Tíminn - 08.06.1962, Síða 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tótnas Árnason. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Sigurjón Davíðsson. Ritstjórnarskrifstofur í Eddu-
húsinu; afgreiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur í Banka-
stræti 7. Símar: 18300—18305. Auglýsingasími: 19523. Af-
greiðslusími 12323. — Áskriftargjald kr. 55 á mánuði innan-
lands. í lausasölu kr, 3 eintakið. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Sextugasti aðalfundur
SÍS
Sextugasti aðalfundur SÍS hófst í samvinnugarðinum
Bifröst í Borgarfirði í gærmorgun, og í kvöld mun verða
þar hátíðafundur í tilefni sextugsafmælis Sambandsins,
en það var 20. febrúar i vetur. Var þess þá getið hér í
blaðinu og afmælisdagskrá flutt í ríkisútvarpinu.
Af mjög ýtarlegri ársskýrslu SÍS fyrir árið 1961 er
ljóst, að mjög góð rekstrarafkoma hefur verið hjá SÍS
síðasta ár, og samvinnuhreyfingin skilaði meira í þjóðar-
bú íslendinga en nokkru sinni fyrr. Heildarumsetning
jókst um 22,7% á árinu og SÍS getur endurgreitt Sam-
bandsfélögunum rúmar 7 millj. kr. af vörukaupum þeirra
hjá SÍS á árinu. Umsetning SÍS alls varð 1276 millj. kr.
Þessar tölur vitna sannarlega um góðan árangur og
vöxt samvinnustarfsins, en meira er þó um vert að líta á
þróunina í heild og sjá þess glöggan vott, hve samvinnu-
starfið lagar sig vel að kröfum tímans og þörfum þjóðar-
innar, færist á ný svið og veitir úrlausnir á nýjum sem
gömlum vanda til hagsbóta fyrir einstaklinga og þjóðina
alla. í þeirri staðreynd birtist lifandi gildi hins tímabæra
samvinnustarfs.
Allt frá stríðslokum hefur verið mikið framkvæmda-
tímabil hjá SÍS, þó að sú saga verði ekki rakin hér. Síð-
ustu ár hefur starfið beinzt mjög að aukinni þjónustu og
nýmælum í bættum viðskiptaháttum, eins og kjörbúðirn-
ar sýna.
En við þessi tímamót er enn lagt upp í nýja ferð á veg-
um samvinnunnar. Það er meðal annars til marks um
hana, að á þessu afmælisári SÍS hafa allar sex aðaldeildir
Sambandsins ný verkefni uppbyggingar með höndum, og
munu þær framkvæmdir allar marka með ýmsum hætti,
þáttaskil í starfi þeirra. Búvörudeild vinnur að því að
koma upp fullkominni kjötiðnaðarstöð í Reykjavík, sjávar-
afurðadeild er að byggja iðnaðarhús á Óseyri við Hafnar-
fjörð, innflutningsdeild vinnur að undirbúningi vörumið-
stöðvar (centrallagers), véladeild byggir stórhýsi fyrir
starfsemi sína við Ármúla í Reykjavík, skipadeild á von
tveggja nýrra skipa, iðnaðardeild er að byggja verksmiðju
hús fyrir Heklu á Akureyri og endurnýja vélakost Gefj-
unar.
Eitt hið merkasta nýmæli samvinnustarfsins er sú
hlutdeild, sem samvinnufélögin hafa átt að lausn vinnu-
deilna á síðasta ári og nú aftur fyrir nokkrum vikum.
Hafa samvinnumenn þar í senn bjargað þjóðarbúinu úr
voða verkfalla og sýnt verkamönnum réttlæti, sem aðrir
synjuðu þeim um. Það er táknrænt um gildi samvinnu-
starfsins og gott til þess að hugsa, að á sextugsafmæli
heildarsamtaka samvinnumanna, skuli slíkt spor hafa ver-
ið stigið. Frumverkefni íslenzkra samvinnumanna var að
losa alþýðu manna úr féflettingarklóm sérdrægs verzl-
unarvalds. Sextíu árum síðar herðir annað vald að alþýðu-
fólki — vald harðdrægra atvinnurekenda og ríkis — og
samvinnuhreyfingin er enn fær um að höggva á hnútinn.
Framvinda tímans varpar þannig sífellt nýjum við-
fangsefnum fram á sviðið. Lausn vinnudeilna og verkfalla
á iðnaðar- og tækniöld er í fljótu bragði harla ólíkt úr-
lausnarefni fyrstu tilraunum til samvinnuverzlunar á öld-
inni sem leið. En hér hefur á áhrifaríkan hátt sannazt, hve
aðlögunarhæfni og tímabært gildi íslenzkrar samvinnu-
hreyfingar er mikið, og hve vel hún lagast að nýjum verk-
efnum, þróun þjóðmála og kröfum tímans.
