Tíminn - 20.01.1963, Blaðsíða 8

MINNING
Frú Guðrún Stefánsdóttir
fædd 5. október 1885 — dáin 15. janúar 1963
„Hún var sterk í straumi,
sfcerk er brosti sól.“
(Mafcfch. Joah.)
Frú G'uðrún Stefánsdóttir var
fædd að Granastöðum í Köldu-
kinn. Þar bjuggu þá foreldrar
hennar, Stefán Sigurðsson og
Steinunn Jónasdóttir frá Sílalæk.
Sigurður, afi Guðrúnar, var bróð-
ir Kristjáns amtmanns og séra
Benedikts, er var prestur í Múla,
ftn faðir þeirra bræðra var Krist-
ján Jónsson á Illugastöðum í
Fnjóskadal. En alls voru þau 12
að tölu börn Kristjáns á Illuga-
stöðum. Jónas á Sílalæk, afi Guð-
rúnar, var Guðmundsson. Voru
systkin Jónsar 'þau Þorkell á
Fjalli, afi Þorkels prófessors Jó-
hannessonar og Indriða skálds
Indriðasonar, og Sigurbjörg, móð-
ir Guðmundar skálds á Sandi og
Sigurjóns skálds á Laugum. Má
af þessu sjá, að í ættum Guðrún-
ar eru mörg skáld og gáfumenn.
Faðir Guðrúnar andaðist, er
hún var enn ung að aldri. Hætti
þá móðir hennar búskap, en þær
mæðgur fylgdiust jiafn,an að úr
því, þar til Guðrún giftist.
Hinn 8. apríl 1912 giftist Guð-
rún Jónasi Jónssynj frá Hriflu,
jafnaldra sínum og samsýslunga.
Var hann þá kennari við Kennara
skólann. Hann var þá þegar að
verða landskunnur fyrir hæfi-
l8 ________________________________....
leika sína, rifchæfni og óvenjulega
mikinn áhuga á öllum framfara-
og menningarmálum þjóðarinnar.
Enda mun það varla ofsagt, að
Jónas hafi verið frjóasti hugsjóna
maður og harðasti baráttumaður
í menningarsókn þjóðarinnar á
þessari öld. Frú Guðrún var gáfuð
skapfestukona, áhugasöm um list-
ir, glæsileg í framkomu og fríð
sýnum.
Frá því að þau Guðrún og Jónas
gengu í hjónaband, er saga þeirra
sameiginleg. Verður saga annars
þeirra ekki sögð, nema hins sé
um leið getið. Svo samstillt voru
þau og samtaka. Þau voru ekki
rík af veraldarauði, er þau stofn
uðu heimili. En samt varð heim-
ili þeirra brátt þjóðkunnugt og var
heimsótt af fjölda manna. Og flest
ir, sem til þeirra komu, munu
hafa talið sig auðgast á heimsókn
inni.
Fyrstu búskaparár sín bjuggu
þau á Skólavörðustíg 36. En árið
1918, er Samvinnuskólinn var
stofnaður og Jónas varð skóla-
stjóri hans, fluttust þau í hús
Sambands íslenzkra samvinnufé-
laga við Sölvhólsgötu. Fólksstraum
urinn til þeirra var þá oft svo
mikill, að engu var líkara en heim
ili þeirra væri opinber stofnun,
sem bæri skylda til að veita mönn-
um afgreiðslu. Gestirnir , komu
víða að, bæði úr Reykjavík og frá
flestum byggðum landsins. Og er-
indin, sem menn ráku þar, voru
og margs konar. Þangað bomu ung
ir menn, sem leituðu ráða hús-
bóndans um atvinnu handa sér,
skólagöngu o.s.frv.
Með sk ifum sínum í blöð og
aragrúa af sendibréfum hafði Jón
as náð samlbandi við fjölda manna
úti um allt land og kveikt áhuga
þeirra fyrir fjöLþættri menning-
arsókn þjóðarinnar. Varð heimili
þeirra hjóna því brátt fyrst og
fremst mennngarmiðstöð, þar sem
rakin vóru og rædd alls konar
þjóðmál og hugsjónamál. Þangað
sóttu menn á öllum aldri og af
ýmsum stéttum, þar á meðal þing
menn og ráðherrar. Vel fylgdist
húsfreyjan með öllurn þeim um-
ræðum og ráðum, er þar voru ráð-
in, hvort sem um einkamál eða
opinber mál var að ræða. En það
má nærri geta, hversu gestanauð
in hefur aukið störf hennar fram
yfir venjuleg húsmóðurstörf.
Jónas var um langt skeið sá
maður, er rnest bar á í stjórnmála
baráttu þjóðarinnar. Hann eignað
ist fjölmennan hóp fylgismanna,
bæði karla og kvenna í nær öllum
byggðarlögum landsins, en hann
fékk líka marga harðsnúna og ó-
væga andstæðinga, enda varð
hann þekn oft og tíðum ekki þæg-
ur Ijár í þúfu. En kona hans stóð
jafnan við hlið hans, studdi hann
og hvatti og fylgdi honum í hverri
sókn og sennu, og þá bezt, er mest
á reyndi.
Að því kom, að frú Guðrún varð
að skipa eitt af mestu hefðar-
kvennasætum þjóðfélagsins. Mað-
ur hennar varð dóms- og kirkju-
málaráðherra árin 1927—1932.
Hún skipaði því vandasaman sess
á Alþingishátíðinni, en leysti það
hlutverk með ágætum, enda hafði
maður hennar verið einn af aðal-
hvatamönnum hátíðarinnar.
