Tíminn - 21.07.1963, Side 7

Útgefcndl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Pramkvæmdastjóri: Tómas Amason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson, Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karteson. Frétta-
stjóri: Jónas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur í Eddu húsinu, símar 18300—18305. Skrif
stofur Bankastr. 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 65.00 á mán. innan-
lands. í lausasölu kr. 4.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f. —
SKÁLHOLT
í DAG fara fram mikil hátíSahöld í Skálholti. Þá mun
ríkið afhenda þjóðkirkjunni staðinn til eignar og um-
ráða og vígð verður þar ný og myndarleg kirkja. Þá mun
biskup landsins einnig taka fyrstu skóflustungu að bygg-
ingu kristilegrar menntastofnunar i Skálholti.
Paö eru ra ar sfSan hafln var endurreisn þessa sögu-
træga og fornhelga staðar. Ýmsir áhugamenn höfðu unn-
11 að framgangi málsins og ber þar ekki sízt að nefna
'jiskupinn yfir íslandi, herra Sigurbjörn Einarsson. Fyrstu
skrefin voni stigin 1952 er að nýju var settur kirkjustaður
í Skálholtti og 1954 er 2 milljónir voru veittar á fjárlög-
um 1955 til byggingar kii-kju í Skálholti. Jafnframt skip-
aði þáverandi kirkjumálaráðherra Steingrímur Steinþórs-
son þriggja manna nefnd til alhliða endurreisnar staðar-
ins. Þá nefnd skipuðu þeir Hilmar Stefánsson, Magnús
Már Lárusson og séra Sveinbjörn Hógnason. Nefndin hef-
»ii skilað Kijög góðu starfi.
í dag verður vígð ný og glæsile® kirkja í Skálholti,
en saga og frægð Skálholts er ekk( eingöngu til orðin
vegna glæsilegra bygginga á fyrri öldum, heldur fyrst og
fremst vegna þess mannlífs mennta og trúar, sem þar
blómgaðist, en Skálholt var hinn raunverulegi höfuðstað-
ur íslands um aldir.
Ennþá erum við Islendingar þekktastir fyrir þær
bókmenntir, sem urðu hér til á 13 og 14. öld og þá sögu,
sem þessar bókmenntir hafa að geyma um uppruna okkai
og líf þjóðarinnar í landinu fyrstu aldirnar. Kh'kjan,
biskupstólarnir og klerkastéttin eiga mikinn heiður af
varðveizlu sögunnar og fyrir að haía átt ríkan þátt í
því að halda vakandi með þjóðinm menntaþrá og kjarki í
þrautum hennar og mótlæti. Ef þjóðhj hefði ekki átt sögu
sína varðveitta á hinum fornu skinnblöðum, ef þjóðin
hefði ekki eignast kristna kirkju hver hefði þá orðið
saga okkar og menning? Hvernig væri þá tunga okkar og
þjóðerni í dag? Slíkum spurningum er auðvitað ekla
unnt að svara afdráttarlaust, en þær gætu minnt okkur
á að ritlistin fylgdi í kjölfar kristmdómsins og án ritlist-
arinnar hefðum við staðið býsna slippir.
Við íslendingar höfum verið nefndir söguþjóðin og
land okkar sögueyjan. En höfum við staðið undir þvi
sæmdarheiti, við sem nú byggjum þetta land? Við eigum
i landinu marga fræga sögustaði. sem við höfum allt
fram að þessu ekki gert neitt til að varðveita. Þjóðernis-
tilfinning og hóflegt þjóðarstolt er hverri þjóð nauðsyn-
legt. Flestar þjóðir leggja rækt við slíkt í uppeldi æsk-
unnar með sögukennslu og ekki sízt með því að varð-
veita allar sögulegar minjar og kynna þær fyrir æsku-
lýð, svo að hann komizt í lifandi snertingu við fortíð
og sögu þjóðar sinnar. Hér vantar nukilvægan þátt í upp-
eldi íslenzkrar æsku. Skálholt getur og á að verða tengi-
liður milli fortíðar, nútíðar og framtíðar í lífi slenzku
þjóðarinnar. Biskupinn yfir íslandi mun í dag gera tákn
um að svo muni verða, er hann stingur fyrstu skóflu-
stungu að kristilegu menntasetri í Skálholti.
