Tíminn - 14.01.1962, Blaðsíða 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjár.sson, Jón Helgason Frétta-
ritstjóri: Indriði G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Egill Bjarnason. Ritstjórnarskrifstof-
ur í Edduhúsinu; afg-reiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur
Bankastræti 7 Símar: 18300 — 18305. Auglýsingasími 19523 —
Afgreiðslusími 12323. — Prentsmiöjan Edda h.f —
Áskriftargjald kr. 55 á mán. innan Iands. í lausasölu kr. 3 eint.
Framfaraaflið
Baldvin Einarsson var langsýnn, gerhugull og raunsær
hugsjónamaður. Honum var ljóst, að það var ekki nóg að
afla þjóðinni stjórnarbóta í orði, heldur skipti meginmáli
að vekja þjóðina til framfara og dáða, hvetja hvern ein-
stakling til athafna og framtaks. Að hans dómi var það
mikilvægast í stjórnarathöfnum að laða fram þessa kosti
n\eð skynsamlegri hvatningu og stuðningi af opinberri
hálfu. Hann benti á, að þegar menn höfðu ekki slík tengsl
við landstjórnina, „kom svo mikil stöðnun í borgaraiegt
líf, að því eftir það fór heldur fram en aftur". Mikilvæg-
ast í upphafi endurreisnar taldi hann að vekja menn til
dáða og athafna, og hann kallaði það „að lífga þjóðarand-
ann,, en þjóðarandinn er öflugri en gull og silfur, sem þó
hafa verið kölluð afl þeirra hluta, er gerast skulu", sagði
hann.
Það hefur lengi verið kjarni íhalds og afturhalds, að
„gullið og silfrið" í fárra manna höndum væri „afl þeirra
hluta, sem gera skal". Baldvin Einarsson benti á, að ann-
að afl væri mikilvægara. Það væri atorka allra einstak-
linga þjóðarinnar og félagslegur samtakamáttur þeirra,
„lifandi þjóðarandi", sem væri „öflugri en gull og silfur".
Ekki er fráleitt að telja Baldvin Einarsson frumkvöðul
frjálslyndrar umbótastefnu i landinu á morgni endur-
reisnarinnar, og víst er um það, að þarna eru vatnaskilin,
rót hins djúpstæða og ósættanlega ágreinings milli íhalds-
samra auðhyggjumanna og umbótasamrá félagshyggju-
manna um það, hvert,sé og eigi að vera „afl þeirra hluta,
sem gera skal“. Sá ágreiningur stendur enn og markar
stjórnmálabaráttuna á íslandi, og sporin í þessum efnum
eru greinileg.
íhaldsstefnan, sem mestu réð fyrstu áratugi aldarinn-
ar, efldi hina fáu og stóru og fékk þeim það gull, sem
þjóðin átti til framkvæmda. Almenningur fékk gnga
hvatningu til sjálfstæðrar uppbyggingar og ekkert gull
í hendur.
Skömmu fyrir 1930 var snúið af íhaldsbrautinni með
tilkomu umbótasinnaðra manna við stjórnvöl. Þeir settu
framtak hinna mörgu, „lifandi þjóðaranda" ofar „gulli
og silfri" sem afl til framkvæmda, eins og Baldvin. Sú
stefna hélzt með litlum úrtökum allt til 1958 og bar æ
glæsilegri árangur í framförum og kjarabótum almenn-
ings. Æ fleiri urðu efnalega sjálfstæðir með eigin atvinnu-
tæki og eigin húsnæði, jafnframt var dregin burst úr nefi
hinna stórríku. Þeir voru ekki lengur aðalaflið. Framtak
hinna mörgu einstaklinga, þótt fátækir væru, og hags-
munasamtaka þeirra, var aðalaflið, sem þjóðarfjármagnið
skyldi þjóna.
Lömunin
Með núverandi ríkisstjórn var taflinu snúið við.
Kreppt var á allar lundir að framtakssemi almennings.
Þjóðarfjármagnið dregið úr höndum hans, fryst eða feng-
ið fáum útvöldum. Nýtt mat á „afli þeirra hluta, sem
gera skal“ var innleitt — auðhyggjumatið. „Stöðvun á
hið borgaralega líf“, — eins og Baldvin kallar það — lét
heldur ekki á sér standa, því að „lýðurinn eigi átti lengur
neinn verulegan þátt í landstjórninni". Framtak almenn-
ings tók að lamast. Menn neyddust til að hætta að byggja,
kaupa báta, reisa bú. „Þjóðarandinn“ var ekki lifandi með
sama hætti og fyrr — hann var drepinn í dróma.
