörgum sviðum.
Síðan 1904, er Hannes Haf-
stein settist fyrstur manna í
ráðherrastól á íslandi, hafa
orðið mikil umskipti'til bóta.
Reynslan hefur vissulega
sýnt, að auknu frelsi hefur
fylgt aukið framtak, fram-
farir og velmegun. Sú reynsla
getur verið þjóöinni margföld
hvatning um að standa vel á
verði um sjálfstæði sitt, þjóð
erni, tungu og menningu.
Til eru þeir menn, sem eru
hálfvantrúaðir á, að íslend-
ingar geti haldið uppi sjálf-
stæðu þjóðfélagi, sakir smæð
ar sinnar, nema þeim komi
til meiri eða minni erlend að-
stoð eða erlendum auðfélög-
um verði veitt hér meiri eða
minni itök. Fyrir þessa menn
er hollt að líta til reynslu ár-
anna 1904—61. Hinar miklu
framfarir, sem hér hafa orðið
á þessum tíma, hafa fyrst og
fremst byggzt á framtaki og
eigin fjárframlagi þjóðarinn
ar sjálfrar. Erlent fjármagn
höfum við notaö mjög hóflega
á þessum tíma. Það er
ástæðulaust að ætla, að ekki
verði hægt að halda framfara
sókninni áfram á svipuðum
grundvelli. Við eigum að sjálf
sögðu ekki að hafa neina
óeðlilega fordóma á erlendu
fjármagni, en við eigum ekki
heldur að fyllast þeirri van-
trú á okkur sjálf og getu okk
ar, að við getum helzt lítið
eða ekkert, án erlends fjár-
magns og aðstoðar. Reynsla
áranna 1904—61 sýnir vissu-
lega allt annað.
Gengislækkunin
og útgerðin
f vikunni, sem leið, hafa
fárið frafn athyglisveröar um
ræður í neðri deild Alþingis,
um bráðabirgðalög, sem
stjórnin setti á síðastl. sum-
ar í framhaldi af gengislækk
uninni, og nú liggja fyrir þing
inu í frumvarpsformi. Þótt
frv. þetta lægi 'fyrir strax í
þingbyrjun, hefur stjórnin
dregið að taka það til um-
ræðu þar til í síðastl. viku.
Skýringin á þessum drætti
stjórnarinnar er nú fengin.
Þetta frv. leiðir það nefnilega
ótvírætt í ljós, að gengislækk
unin var ekki gerð í þágu
c<<S”Q'r1'itTrooreJns pjns og látið
var í veðri vaka. Efni þessa
frv. er fyrst og fremst það, að
meginhluti gengishagnaðar-
Ins, er útgeröin hefði átt að
3átaflotinn hefur ekki fengiS neir.tokjuhækkun vegna gengisfellingarinnar, þrátt fyrir stóraukin útgjöld hans
fá, er tekinn af henni og lát-
inn renna í ríkissjóð eða aðra
opinbera sjóði. Þannig er t.
d. allur gengishagnaður af
birgðum útflutningsaðila tek
inn eignarnámi og er þar að
ræða um 120—140 milli. kr.
Þetta fé er látið renna beint
í ríkissjóð. Þá eru útflutnings
giöld stórhækkúð og þau lát-
in renna í ýmsa opinbera
lánas.ióði. Niðurstaðan er sú,
að bátaútvegurinn hefur t. d.
e nn ekki fengið neina tekiu-
hækkun vegna gengislækkun
arinnar, þótt hún hafi stór-
aukið útgjöld hans. Sennilega
fæst loks einhver hækkun á
fiskverðinu um áramótin. en
þó tæplega nógu mikil til að
vega á móti beim kostnaðar-
auka, er gengislækkunin hef-
ur valdið, nema fallið verði
frá hækkun útflutningsgjald
anna og eignanáminu á geng
ishagnaðinum vegna birgð-
anna. .
Augljós hefndar-
ráðstöfun
Af því, sem rakið er hér að
framan, er þaö augljóst, að
gengislækkunin var ekki gerð
fyrir sjávarútveginnl og hefur
líka fram að þessu síður en
svo orðið honum til hagsbóta.
Þannig er fallin úr sögunni
aðalforsendan, sem ríkis-
stjómin hefur fært fyrir
eengislækkuninni.
