Tíminn - 18.04.1963, Blaðsíða 6

TÓMAS KARLSSON RITAR
Ný gengisfelling eftir kosning
ar, ef stjórnarflokkarnir ráða
í útvarpsumræðunum í gær
kvöldi töluðu þeir Eysteinn
Jónsson, Sigurvin Einarsson
og Ásgeir Bjarnason af hálfu
Framsóknarflokksins. Fer hér
á eftir örstuttur útdráttur eða
kaflar úr ræðum þeirra:
Eysteinn Jónsson, formaður
Framsó'knarflokksins tók fyrstur
til máls. Rakti
hann kosninga-
loforð stjórnar-
flokkanna fyrir
síðustu kosning-
ar, „efndirnar“
á þeim og hvem-
ig komið er hag
almennings eftir
hinar harkalegu
aðgerðir.
Þrátt fyrir stórkostlega vaxandi
þjóðartekjur vegna óvenjulegra
aflabragða og hagstæðs verðlags,
hefur ríkisstjórnin tekið með
fjandskap hverri tdraun almenn-
ings til að rétta hlut sinn, þótt
útyfir tæki þegar ríikisstjórnin
felldi gengið á nýjan leik sumarið
1961 í hefndarskyni gegn kaup-
hækkun, sem atvinnuvegir sann-
anlega gátu borið.
En sú ráðstöfun verkaði sem
olía á dýrtíðarbálið og síðan hef-
ur ríkisstjómin ekki ráðið við
neitt, mé gert tilraun til þess.
Treysti sér ekki til að lækka geng-
ið aftur í sumar, sem leið, vegna
þe9g hve komið var nálægt kosn-
ingum.
Á hinn bóginn virðist ríkis-
stjórnin litið hafa lært af skipbroti
sínu og óförum, því enn linnir
ebki yfirlýsingum um að okurvext
irnir og aðrar ámóta jafnvægisráð-
stafanir verði að standa, og því
einu kennt um ófarirnar að al-
menna kaupgjaldið sé of hátt.
Menn vita því á hverju þeir eiga
von eftir kosningar, ef stjórnar-
flokkarnir fá að ráða. Viðreisnin
á að halda áfram, og það þótt hún
hafi beðið algert skipbrot og það
játað af forsætisráðherranum
sjálfum.
En það er í þessu einn punktur,
sem ekki er mikið talað um á torg-
um en þeim mun meira innan
fjögurra veggja í herbúðum stjórn
arinnar. Þeir telja þar, að við-
reisnin hafi beðið skipbrot og allt
•mistekizt með jafnvægið og verð-
bólguna, vegna þess að samdrátt
urinn, sem átti að verða, komst
ekki nema að litlu leyti í fram-
kvæmd.
Aflauppgripin sáu fyrir því og
síðan fjárfestingarpaník, sem upp
kom á sjðasta ári, þegar menn sáu
að ríkisstjórnin réði ekki við neitt
og viðreisnin var komin út um
þúfur.
Viðbótarfiskafli upp á nærri 800
milljónir miðað við árið 1958 sog-
að til sín vinnuaflið og sparifjár-
frystinguna og aðrar samdráttar-
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar
megnuðu ekki að vega á móti þess-
um uppgripum. Það jókst því eft-
irspurn eftir fólki í stað þess að
viðreisnarplanið byggðist blátt á-
fram á því, að eftirspurnin eftir
fólki minnkaði. Þetta telur ríkis-
stjórnin orsöik þess að hún réði
ekki við að halda kaupgjaldinu
niðri eins og hún ætlaði sér og svo
það að Samvinnufélögin hafi svik-
ið með því að ljá máls í hóflegum
kauphækunum árin 1961 og 1962-
Kauphækkunum, sem að vísu eng-
an veginn nægðu til að mæta
kjaraskerðingunni, en voru mið-
aðar við það, sem hægt var að
borga án þess að valda röskun.
Aflamokið í fyrra og hitteðfyrra
gerir það, að menn hafa ekki enn
þá séð viðreisnina eins og hún átti
að verða og þykir þó sumum nóg.
