Tíminn - 29.04.1962, Page 8

Áttatíu ára:
Björn Daníelsso
Björn Daníelsson, íyirv. kenn-
ari frá Fáskrúðsfirði, varð 80 ára
2. apríl s. 1. Þann dag hef ég
skrifað í dagbók: „í dag er vinur
minn Bjöm Daníelssdn 80 ára.
Nú býr hann á Akranesi, Brekku
braut 28, hjá dóttur sinni Hrefnu
og manni hennar, Sigurði Haralds
syni gjaldkera. Hann er hress og
hrókur alls faígnaðár enn, þótt
búinn sé hann að undirgangast
nokkra uppskurð'i á síðasta ára-
tugnum og suma erfiða. Og nú er
þessi hávaxni þrekmaður orðinn
57 kg. Ég óska honum heilsu og
allra heilla '.
Björn Daníelsson er fæddur 2.
apríl 1882 í Ólafsgerði í Keldu-
hverfi. Foreldrar hans: Daníel
Jónsson bóndi þar og var lengi
póstur á milli Grenjaðarstaðar og
Skinnastaðar og kona hans, Katrín
Arngrímsdóttir Bjarnasonar frá
Fellsseli í Kinn. Hann ólst upp hjá
foreldrum sínum í Ólafsgerði til
tvítugsaldurs eða þar til hann fór
á búnaðarskóla í Ólafsdal vorið
1903.
Þegar Björn kom í skólann, kom
fljótt í ljós, að hann var óvenju-
lega vel lesinn og fióður um bæk-
ur og höfunda þeirra, eftir því sem
þá gerðist. Lítinn hluta úr tveim
vetrum naut hann tilsagnar hjá
hinum fræga og alkunna kennara,
Guðmundi Hjaltasyni. En þessi
stutti fræðslutími hefur vissulega
gefið góða raun, og vakið drenginn.
Því hér hefur ekki vantað áhug-
ann, gáfurnar og dugnaðinn til að
taka á móti. Björn unni mjög forn
sögunum og öðrum bókmenntum
íslendinga. Það' var hans unun að
ræða um þau mál, enda viðræðu-
góður, skemmtilegur og ólatur að
veita af fróðleik sínum þar sem
hann kom því við. Og mikil bless-
un hefur hlotið að fylgja því að
aðalævistarf þessa manns varð
barnafræð'sla, því að þar hefur ver
ið réttur maður á réttum stað. Við
skólabræður Björns spáðum því al-
veg óhikað, að hann yrði hrepp-
stjóri. Hreppstjórar voru í þá daga
mestir höfðingjar hverrar sveitar.
Barnafræðslan kom okkur þá ekki
í hug, því að hún var-lítt þekkt þá
í sveitum. Það er ekki fyrr en
nokkrum árum seinna, sem dr.
Guðmundur Finnbogason frá Arn-
arstapa kom með sína lýðmenntun.
Hittumst í Skálholli.
Ég, sem þetta skrifa, minnist
þess nú á 80 ára afmæli Björns,
þegar ég leit hann í fyrsta sinn.
Ég beið á Akureyri eftir strand-
ferðaskipinu Skálholti til að kom-
ast með því eitthvað í námunda
við Ólafsdal, því að þangað var
ferðinni heitið. Eftir komu skips-
ins að bryggju, tók ég mitt koffort
á bakið og fatapoka undir handlegg
inn (Þá var lítið um bílana) og
fer með þessa pinkla um borð í
Skálholt. í sömu svifum kemur
strandferðaskipið Hólar öslandi
inn fjörð'inn og leggst við hliðina
á Skálholti. Þá koma í Ijós tveir
ungir menn, myndarlegir og að-
sópsmiklir, sem vinna að því að
færa farangur sinn úr Hólum yfir
í Skálholt. Það eru þeir Björn
Daníelsson og Friðmundur Sigurðs
son frá Syðra-Bakka í Kelduhverfi
og báðir að fara til Ólafsdals. Hér
varð strax fagnaðarfundur við
fyrstu sýn. En ekki datt mér þá í
hug, að hér væri á ferðinni einn
tryggasti og ljúfasti vinur, er ég
eignaðist á' lífsleið minni.
Gamlar minningar vakna.
Því miður má ég ekki blaðrúms-
ins vegna segja hér ferðasögubrot-
•v j» .
POLYFONKÓRINN
Það má segja, að í hverri viku
núna upp á síðkastið, hafi menn
átt þess kost að hlýða á kórsöng,
og þá síðast lét Polyfonkórinn til
sín heyra í Kristskirkju undir
stjórn Ingólfs Guðbrandssonar.