Þegar þetta er athugað. mun
bað ekki þykia neitt undar-
legt. að landsfundur útvegs-
manna hafnaði að þakka rík-
isstjóminni fyrir gengislækk
unina.
Eftir betta hlýtur það að
skýrast enn betur fyrir mönn
um en áður. að gengislækkun-
in var fyi’st og fremst hefnd-
arráðstöfun. Stjórnin vildi
pkki una ósigri sínum i kiara
málunum á síðastl. sumri.
Hún vildi ekki láta það koma
i Ijós. að þeir kaunsamningar.
sem þá voru gerðir. gátu vel
staðizt. Jafnframt vildi hún
ógna láunafólkinu og sýna því
að hún hefði aðstöðu til að
gera verkfallsrétt þess og
kiarabaráttu að engu með
gengislækkunarvaldinu. Geng
isiækkunin var í senn hefnd
arráðstöfun og ögnun við laun
begana.
Þteta sést enn betur. begar
v'að e? athugað að i '■ambandi
"1ð bessa °rengislæi*1fm jiafi
a!drp1 v',r<ð lagðir fr?m nein-
ir út.reikningar. sam svndu
nauðs’m hennar. eins og íafn
an hefur verið gert áður RHka
útreíkninga var ekki hægt að
leggia fram. þvf að bpssi gpng
islækkun er aib annarr pðlis
Q n hinar fvrri Hún «kki
efnáhagsleg rá*stöfun beid-
befndarráðstöfun.
Útkoman er svo sú. að kiör
siá’nrútvegsins er sízt betri
pftir pængislg’kkunina en áð
ur. en að blpvnt hpf’iT verið
af stað nýrri '‘’ðaverðbólgu,
sem ekki er séð fvrir endann
á. Kiör launamanna og
bænda hafa verið stórlega
skert að óbörfu. Hins vegar
munu hinir riku græða bvi
að gengisfall og óðaverðbólga
er vatn á myllu þeirra.
^okksstiórnarfund-
Sósíalista
Um seinustu helgi hélt Sós-
íalistaflokkurinn flokksstióm
arfund, þar sem mættir voru
fulltrúar víða að. Vafalaust
hafa margir vænzt tíðinda af
bessum fundi um viðhorf
flokksins til hinna seinustu
atburða. sem hafa gerzt aust
ur í Sovétrikiunum. Þeir at-
burðir eru vissuiega bess efn-
is, að ekki hefði átt að vera
óeðliiegt að flokkurinn endur
skoðaði tengsli sín við vald-
bafana austur þar.
Sú virðist hins vegar ekki
hafa verið raunin. Þjóðvilj-
inn hefur þegar sagt frá ýms
um ályktunum fundarins. en
bar hefur hvergi verið vikið
að þessu máli. Af þvi virðist
helzt mega ráða bað að af-
staða flokksins til valdhaf-
anna í Moskvu sé óbreytt eða
m. ö o. flokkurinn haldi
áfram aö fylgja „línunni“ að
austan, eins og ekkert hafi
iskorizt. Þetta er og í sam-
ræmi við afstöðu bingmanna
flnkksins á Aibingi. er mót-
mælt var kiarnorkusnreng-
imrnrn 'Rússa.
■pnringiar Sósiali'itaflokks-
i-’c virðqst bannio- olí-bprt, hafa
loort. af revnslu fiokkshræðra
Knna á Nnrð”rlönrium. T Nor
ng u<i.nmö^bi á.t.tu knmm
rtniotnfinkkaVnir alimarga full
frún á binei fvrst, pftir st.riðs-
’-bin Mii hnfa heir misst, bá
p’la KvigiA uofnr hrunið af
hoirn hví grpini.ipgar sem fvlgi
spmi h°irra við Maskvn hefur
knmið i liós. Rvinuð blýtur
v>ró”ni” að verða hár Mareir
kiðspnriur. sem hafa veitt
'að.sfalistaflnkknum ne Alhvðu
''•jnHa.láfirimi fvlei si.tt. að und
onförriu bliót.a nú að snúa við
''°im bqki begar beim verður
hqð Hósar pn áður af nýlegum
'ifh”rðum í Mnskvu. hva.r leið
togar Sósialistaflokksins
pfanda raunvernleea
17 W fræpt að bióna
+vp*miir herrum
Það eildir um foringia
Sósíalistafiokksins eins og
raunar alla aðra. að bað er
ekki hægt að bióna. tveimur
berrum. Það er nefnileea úti
lokað að gera bað hvort
tvegeia { senn a,ð þióna vald-
böfunum i Mnskvu og vinna
fvrir íslenzka verkamenn.