Ef rétt verður haldið á málum, á Skálholt að geta
rrðið að nýju höfuðsetur menningar- og kirkjulífs. Á
þann hátt verða bezt tengd saman fortíð og framtíð og
þióðinni miðlað af reynslu fyrri alda. Þjóðinni verður
bað styrkur að eiga slík höfuðsetur, viðar en í höfuðborg-
i’ini. Þess vegna eru ekki aðeins glæstar minningar, held
ur glæstar vonir tengdar við Skálholt í dag.
Walfer Lippmann ritar um alþjóðamál:
Grundvallaratriði sam-
búðarinnar við Sovétríkin
Þjóðernisstefnan er sterkari en kommúnisminn.
ÞAÐ er oft miklu aðveldara
að spá fyrir, hvað muni gerast,
en að segja nákvæmlega til um,
hvenær það muni gerast. Þetta
hefur vissulega verið reyndin
varðandi deilu kommúnista-'
flokka Kína og Sovétríkjanna,
sem er einn örlagaríkasti þátt-
ur nútíðar sögu. Við höfum lengi
vitað, að það myndi koma til
slíkrar deilu, en við vissum ekki,
hvenær hún myndi komast á
það stig, að hún breytti öllum
viðhorfum og ástandi heims-
málanna.
VIÐ l'ok síðari heimsstyrjald-
arinnar, nokkrum árum áður en
Mao Tse tung og félagar hans
í Kommúnistaflokknum höfðu
náð yfirráðum yfir öllu Kína,
varð það þegar ljóst þeim, sem
kynntu sér landfræði- og land-
mörk í Asíu, að hagsmunir Kína
og Sovétríkjanna hlytu að rek-
ast á víða meðfram hinum geysi
löngu landamærum ríkjanna,
sem ná al.lt frá Kyrrahafi inn í
miðja Asíu. Menn vissu einnig
þá að Stalín grunaði kínverska
kommúnista um græsku. Hann
kallaði þá „radísur". Rauðir að
utan en hvítir að innan. Það,
sem Stalin óttaðist án efa, var
voldugur kommúnistískur keppi
r-’hautur íast við landamæri Sovét
ríkjanna-. Þegar kommúnistar
lögðu gjörvallt Kína undir sig —
án hjálpar frá Sovétríkjunum —
virtist flest benda til þess að til
átaka myndi draga milli komm-
únistaflokka Kína og Sovtéríkj-
anna. Þegar ég dvaldi í Moskvu
i október 1958, var hin opinbera
stefnuyfirlýsing sú, að óhugsandi
væri, að þjóðernislegir hags-
munaárekstrar gætu átt sér stað
milli kommúnistarikja. Þegar ég
drap á hina ölíku hagsmuni
Kína og Sovétrík.ianna við Krust
joff, forsætisráðherra, svaraði
ha,nn spurningu minni einfald-
lega með því að segja, að ég
myndi ekki spyrja svona, ef ég
vissi eitthvað um eðli kommún-
ismans. En stuttu síðar, þegar
ég drakk te með ritstjórum
Pravda, urðu umræður um mál-
efni Kína örlítið liðugri. Loks
skellti ég fram eftirfarandi, ekki
aðeins vegna þess að ég trúði
þvi, heldur meira til að sjá hver
viðbrögð ritstjóranna yrðu: „Það,
sem þið eigið að gera, er að ná
samkomulagi við Vesturveldin
og ganga í bandalag við okkur
til tryggingar heimsfriðinum.-‘
Það varð löng og vandræðaleg
þögn, sem var rofin með and-
varpi frá einum ritstjóranna
sem síðan sagði: „Ef þið Banda-
ríkjamenn hefðuð talað svona
fyrir 10 árum“ — Ég lét frekari
umræður um þetta atriði niður
falla, þar sem ég taldi ekki skyn-
samlegt að minna þá á, að fyrir
10 árum hefði það verið Stalín.
sem við áttum við að eiga.