Þessi samsöngur er um margt frá-
brugðinn öðrum kórgöng, og kem
ur þar ýmislegt til svo sem óvenju
legt verkefnaval, og söngur án und
irleiks, svo og fram úr skarandi
örugg stjórn, sem ber með sér, að
vinna og elja liggur að baki. Verk-
éfnin voru valin af smekkvísi og
kostgæfni, og gætti þar mest
gömlu meistaranna eða fyrirrenn-
ara Bachs.
Fyrst á efnisskránni var hug-
vekja eftir Orlando di Lasso (1532
—1594). Þá Mótetta eftir William
Byrd (1543—1623) fyrir sexradda
kór, hvort tveggja mjög fallega
flutt. Nokkur nýlunda var frum-
flutningur Messu fyrir blandaðan
kór og einsöngvara eftir Gunnar
Reyni Sveinsson. Þetta verk ork-
aði sem mótleikur innan um hin
gömlu verk, og var óneitanlega
fróðlegt og ánægjulegt n * v”'inast
því einmitt við þessi skilyrði.
Höfundurinn er ungur mað'ur,
sem nýlokið hefur námi við Tón-
listarskólann. Hefur hann ekki ráð
izt í svo lítig verkefni sem þetta
að forrni og efni til. Messan er í
hefðbundnum stíl, en að innihaldi
tekst höfundi að skapa sterkt og
áhrifaríkt verk, sem er þrátt fyrir
fastar skorður gætt sterkum „diss-
onönsum”, sem samt láta vel í eyr
um. Söngur kórsins og meðferð á
þessu verki var sérlega fallegur.
Verkið gerir miklar kröfur til
söngfólksins, sem stóð sig ágæt-
lega, þó nokkurs hiks etti hjá
einsöngvurum. sanctuskafli verks-
ins er fagur, en auðheyrilega mjög
vandmeðfarinn. Fróðlegt væri að
kynnast þessu verki nánar og þá
að fá tækifæri til að lesa það í
gegn.
Samsöngurinn endaði á Mótettu
fyrir 2 kóra eftir Johann 'lach
(1642— 1703), mj " gilegt og
létt verk á að hlýða og gætti þar
í veraldlegs gáska þótt kirkjuverk
væri.
Söngstjóri kórsins hefur héi unn
ið og mótað úr sínum efnivið svo
að helzt mætti líkja við eitt
„instrument“, sem hann stjórnar
að sinni vild. Svo sterk eru blæ-
brigði kórsins í oiluvn yfirgangi
frá „piano“ til „forte“, að einmitt
svona finnst manni aö þessi söng-
ur þurfi að vera. U. A.
I ið, fyrst með Skálholti til Borð-
eyrar og síðan að segja sögu af
göngunni frá Borðeyri að Ólafsdal,
því að þá skeði sitthvað, sem vakn
ar nú. Þegar til Borðeyrar kom,
vorum við orðnir fimm Ólafsdæl-
ingar. Á Sauðárkróki bættust þeir
við: Jón S. Pálmason Þóroddssonar
prests að Höfða og Kristján Arna-
son Jónssonar prests að Mælifelli.
Skálholt hafði ekki áætlun á Bitru
fjörð í þessari ferð, og skipstjór-
inn vildi ekki gera pínulitla lykkju
á leið sína og skjóta okkur inn á
Bitrufjörð, sem hefði stytt göngu
ieið okkar meira en um helming
Við urðum því að yfirgefa Skálhol
gamla eftir þriggja og hálfs sólar-
hrings siglingu frá Akureyri til
Boiðeyrar. Má vera, að Skálholt
hafi verið traust og gott skip, en
ósköp var það seint í förum og s-ila
keppslegt í öilum hreyfingum. Við
komum farangri okkar í geymslu
og bundum upp húðþykka leðurskó
og skunduðum út með spegilslétt-
um Hrútafirði um hánótt. Nesti
höfðum við ekkert, en þegar bless-
uð sólin brennheit fór að velgja
okkur undir eyra og ys og þys dags
ins að færast í algleyming, þá .fóru
ferðalangarnir að skjóta hýru auga
heim til bændabýlanna, til að fá
j eitthvað í svanginn. En einmitt við
j þannig hátiðahöld getur margt
j sögulegt skeð, þar sem saman eru
! komnir nokkrir frískir og fjöingir
drengir. Samt tel ég, að allt hafi
farið skammlaust fram og þakka
ég það beint prúðmennsku Björns
míns Daníelssonar, sem snemma
var maður með mönnum og gat
rætt um daginn og veginn og
bjai'gað þeim, sem illa gekk. Eg
tel að Björn Daníelsson hafi verið
fæddur til forystu. Eg byggi það
ekki einvörðungu á þessu fyrsta
ferðalagi okkar Ólafsdælinga.