Og nú bíða menn — bíða þess, að aftur verði hægt að
byggja ný hús, rækta og kaupa báta.
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál-
vipuð stífni og Portúgalar
ýndu í Goa getur verið hættuleg
Hollendingar hafa faritJ allt öðruvísi og hyggilegar a<S
1
TVO NÝJA atburði er rétt
að athuga samtímis, þ.e. átök
Indverja við Portúgali út af Goa
og deilu Indónesa við Hollend-
inga um vestur-hluta Nýju-Guin
eu. Fljótt á litið sýnast þessir
atburðir svipaðir, en okkur verð
ur æ ljósara, því betur sem
við skoðum þá, að á þeim er
mikill eðlismunur.
Stjórn Portúgala tók strax þá
afstöðu, að staða Goa væri alls
'ekki til umræðu og yrði það
ekki. Og í þessu er einmilt meg
in-ntunurinn fólginn. Goa er lít-
ill skiki á meginlandi Indlands,
en dr. Salazar krafðist þess, að
á landsvæði þetta væri litið sem
hluta af Portúgal og höfuðborg
þess væri Lissabon. Hann var
óbifanlegur í því, að Goa yrði
að halda áfram að vera óað-
skiljanlegur hluti Portúgals og
aftók með öllu að eiga nokk-
urn þátt í umræðum um aðra
skipan.
Bretar og Frakkar yfirgáfu
Indland í friði, en Portúgalar
hafa í fimmtán ár neitað að
fara í friði, og meira að segja
neitað að ræða þann möguleika
að fara nokkurn tíma. í Goa-
deilunni hlýtur það atriði að
ráða úrslitum, að þrátt fyrir þá
staðreynd, að Goaer portúgölsk
nýlenda á Indlandi, þá neita
Portúgalir að Ijá máls á því,
að ger'a í friði það, sem Bretar
og Frakkar höfðu gert gagnvart
öðrum hlutum Indlands.
GOA VARPAR skæru ljósi á
aá veilu, sem John Foster
Dulles óttaðist mest í fari Sam
einuðu þjóðanna og mér er
mjög minnisstæð frá þeim sam
ræðum, sem ég átti við hann
um þessi efni. í bókinni „Stríð
eða friður“, — sem birt var
1950, meðan hann starfaði sem
ráðgjafi við stjórn Trúmans og
áður en hann varð utanríkisráð
herra, — segir hann m.a., að
„möguleikinn á friðsamlegum
breytingum er grundvallanði
frumskilyrði friðar“, þvi að „ef
við reisum skorður við öllum
br'eytingum, þá getum við verið
vissir u-m að snöggar breyting-
ar verða knúðar fram með
valdi“.
Það er einmitt þetta, sem við
DULLES
— spádómar hans hafa raetzt
varðandi Goa
á í Goa. Dr. Salazar reisti skorð
ur við öllum breytingum, og
eftir 15 ár er snögg breyting
knúin fram með valdi.
ÞVÍ HEFUR nýlega verið
haldið fram, að aðgerðir Nehru
í Goa séu fyrirmynd Sukarno
og átylla til að sölsa vestur-
hluta Nýju Guineu undir sig.
Þ'ettá tvennt er gjörólíkt. Hol-
lendingar hafa alls ekki reist
neinar skor'ður við breyting-
um, eins og Portúgalar hafa
gert. Þeir hafa þvert á móti boð
ið fram friðsamlegar breyting-
ar eftir viðurkenndum leiðum
meðal Sameinuðu þjóðanna.
Hendur Hollendinga eru því
hreinar í þessu efni og þeir
eiga rétt á fullri aðstoð ann-
arra þjóða við tryggingu þess,
að sú breyting, sem koma skal
í vestur hluta Nýju-Guineu.
verði friðsamleg breyting. Ef
Indónesar beita hervaldi er það
beint og opinskátt brot á stofn
skrá Sameinuðu þjóðanna, þar
sem Hollendingar bjóða fram
friðsamlega breytingu.
EYJAN NÝJA-GUINEA ligg
ur í austur frá Indónesíu og
norður af Ástralíu. Hollending-
ar ráða vesturhlutanum, en
Ástralíumenn austurhlutanum.