ÁRIÐ 1958 var þegar farið að
kólna verulega sambúð Kína og
Sovétríkjanna, og í lok ársins
reyndu þeir að draga úr ágrein-
ingnum, en án árangurs. 1959
harðnaði deilan enn og Krust-
joff neitaði að hiálpa Mao í deil-
unni við okkur um eyjarnar við
strendur Kina, Krustjoff neit-
NIKITA KRUTSJOFF
aði Mao um kjarnorkuvopn og
enn fremur neitaði hann að
styðja hann í landaþrætunum
við Indverja. Enn fremur hafnaði
hann kröfu Maos u:n afskipti af
landgöngu Bandaríkjamanna í
Líbanon og Breta í Jórdaníu.
1959 varð því fullkomlega ljóst
að atburðir staðfestu það, sem
séð hafði verið fyrir í lok síðari
heimsstyrjaldarinnar, þ.e. að
þrátt fyrir þá staðreynd, að
Kina og Sovétríkin væru bæði
kommúnistaríki, myndi liinn
forni rígur milli þessara ríkja
halda áfram.
Ég hef löngum haldið því
fram, að þjóðernisstefna sé
sterkari í hinu mannlega eðli en
kommúnisminn, þegar á herðir,
og einmitt þess vegna ættum við
að haga skiptum okkar við Sov-
étríkin þannig, að við tækjum
meira tillit til hagsmuna Rússa
sem þjóðar en hinnar Max-Len-
inisku hugmyndafræði sovézka.
Kommúnistaflokksins.
Atburðarás sögunnar hefur
sannað þessa kenningu að mínu
áliti. Mikilvægustu þjóðarhags-
munir Rússa nú eru að hefta
framrás Kínverja inn í Síberíu
— og einnig — vegna þess að
Rússar eru Vesturlandabúar —
að komast að friðsamlegu sam-
komulagi við Vesturveldin.
GRUNDVÖLLUR þeirrar kenn-
ingar- að þjóðernisstefnan muni
reynast kommúnismanum yfir-
sterkari, er sú skoðun, að eftir
því sem kommúnistaríki tekst
MAO TSE-TUNG
að bæta lífskjör almennings, því
lægra verður rísið á markmiði
hinnar kommúuistísku byltingar
unz það hverfur og gleymist. Það
er nú að vaxa upp ný kynslóð í
Sovétríkjunum, sem aldrei
þekkti Lenin eða þær aðstæður,
sem sköpuðu hina kommúnist-
isku byltingu.
En jafnhliða þessum tveim
sjónarmiðum varðandi samskipt
in við Sovétríkin, þ.e. að þjóð-
ernisstefnan sé að verða komm-
únismanum yfirsterkari, þá þarf
einnig að hafa hliðsjón af tveim
mikilvægum hernaðarlegum
sjónarhornum. Fyrst og fremst
þeirri staðreynd, að það verður
að ríkja hernaðarlegt jafnvægi,
sem ekki er unnt að raska án
gereyðingarhættu fyrir mann-
kynið. Hitt er það, að láta hern-
aðarlega deilu aldrei komast á
það stig, að aðeins sé um það
tvennt að velja, uppgjöf eða
allsherjartortímingu.
Það er skoðun mín, að þessir
séu fjórir hornsteinar raunhæfr
ar heimsskoðunar og atburðir
síðustu ára renni undir hana
stoðum. Átök og deilur milli
kommúnisma og andkommúnisma
er trúarl'egt sfcríð líkt og milli
Múhameðstrúar og kristindóms,
milli kaþólikka og mótmælenda.
Saga segir okkur, að trúarlegum
stríðum sé hvorki unnt að tapa
eða vinna. Þau verða aldrei full-
komlega eða endanlega útkljáð.
Þau hjaðna og fjarlægiast þar
til þau eru fjarri því að vera
spurning um líf eða dauða.
T I Jl I \T V. fauinuJacrupion 9.1 í,',1í 1QAQ _
z