Hann var sjálfkjörihn leiðtogi okk
ar í flestum félagsmálum innan
skólalífsins. Og ekki skapaðist
þetta af því að hann væri fram-
hleypinn, ráðríkur eða vildi slá
mjög um sig eins og það er stund-
um orðað. Ekkert af þessu kom
hér til mála. Prúðari mann í öllu
félagslífi og tillögubetri í hverju
máli gæti ég vart kosið mér, nema
þá eins.
Heim að Ólafsdal.
Frá botni Gilsfjarðar göngum
við með fram firðinum að sunnan
í vesturátt. Undirlendi er hér ekk-
ert, snarbrött hlíðin á vinstri hönd
og himingnæfandi klettar hið efsta
bera við heiðan himin. Eftir að
hafa gengið röska klukkustund frá
fjarðarbotninum opnast djúpur dal
ur suður í hálendið. Dalur þessi
er bæði mjór og stuttur og kletta
hömrum girtur á þrjá vegu og und
irlendi af skornum skammti. Þetta
er hinn frægi Ólafsdalur. Inn í
þetta afskekkta dalverpi flytur
hinn margrómaði Iandbúnaðarfröm
uður, sem ísland hefur átt, vorið
1871 og níu árum síðar er búnaðar-
skóli reistur í þessari dalskoru. Nú
er freistandi að meiga segja
meira. Ferðin er á enda, húsaþyrp-
ingin blasir við ferðafélögunum
undir austurhlíðinni og er staðar-
legt heim að líta. Við erum búnir
að vera á ferð frá Borðeyri að
Ólafsdal með smá stönzum sem
næst 20 klst. Við höfum vaðið
margar ár og læki, skór og sokkar
af sér gengið. Við erum bæði syfj
aðir og þreyttir. Það er laugar-
dagskvöld 30. maí 1903. Hvíta-
sunnudagur er á morgun. Sigurhá-
tíð sæl og blíð. Blessuð hvíld í nám
unda við göngulúna menn.
f Kelduhverfi er útsýni yndislegt
vítt til veggja og hátt til lofts í
góð'M veðri. Blómlegar sléttengjar
s*I f já svo langt sem augað eygir
(Framhald á 12 slðu)
■MMtHBanMHi
ííristínn tíomur iiefur alltaí
viljað innræta mönnum elsk-
una til alls sem lifir. Líf hins
lága og smáa verður stund-
um í kenningum Krists að
nokkurs konar fyrirmyndum
okkar manna. ..Lítið til fugl-
anna, sjáið blóm vallarins“,
segir hann í Fjallræðu sinni.
Og um Franz frá Assisi er
sagt, að hann hafi tekið orm-
ana af götunni upp í lófa sinn
og borið þá út í grasið, svo
að þeir skyldu lifa, en yrðu
ekki troðnir í sundur. Og ást-
úð hans náði einnig til storms-
ins og steinsins. Það var eins
og allt yrði lifandi og alúðar-
þurfi í vitund hans.
Þarna birtist skýrt eðli og
andi kristins dóms. Og ef til
vill finum við það aldrei
betur, hve allt þarf elsku
með, en þegar vonir vorsins
snerta hjartað að nýju eftir
langan og dimman vetur.
„Hér er bjart og hlýtt i
kvöld,
heilög gleði og friður,
mun þá engum ævin köld
ó, jú, því er miður.“
En ekkert jafnast þó á við
það líf, sem lifað var í sam
búð við hesta og hunda, ketti
og kýr, kindur og geitur. Og,
sem betur fer, kynnast því
margir á íslandi enn, og vel
mætti nota sér vel, hve leið
margra borgarbarna liggur út
í sveit, þegar vorar. Þau
kynnast þar mörgu, sem aldr-
ei yrði annars á vegi þeirra og
eignast þar marga mállausa
vini, sem kenna þeim meira í
kristnum fræðum en lært er
í mörgum kennslustundum í
skólum.
Góðar bækur bæta einnig
mikið úr þeim reynsluskorti
og tækifærafæð, sem borgar-
búar eiga þarna við að búa.
DATTUR kirkjunnar

„Alheimsins líf -
ein voldug ætt“
Gömul helgisögn hermir
frá því, að þegar Eva var rek-
in út úr Eden forðum, hafi
hún beygt sig niður við hliðið
og látið litla mús hlaupa upp
í lófa sinn og hvolft yfir hana
hönd til verndar.