En menn ættu að reyna að gera
sér í hugarlund, hvað skeð hefði,
ef árferði hefði verið í meðallagi
og því vantað inn í útflutning 700
—800 milljónir eða svo, samdrátt-
arráðstafanirnar því heppnazt,
kaupgjald staðið óbreytt og menn
orðið að láta sér nægja dagvinnu
eina í bezta falli til að standa
undir viðreisnarverðlaginu.
En einmitt þetta er það, sem
menn eiga eftir að horfast í augu
við eftir kosningarnar, ef stjórnar-
flokkarnir merja meiri hlutann.
Einmitt þetta ásamt viðeigandi
gengisfellingu og öðrum þvílíkum
ráðstöfunum til jafnvægis.
Þegar stjórnin sá að hún ]óði
ekki við neitt hvort sem var á síð-
asta ári, ákvað hún að láta vaða
á súðum fram yfir kosningar,
bætti. erlendu kosningaláni meira
að segja ofan á, þótt erlendar lán-
tökur væru fordæmdar áður, og
segir stjórnin eins og kerlingin:
„Ég ætlaði ofan hvort sem var.*’
Einmitt sem mestar framkvæmdir
hafi alltaf verið hennar höfuð-
keppikefli.
En eftir kosningar kemur annað
hljóð í strokkinn, og þá verða
gerðar öflugar ráðstafanir til þess
að rétta viðreisnina við með gamla
laginu, og þá ekki gleymt að setja
undir lekann, sem þeir telja hafi
öllu spillt, en það er of mikil
eftirspurn eftir vinnuaflinu.
Jú, en er ekki aðalmálið núna
framkvæmdaáætlun, stórhuga
framkvæmdaáætlun. Var ekki að-
almálið fyrir síðustu kosningar
stöðvun dýrtíðar án nýrra skatta
og leiðin til bættra lífskjara. Og
hvað skeði svo þegar búið var að
kjósa.
Halda menn kannske að það sé
hrein tilviljun að framkvæmda-
áætlunin sjáLf, sem búið er að
bjóða í mörg ár, nær svo ekki þeg-
ar til kemur yfir þetta ár, kosninga
árið sjálft með enska kosninga-
láninu. Fyrir næstu ár kemur al-
menn þjóðhagsáætlun, sem stjórn-
in kallar og um hana segir stjórn-
in sjálf: „Þessar áætlanir eru al-
menns eðlis. Þær fjalla ekki um
þróunina í einstökum atriðum og
fela ekki í sér ákvarðanir um
framkvæmdir."
Enn fremur segir stjórnin um
þessa sína áætlun:
„Þjóðhags- og framkvæmda-
áætlun 1963—66, sem gerð hefur
verið grein fyrir hér að framan,
hefur ekki að geyma sundurliðað-
ar áætlanir um framkvæmdir þess
lopinbera á þessu tímabili né um
Frá útvarpsumræðunum í gærkvöldi
fjárhagslega aðstoð þess við fram-
kvæmdir einkaaðila."
Þessir snjöllu fyrirvarar við
hina marglofuðu stórhuga áætlun
er engin tilviljun. Nú á semsé
að hafa vaðið fyrir neðan sig.
Það á með þessu að gera áætlun-
ina gersamlega skothelda, þótt
öllu verði snúið við sem í henni
stendur — það þarf ekki að standa
við neitt. — Á hinn bóginn er
gott að lofa fólki að heyra eitt
og annað úr henni — fyrirvararn-
ir standa fyrir sínu á eftir.
Enda má hér ekkert um fyrir-
varann mistakast af þeirra hendi,
sem nú ætla að heyja kosningar
undir framkvæmdafána — en
meina að viðreisnin hafi farið út
um þúfur af því eftirspurn eftir
vinnu varð of mikil — samdráttur
inn í heild hafi mistekizt — og!
hafa það efst í huga, að bæta úr
því.
Góðærið hefur nú undanfarið
gengið í lið með fólkinu í stríð-
inu við kjaraskerðingastefnu
stjórnarinnar. Útfærsla landhelg-
innar, sem gerð yag . í trássi við
Sjálfstæðisflokkinn, uppbyggingi#:
geysivíðtæk fyrir.; ,',v8|reisnw og
aflauppgripin hafa opnað ýmsum
undankomuleiðir í bili, sem þó er
dýruverði keypt, því leggja verð-
ur nótt með degi og útivinnu hús-!
mæðra og barna svo vinnuþrælk-
un er stórfellt þjóðfélagsvanda-
mál — en átta stunda vinnudagur
orðinn allt í einu fjarlægur draum
ur.