íbúarnir, Papúar, eru svo frum
stæðir, að Kongóbúar eru há-
þróaðir í samanburði við þá. —
Það kemur ekki til álita, að
þeir geti í fyrirsjáanlegri fram-
tíð ráðið málum sínum sjálfir
í þeirn heimi, sem við búum
við í dag. Þeir komast ekki af
án leiðsagnar þroskaðri þjóðar
við að -halda uppi lögum og
reglu, í þjóðfélagslegri fram-
þróun og í utanríkisviðskiptum.
Ef Hollendingar færu, og Ástr’a
líumenn í fótspor þeirra, þá
yrðu einhverjir aðrir að koma
til, sem væru engu meiri Pap-
úar en hinir fyrri valdhafar.
Indónesar hafa nú kjörið sjálfa
sig til þessa hlutvei'ks.
ÍBÚAR Goa eru Indverjar og
á því byggja Indverjar sínar
kröfur. En Indónesar krefjast
ekki vesturhluta Nýju-Guineu á
þeim forsendum, að þar búi
Indónesar. Krafan er byggð á
því, að þetta hafi verið hluti
af nýlenduveldi Hollendinga og
þeir séu ai'ftakar að því veldi.
Þeir eru ekki að berjast fyrir
afnámi nýlenduveldis, heldur
að þeim sé afhent hollenzk ný-
lenda. Lagaleg og siðferðisleg
réttarstaða þeiiíra er í þessu
efni einmitt hin sama og um
var að ræða á öldinni sem leið,
þegar hin miklu nýlenduveldi
voru að skiptast á landsvæðum
í Afríku.
Meðlimir Sameinuðu þjóð-
anna hljóta að spyrja sjálfa sig,
hvers vegna þeim beri að stuðla
að stofnun nýs heimsveldisríkis
í Kyrrahafinu.
FRÁ MÍNUM bæjardyrum
séð er málið þannig vaxið, —
bæði siðferðilega og í veruleika
— að ný skipán sé óhjákvæmi-
leg, þar sem hvorki Hollending-
ar, Indónesar né nein önnur
þjóð fái nýlenduvald í sínar
hendur. Þetta þýðir, að gera
yr'ði vesturhluta Nýju-Guineu
að verndarríki, sem einhvers-
konar umboðsstjórn Sameinuðu
þjóðanna væri falið á hendur,
til að vernda og mennta Papú-
ana og styðja þá til framfara.
Væri þetta framkvæmanlegt.
þá mundu Sameinuðu þjóðirnar
endurheimta mikið af því
trausti, sem þær hafa gl-atað
að undanförnu.
Stúdentar métmæk stækkun
l ... , . ■ ; ; . '/. , ú" r-
iá sjónvarpsstöð varnarliðsins
Blaðinu liefur borizt eftirfar-
andi ályktun, sem samþykkt var
á fundi Félags ísl. stúdenta í
París:
Fundur í Félagi íslenzkra há-
- skólastúdenta í Frakklandi, hald-
inn í París 15. desember 1961,
mótmælir eindregið ákvörðun ís-
lenzkra ráðamanna um að veita
bandarísku herliði á Keflavíkur-
flugvelli heimild til þess að auka
til muna orku sjónvarpsstöðvar,
sem starfað hefur nokkur ár í þess
I þágu. Ko'mi þessi ákvörðun til
framkvæmda, verður veitt yfir
landslýð sjónvarpssendingum á er
lendu máli og telur funduxdnn
furðu sæta að þurfa skuli að
benda á röksemdir gegn slíku ein-
dæmi.
Tiltæki sem þetta er fyrst og
fremst. alvarlég skerðing á menn-
ingarlegu fullveldi þjóðarinnar og
ekkert sjálfstætt ríki, sem virðir
sjálft sig, getur unað við slíka til-
högun. hvert svo sem innihald og
gæði slíkra ^endinga kynni að
vera. Fyrir fslendinga á íslandi
á að sjónvarpa og útvarpa á ís-
lenzku. Allt annað fyrirkomulag
er fáránlegt og það sem verra er,
hættulegt menningu og hugsunar-
hætti þjóðarinnar.
Áhrif amerískra lifnaðarhátta
eru ekki einkennandi fyrir ísland
heldur alla Vestur-Evrópu, og er
hverjum sjálfrátt að líta á þá þró-
un sem sýnist. Hitt munu allir
dómbærir menn sammála um, að
áhrif ameríkanisma á tungumál
menningu þessara þjóða eru í-
skyggilegri. Viljum vér benda á
í þessu tilfelli, að einn víðkunn-
(Framhaid á 15 siðuj.
T f MIN N, sunnudaginn 14. janúar 1962.
7