Þetta sést vel af bví. hvern
ie stiórnarblöðin kennast nú
við að stimnla alia kiorabar-
áttu launbeea sem kommún-
isma. Slikt væri miklu siður
bæet. ef foringjar Rósíalista-
flnkksins, sem víða standa
framarlega í kiarabarát.tunni.
væru ekki í jafnnánum tengsl
um við Moskvu og raun ber
vitni. Þannig vinna þeir kiara
baráttu launþeganna ómetan
ipet tión.
Forineiar Sósíalistaflokks-
ins verða að velia hér á milli.
viiia þeir bióna Moskvu eða
vilia þeir vinna fvrir fslenzk-
an verkalýð? Þetta tvennt get
ur ekki fárið saman. Flokks-
stjórnarfundur Sósíalista-
flokksins bendir til þess, að
tengslin við Moskvu haldist
óbreytt. Þar með hafa foringj
ar Sósíaiistaflokksms raun-
verulega sagt, hver herra
beirra er. Af bví verða svo hin
ir óbreyttu fylgismenn þeirra
að draga réttar ályktanir.
En greinilegt má það vem
.öllum, að afturhaldsstefna
núverandi ríkisstiórnar verð-
ur ekki brotin til baka af
beim. sem berjast undir
''foskvumerkinu.
q;ónvarnsmálið
Sú ákvörðun ríkisstjórnar-
innar að leyfa fimmfalda
stækkun á sjónvarpsstöð varn
arliðsins. mætir vaxandi mót-
snvrnu og bað ekki sízt innan
stiðrnarflnkkanna siálfra.
Menn óttast ekki aðeins þá
menninearhættu. sem hér er
á ferðinni. heldur engu siður
bann unriirlægiuhátt. sem
bér kemur fram. Þetta kemur
giöggt í liós í aaanrýni. sem
Gnðmundur G. Hagalíu birti
f Vfsi 28. f. m. um útvaros-
bátt. er fiallaði um s.iónvarps
máiið Hagalíni farast svo
nrð:
..Gisli og vfirverkfræðing-
urinn voru ginnkevntir fvrir
stækkuninni. og sérstakiega
kom bað fram. að vfirverk-
frmTfincmrinn bæri skemmti-
m.öguleika hersins fvrir
óriósti. En þeir Riaurður og
t>órbaliur vnru miöa skelegg-
ir andstæðinear bess. að
ct.ækkunin sé levff? — og bað
án samráðs ’úð Albinei — og
bar með vikið frá áður skvrt
markaðri stefnu. Töldu belr,
að mínum riómi. með binum
fvilstu rökum. stofnað i
hæt.t.u íslenzkri menningu og
máli með hví að leyfa stækk-
un stöðvarinnar — oe enn
fremur misboðið herfilpga ís
lenzkum hióðqrmet.naði bar
sem einni stórb’ðð værl lát.tn
i té Pinnkunaraðstaða og s1ón
varn til sextiu bunriraðsbluta
blóðarinnar. Óiá. ée hef
ávallt. lit.ið á rivöl hins prlenda
hers hér á lanrii sem ilia nauð
svn oe bað er viðs fiarrl að
ég telii okkur fslendingum
skvlt, eða sæmandi að niður-
lægia okkur svo. að til að
skemmta erlendum her á
lanrii hér stofnum við riðandi
bióðmenningu nkkar í aukna
hættu — oe óeeðslegri sýn
getur ekki við mér blaRað en
að búsundir af ungu fóikí fiat
magi dag eftir dae oe kvölri
eftir kvöld við að horfa á
bandariskt hermannasión-
varp."
Hér túlkar Haealín vissu-
leea siónarmið allra bióð-
hollra fslendinea f samræmi
við þetta siónarmið befur
Framsóknarflokkurinn nú
lagt til á Alþingi. að levfið
til stækkunarinnar verði aft-
urkallað.