í vissu um þann vaxtarmátt horfa samvinnumenn
björtum augum til samvinnustarfsins næsta áratuginn.
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Hvað hefur valdið verðfalli
hiutabréfa í Bandaríkjunum?
Stjórninni hefur mistekizt full nýting á fjármagni og vinnuafli.
HLUTABRÉFAVERÐ hefur far
ið ört lækkandi í kauphöllinni
síðan um miðjan marz og erf-
itt er að trúa því, að hér sé að-
eins um að ræða „leiðréttingu"
sem brátt verði um garð geng-
in. í Washington er því haldið
fram af opinberum aðilum —
og forsetinn hefur sagt það sjálf
ur — að viðskiptahorfur séu
góðar og réttlæti alls ekki þá
svartsýni, sem fram kemur i
kauphöllinni. Ýmislegt bendir
þó til, að þarna sé of björtum
augum litið til framtíðarinnar.
Til eru þeir — einkum hlut-
drægir republikanar, — sem
segja, að verðfallið sé að kenna
aukinni vantrú fjármálamanna
síðan forsetinn réðst gegn hr.
Blough og fyrirhugaðri verð-
hækkun á stáli. Gallinn við
þetta hlutdræga álit er sá, að
verðfallið í kauphöllinni hófst
16. marz, en það var 11. apríl
— eða 26 dögum síðar, sem for-
setanum og hr. Blough lenti
saman.
ÞAÐ ER auðvitað en.gum efa
undirorpið. að hið mikla frarn-
bnð hlutabréfa að undanförnu,
stafar af vantrú eigendanna á
vilrli bessara eigna í framtíð-
inni Spurninein er aðeins. hvað
valdi vantrúnni Líklegasia
svarið vívði-t mér vera vantrú-
in á bað. að ríkisstjórnin efni
loforð sín um að koma á fnllri
atvinnu. fuilri nýtingu fjár-
magns o“ auknum gróanda í
efnahaeslifinu.
Eg iáta. að atburðirnir í kaup
böliinni virðast gefa til kynna.
að enda bótt töluverð framför
hafi orðið síðan í lægðinni 1961,
þá sé hún nú stöðvuð, löngu
áður en fullum bata er náð. At-
vinnuleysið er enn í 5.5% og
afköst stáliðiuveranna eru ekki
nýtt nema að % hlutum. Með-
an svo stendur er kyrrstaða í
vexti athafnalífsins. þó að það
sé með fullum blóma.
Svo lítur úr fyrir, sem stjórn
Kennedys ætli að feta í fótspor
Eisenhowerstjórnarinar. Á
heninar valdatima gengu yfir
þrjár lægðir, sem allar stöfuðu
af þeirri staðreynd, að aftur-
batinn var alltaf stöðvaður á
miðri leið, eins og það væri
eina leiðin til þess að koma í
veg fyrir verðbólgu.
SUMIR efnahagssérfræðingar
héldu því fram við ríkisstjórn-
KENNEDY
ina í vetur, að hún gerði rangt
í því að reyna að koma á
greiðslujafnvægi of fljótt. Útlit
er fyrir, að þeir hafi haft á
réttu að standa. Því verður
haldið fram, að greiðsluhallinn
sé enn við líði, þar sem fjár-
hagsáæt^un ríkisins (fjárlög)
íyrir 1962 sýni 7 billjón dollara
greiðsluhalla. Rétt er það, að
fjárlögin sýna þennan halla En
það er staðreynd, að „fjárlög-
in“, sem svo eru nefnd, þ.e.
fjárhagsáætlun ríkisstjórnarinn-
ar, rangfæra afstöðu ríkisstjórn-
arinnar til athafnalífsins og á
hrif hennar á það.
Fjárlög ríkisins, sem sýna 7
billjón dollara greiðsluhaila, ná
aðeins til þess, sem þingið tek-
ur í sínar hendur og stjórnar-
deildirnar eyða. Utan þeirra
eru ýmsir sjóðir, svo sem trygg-
ingarnar og vegabótasjóðurinn,
sem velta 25 billjónum dollara
árlega. Þau sýna tekjur, þegar
skattar eru innheimtir, en ekki
meðan þær eru að verða til, en
haldið eftir til greiðslu á skött-
ÁHRIF ríkisstjórnarinnar á
efnahagslífið, á verðbólgu og
samdrátt, hnignun og afturbata,
gróanda og kyrrstöðu, sjást á á-
ætlun verzlunarmálaráðuneytis-
ins um innheimtu ríkisins og
eyðslu sem hluta af þjóðartekj
um. Þetta er oft nefnd fjárhags-
áætlun tekna og framleiðslu.