En þessari undankomuleið er
ætlun ríkisstjórnarinnar að loka,
ef hún má ráða eftir kosningar,
því einmitt hún er talin orsök ó-
faranna. Hitt virðist ekki hvarfla
að þeim, að orsök ófaranna er sú,
að þeir leita aldrei annarra ráða
„til jafnvægis“ sem þeir kalla, en
þeirra, að magna dýrlíðina eins
og gengislækkunin 1961 er ömur-
legasta dæmið um. En einmitt
það, sem þá gerðist, sýnir glöggt
muninn á stjórnarstefnunni og
þeim vinnubrögðum, sem Fram-
sóknarmenn vilja viðhafa.
Þá var tækifæri til að fika sig
inn á nýjar og heppilegri leiðir
en það var eyðilagt með gengis-
lækkuninni og olíu hellt á eld-
Ræðu sinni lauk Eysteinn Jóns-
son með þessum orðum:
Hvar verður komið íslenzku
efnahagslífi og afkomu almenn-
ings í landinu, ef ríkisstjórnin og
flokkar hennar fá í vor meirihluta
á Alþingi til að halda áfram þeirri
stefnu, sem ríkisstjórnin hefur
ákveðið játað í Gamlársræðu
sjálfs forsætisráðherrans, að hafi
leitt í ógöngur við hagstæðustu
aflabrögð, sem þjóðin hefur
nokkru sinni átt við að búa?
Hvar verður komið fullveldis-
málum þjóðarinnar eftir f jögur
ár, ef ríki'sstjórnin fær í vor að-
stöðu til að móta eins og hennr
einni sýnist, afstöðuna til Efna-
hagsbandalags Evrópu, þar með
stefnuna í sjávarútvegsmálum og
landhelgismálum?
Þessar spurningar verða menn
að leggja fyrir sig nú þegar og
svara þeim í vor. Eftir fjögur ár
verður það orðið of seint, og þá
verður ekki aftur snúið.
Sigurvin Einars
son rifjaði upp
loforð stjórnar-
flokkanna fyrir
síðustu kosning-
ar og hvernig þau
hefðu verið efnd.
Launþegar biðu
lengi með mótað-
gerð'ir gegn hinni
gífurlegu kjara-
skerðingu og er loks undir for-
ystu samvinnumanna tókst að
hækka kaupið nokkuð, reiddust
goðin og hleyptu yfir þjóðina nýrri
gengisfellingu, sem var hrein
hefndarráðstöfun.
í hvítu bokinni „Viðreisn", sem
ríkisstjórnin gaf út á kostnag al-
mennings var þjóðinni heitið því,
að kjaraskerðingin yrði ekki nema
3% — og hún yrði alls engin hjá
fjölskyldu með 3 börn eða fleiri,
ef tékjur hennar næðu 60 þús.
krónum yfir árið.
Nú sýna skýrslur hagstofunnar,
að nauðsynjar 4 manna fjölskyldu
kosta um 72 þús. eða um 23 þús.
krónum meira en fyrir 4 árum, þó
er húsnæðiskostnaðurinn, opinber
gjöld og fleira ekki talin þar með.
Og hvermg hefur „viðreisnin“
svo leikifl unga fólkið. Þar er eitt
fyrsta og mikilvægasta verkefni
ungra hjóna að eignast þak yfir \
hofuðið. Litil íbúð kostar nú 556
þús. krónur í byggingu skv. hinni
opinberu byggingarvísitölu eða
150 þús. krónum meira en hún
kostaði í febrúar 1959. Hámarks-
lán húsnæð'ismálastjórnar, 150 þús.
fer því allt í viðreisnarhækkunina.
Miðað við það, að ungu hjónin
hafi lagt fram 100 þús. krónur
s.rálf og tekið afganginn að láni
til að koma upp lítilíi íbúð, þurfa
þau að greiða 39 þús. krónur í
vexti á 1. ári eða 18 þús. krónum
rneira en fyrir 4 árum.