Þrátt fyrir vonbrigði sin,
kvíða og harm átti þessi
fyrsta móðir mannkynsins
hjarta* handa þessum litla
vesaling, og gleymdi sinni eig-
in neyð andartak hennar
vegna. Þannig rann henni
blóðið til skyldunnar við allt.
sem Guð hefur skapað
Þetta er auðvitað helgisaga,
skáldskapur, sem táknar samt
eina æðstu eigind mannssálar.
„Alla þá, sem eymdir þjá
er yndi að hugga,
lýsa þeim, sem ljósið þrá,
en lifa í skugga.“
Þetta er miklu ríkara í fari
þess fólks, sem enn á heima í
einangrun og í afskekktum
héruðum. Og satt að segja,
mega borgarbúar gæta sín,
að glata þarna ekki einum
yndislegasta hæfileika manns-
sálar, samúðinni með öllu
hinu smæsta, ástinni til nátt-
úrunnar. Þau, sem í sveitun-
um búa, eru í miklu nánari
snertingu við „allífið" en við,
sem búum í borgum umkringd
af skýjakljúfum og steinlögð-
um strætum í ysi og glaumi
véltækninnar.
En samt eru mörg tækifæri
til að æfa og innræta skiln-
ing og ástúð gagnvart hinu
smáa, ekki sízt þegar smá-
fuglarnir hópast á húsaþök
og tísta hundruðum saman
við glugga, þegar harðnar í
ári síðari hluta vetrar. Og
ekki má gleymast að syngja
með börnunum ljóð eins og
kvæði Þorsteins Erlings:
„í vor er hann hoppaði
hreiðrinu frá“,
og þá ekki síður:
„Þér frjálst er að sjá
hvar ég bólið mitt bjó.“
En eitt af áhrifamestu
kvæðum af þessu tæi er þó
tjóðiö um litla fuglinn eftir
Sig Júl. Jóh.:
En auðvitað verður að lesa
þær, svo að þær verði að
gagni.
Einn fallegasti kaflinn um
þetta samlíf manns og nátt-
úru er í bókinni um Kara-
massof-bræðurna eftir Dost-
ojevsky, þar sem hinn heilagi
Sossíma talar við unga mann
inn úti á árbakkanum um
nótt.
1 þögninni miklu, sem nótt-
in er svo auðug af, er eins og
allt sé á bæn til Guðs. Og
Sossíma talar við sinn unga
vin um fegurð tilverunnar,
dýrð og leyndardóm Guðs,
sem opinberist í hinu smáa.
Hvert titrandi strá, hvert
vaknandi skordýr, hver geisli
frá stjörnu eða morgunroða,
þekkir sinn tilgang, allt vitn-
ar um uppsprettu þess leynd-
ardóms, sem skóp það og
heldur áfram að skapa.
„Líttu til dýranna“, segir
hann, „virtu fyrir þér auð-
mýkt þeirra og undirgefni
gagnvart mönnunum, sem oft
kvelja þau og misþyrma þeim.
finndu einnig frelsisþrá
þeirra. Elskaðu blóm ög dýr.
já, elskaðu hvern sólargeisla.
Gjörir þú það, muntu síðast
viðurkenna leyndardóm Guðs
í hverjum hlut, uppgötva hið
innra eðli þeirra. Kristur
kenndi einmitt þetta i mörg-
um líkingum og dæmisög-
um.“ Og Sossíma heldur á-
fram.
„Allt hið skapaða er ein
heild, líkt og úthafið. Verðir
þú betri og göfugri, mun
hverju blómi, hverjum fugli
og dýri verða yndislegra að
lifa.“
Þannig hugsa hin göfug-
ustu skáld, hinir siðugustu
spekingar um „alheimsins líf,
sem er ein voldug ætt.“ Og
einhvers staðar lýsír nóbels-
skáldið okkar frá Laxnesi
þessari allsherjar samkennd
með orðunum: „Þeg/ir allt
leitar út yfir sjálft sig“. þann-
ig er það, sem gripur hjartað
á fögrum ma.tzraorgni við
sólris, þegar vorlo á aðcins
eftir að stiga yfí:<- þröskúláinn
til að l’óöla hrtr' r .íio íræ,
hvern nrædtí-ai hug, hvert
sinasfrá, íusl viS glugja,
hverja rvút. í töfra-
sprota !.fs íaguaðar
Árslros IS’irisson.
<d\
'.ííWiíYíVrtYtVrtl!*«?< «.f;Ví *}YíVoy*M w t»f T.v.’i’f'i« *,yi !! s r
T í M I X M, svi ,r;ifrzxr 2'?. apiil 1962
i , i t
: ' N
í '■> i * *• i:
1'' * »';V i •,
8