Úr Sambandshúsinu fluttust þau
hjón á Hávallagötu 24, þar sem
þau bjuggu síðan. En á sumrum
dvöldust þau oft í sumarbústað
sínum, Fífilbrekku í Hveragerði.
Þar var næði meira en í Reykja-
vík. Alloft ferðaðist frú Guðrún
til útlanda með manni sínum.
Frú Guðrún var gæfukona. En
það ted ég hennar mestu gæfu, að
eignast þann mann, er hún bjó
með í rúma hálfa öld.
Betri eiginmann en hann munu
fáar konur hafa átt. Maður henn-
ar unni henni mjög og dáði hana.
Þau hjón átlu tvær dætur, sem
báðar hafa erft hæfileika og at-
gjörfi foreldra sinna, frú Auði,
ekkju Steinþórs Sigurðssonar,
magisters, og frú Gerði, konu Egg
erts Steiniþórssonar læknis.
,,Hví er dimmt í höfðingshúsi?
Hvar er yndi þess og sólin?“
Svo spyr Mátthías Jochumsson
í einu kvæði sínu.
Húsfreyjan á Hávallagötu 24
hefur verið kvödd á brott. En eft
ir situr hinn aldni örn, skapheit-
ur og tilfinningaríkur, og harmar
brúði sína, en minningin um hana
mun verða sem fagur bjarmi á
kvöldhimni ævi hans.
Þorsteinn M. Jónsson.
Chen Yi, utanríkisráðherra,
hefur ávarpar stúdentana í
mikilvægri ræðu. Nú fer allt að
lagast. Með þessum orðum
heilsuðu félagar mínir, þegar
ég kom aftur til háskólans í
Peking í fyrrahaust. En það
voru allt saman smáleg vanda-
mál, sem Chen Yi hafði rætt
um: Stúdentinn á fyrst og
fremst að nema, og hlutverk
hans er að þekkja námsgrein
sína. Einkafrumkvæðið á ,að
yernda og örva . . . Við meg-
um ekki gera ráð fyrir því, að
þeir, sem nema af dugnaði,
séu aðeins að vinna fyrir sig
og framtíð sína. Ef persónuleg
áhugamál þeirra stríða ekki
gegn hagsmunum samfélagsins
á að hvetja þá. Sá sem stund-
ar nám sitt af kappi, á skilda
virðingu. Það er ekki hann,
sem gagnrýninnni á að sæta,
heldur sá, sem ekki sýnir
skyldurækni í námi.
Það er undarlegt, að svo
sjálfsagðir hlutir skyldu vekja
slíka hrifningu. En ástæðan
var þessi: , ,
í allri sögu Kína hefur
menntun verið talin ráð til
þess að vega sjálfan sig upp í
þjóðfélaginu. Stúdentarnir
heiðruðu foreldra sína mest
með því að hefja sig sem hæst
SVEN LINDQVIST
— Hér birtist 2. grein hans
um Kína, sem Tíminn birtir
með einkarétti hér á landi
yfir alþýðu manna. Einn heít-
an dag stóð ég á götu í Peking
og ræddi við menntaðan Kín-
verja. Hann sagði:
„Áður fyrr var mönnum hit
inn ekki eins illbærilegur. Þá
flutti fólk sig upp í fjöll á
sumrin, þegar heitast var.
Allt fólk? í hans augum var
meirihluti Peking-búa ekki til
— að minnsta kosti ekki sem
„fólk“.
Hinir kínversku félagar mín-
ir vildu engan trúnað á það
leggja, að ég hefði stundað
ýmis störf í skólafríum áður
fyrr. Að þeirra áliti á mennta-
maður ekki að leggja sig nið-
ur við líkamlegt erfiði. í Ev-
rópu hafa menntamenn unnið
með iðnaðar- og byggingamönn
um — þess vegna uppgötvuðu
menn náttúrulögmálin. En
kínverskur menntamaður hef
ur jafnan setið með hendur í
skauti, og þess vegna skorti
kenningar hans oft raunsæi og
tengsl við staðreyndir.
Þessa aldavenju varð að
rjúfa. Eftir valdatöku komm-
únista settu þeir flokksmenn
yfir háskólana, og þeim var
lagt á herðar að flytja hinn
nýja anda inn í skólana. Kom-
ið var á ströngum hugsjóna-
aga. Stúdentunum var lagt á
hjarta, að þeir mættu ekki
færa fram persónulegar óskir
um námsval. Hið rétta svar
þeirra skyldi vera, er þeir voru
spurðir hvað þeir vildu nema:
,,Vilji flokksins er minn vilji“.
Með því að læra að elska flokk-
nn, sk.vldu þeít læra að elska
þjóðina. Þeir skyldu kynnast
kjörum þjóðarinnar með því
að stunda líkamlega erfiðis-
vinnu. Árin 1958—59 varð
þessi skólastefna æ ríkari. Eðli
leg námsskrá varð að víkja fyr-
ir fundum, göngurn, sveita-
vinnu, stjórnmálanámskeiðuim
og fyrirlestrum. Þetta var stóra
stökki'ð með fyrirlitningu á
sérfræðum, þegar menn settu
traust sitt í blindni á flokkinn
ofar kunnáttu og reynslu.
En stóra stökkið misheppn-
aðist. Kínversk efnahagsmál
lentu í bendu, sem enn er ó-
greitt úr, og skortur á neyzlu-
vörum lamaði dugnað manna á
mörgum sviðum. Þetta var
reiðarslag fyrir þá viðleitni að
byggja meira á stjórnmála-
T í M I N N, sunnudagur 20. janúar 1963. —