Beinir skáttar eru orðnir um
10.500 krónur hjá vísitölufjöl-
skvldu eða um 1.000.— krónum
hærri en fyrir 4 árum.
Viðhald. fyining og opinber
gjöld af íbúð eru nú kr. 8.500,—.
þegar fjölskyldubætur hafa verið
dregnar fra eru útgjöldin hjá 4
manna fjölskyldu um 123 þús. kr.
og er þá afborgunum af lánum á
íbúðinni algerlega sleppt en hjá
þeim kemst fólk ekki að sjálf-
sögðu.
Þannig reyndist leiðin til bættra
lífskjara! Þetta eru efndirnar á
loforðunum.
Svo augljósar eru þessar stað-
reyndir orðnar, að jafnvel steinarn
ir eru farnir að tala:
í Alþýðublaðinu 31. marz s.l.
s.'gir annar aðalritstjóri og ábyrgð
srmaður Alþýðublaðsins í bréfi til
flokksbróður síns, orðrétt á þessa
leið:
„Taktu nú eftir Helgi, að hinn
1. mai n.k. verður farið með
spjöld um bæinn og krafizt 8
stunda vinnudags, og taktu enn-
fremur eftir því, að allir aðilar
munu loka augunum fyrir þeirri
staðreynd, að 8 stunda vinnudag-
ur er óhugsandi á fslandi í dag
því að óbreyttur borgari, sem
ynni 8 stunda vinnudag, yrði
hungurmorða".
Ríkisstjórnin lætur svo banka
stjóra Scðlabankans hóta þjóð-
inni því i útvarp, ag ný gengis-
felling verði framkvæmd ef
menn ætli að reyna að svara
óðadýrtíð stjórnarflokkanna með
kauphækkun. Heildarálögur á
þjóðina nema nú sem svarar 61
þús. kr. á hverja 5 manna fjöl-
skyldu í iandinu, en núverandi
stjómarflokkar hafa hækkað
heildarálögurnar um hvorki
meira né minna en 1400 milljón-
ir króna síðan þeir komu til
valda.
Sigurvin iauk máli sínu með
því að' benda á, hverju menn
mættu eiga von á, ef stjómarflokk
smir héldu meirihluta sínum í
kosningunum.
Ásgeir Bjamason ræddi sérstak-
lega landbúnaðarmálin og sagði
m.a. að afleiðing
stjórnarstefn-
unnar væri sú,
að ungt fólk
hvorki gæti né
vildi eiga afkomu
sína undir sól og
regni og stunda
landbúnað, með-
an jafnilla er bú-
ið að því og hjá
núverandi ríkisstjórn. Dýrtíðin og
gengisfelling ofan á gengisfell-
ingú með margföldum skattaálög-
um va-lda því, að ungir bændur
horfa vonsviknum augum á af-
komu sína í framtíðinni. Þetta
skilur hæstvirt rí'kisstjóm ekki og
gerir því ekki neitt til að bæta úr
í þessum efnum, nema ef síður
væri, vitandi vits, að á meðal
bænda eru fjölda margir, sem ald
urs vegna treysta sér ekki til að
halda áfram búskap og verða að
hverfa frá sínu, án þess að von sé
til, að nokkur geti tekið við þeirra
ævistarfi eða losað þá á sóma-
samlegan hátt við jarðnæði og
mannvirki þau, sem þeir hafa lagt
sig í sölurnar fyrir. En á sama
tíma býður hver í kapp við annan
í lóðir i höfuðborg landsins.
Það er uggvænlegt, hver hugs-
un o-g þróun er að verða í þess-
um málum nú undir forystu íhalds
og krata. Það er kaldhæðni ör-
laganna, þegar hæstvirtur land-
búnaðarráðherra. Ingólfur Jóns-
son, -ber sér það í munn. að við-
reisnin og batnandi hagur bænda
fari saman. Sannleikurinn er sá.
að viðreisnin og versnandi hagur
bænda fer saman.
Ræðu Ásgeirs verður nánar get-
ið í næsta blaði.
TÍMINN, fimmtudaginn 18. apríl 1963 —
6