Enginn veitir þessari áætlun at
hygli nema hagfræðingarnir, en
það væri einhver mikilvægasta
þjónusta, sem hægt væri að
inna af hendi nú á tímum, að
láta fólkið skilja muninn á
þessum tveimur fjárhagsáætlun
um. Fjárhagsáætlun ríkisstjórn-
arinnar — þ.e. fjárlögin — er
henni gagnleg líkt og ávísana-
hefti einstaklingnum, en fjár-
hagsáætlun tekna og fram-
leiðslu segir til um raunveru-
legt ástand efnahagsmálanna.
Fjárhagsáætlun tekna og
framleiðslu sýnir, að við árslok
1962 mun út- og innstreymi
nokkurn veginn standast á, þ.e.
a.s. tekjuhallinn verður ekki
nema um hálf billjón dollara.
Stjórn Kennedys forseta er þá í
raun og veru hætt að ýta und-
ir grósku efnahagslífsins. Það
er því að verða kyrrstaða vegn-
ar vöntunar á örvun. Hjá okk-
ur er hægari framleiðsluaukn-
ing en hjá nokkurri annarri iðn
þróaðri þjóð á jörðinni.
STJÓRNIN á ekki völ á neinni
beinni úrbótaleið eins og sakir
standa. Hún er milli tveggja
elda. Annars vegar er hættan á
gullflótta af völdum lánar-
drottna okkar erlendis, hins veg
ar er hin gróna, almenna skoð-
un, að fjárhagsáætlun ríkisins
(fjárlögin) sé hinn eini, sanni
mælikvarði á ábyrgð, ærlegheit
og heiður. Áhrif þessara
tveggja viðhorfa hafa beint
Kennedy forseta inn á fjárlaga
stefnu, sem ekki kemur að not-
um. Að svo komnu máli verður
ekki annað séð, en að ný lægð
komi í kjölfar þeirrar stöðnun-
ar, sem nú ríkir.
Óhætt virðist að fullyrða, að
stjórnin verði að láta til skarar
skríða ef svo fer fram, sem nú
horfir. Hún verður að grípa til
þeirra áhrifaaðgerða, sem henni
var ráðlagt fyrir sjö mánuðum
eða svo, en hún þorði þá ekki
að breyta eftir. Ein af þessum
aðgerðum hygg ég að verði
verulegur niðurskurður beinna
skatta einstaklinga og félaga.
Ótvírætt er, að þetta ylli halla
á ýmsum fjárhagsáætlunum —
sérstaklega þó tekjuáætlun fjár
laganna — en það kann samt
vel að vera ráðstöfunin, sem
við þörfnumst mest.
Aðalfundur Kaupfélags
Rangæinga var haldinn að fé-
lagsheimilinu Hvoli, Hvols-
velli, laugardaginn 26/5. For-
maður félagsins, Björn Fr.
Björnsson, sýslumaður, setfi
fundinn og stjórnaði honum.
Framkvæmdastjóri Magnús Krist.
jánsson, las upp úr reikningum
félagsins og skýrði þá ýtarlega.
Sala erlendrar vöru á árinu nam
kr. 37,458,079,43 og hafði aukizt
um kr. 7.022,872,80 frá árinu áður.
Heildarvelta félagsins var kr.
44.938,683,63 og hafði aukizt um
kr. 7,790.301,40 frá árinu áður.
Tekjuafgangur varjj kr. 668,945,26
og var samþykkt að endurgreiða
félagsmönnum í stofnsjóð þeirra
kr. 460,000,00 eða 1,7% af við-
Ætla aö reisa kjötfrystihús
skiptum þeirra við félagið. Jafn-
framt var samþykkt að leggja kr.
160,000,00 í varasjóð og kr. 40,000
i menningarsjóð félagsins.
Félagið starfrækti 2 bílaverk-
stæði, trésmíðaverkstæði. raf-
magnsverkstæði og 2 þvottahús
og hafði rekstur þessara fyrir-
tækja gengið vel á árinu.
Framkvæmdastjóri skýrði frá
því, að framkvæmdir á vegum fé-
lagsins hefðu verið litlar á árinu,
en nú væri ákveðið að hefja bygg
ingu á kjötfrysthúsi á Hvolsvelli
í félagi með Sláturfélagi Suður-,
lands og stæðu vonir til að húsiö |
gæti komizt undir þak á þessú ári.
Jafnframt kvað framkvæmda-
stjóri mikla nauðsyn á að reisa
stóra kartöflugeymslu undir hina
ört vaxandi kartöflurækt héraðs-
ins.
Úr stjórn áttu að ganga Björn
Fr. Björnsson og Oddgeir Guðjóns
son og voru þeir báðir endur-
kjörnir
Endurskoðandi var endurkjör-
inn Benedikt Guðjónsson. Nefs-
holti.
í stjórn Menningarsjóðs félags
ins var kjörinn Benedikt Guð-
jónsson.
Fulltrúar á aðalfund Sambands
Framhald á 15. síðu.
T í MIN N, föstudaginn 8. júni 1962
Z