Tíminn - 22.10.1963, Blaðsíða 7

ÚtgefE TíO !-RAMSÖKNARFL OKKUKINN
FramkYæmdastjóri I'ómas Arnason — Ititstjórar Þórarinn
Þórarinsson (ábi Andrés Knstjánsson. Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Frétta-
stjóri: Jónas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Daviðsson
Ritstjórnarskrifstofur i Eddu húsinu. símar 18300—18305 Skril
stofur Bankastr 7 Afgr.sími 12323 Augl., sími 19523 Aörar
skrifstofur, sími 18300, Áskriftargjald kr. 80,00 á mán. innan-
lands. í lausasölu kr. 4.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f —
Hvar á að „draga úr?”
Þjóðin hefur síðustu dagana hlustað á játningar rík-
isstjórnarinnar — játningar um að spilaborg „viðreisn-
arinnar" sé hrunin, játningar um að allur leikurinn sé
orðinn að óðadýrtíð. Fyrir kosningarnar hrópaði stjórn-
in að þjóðinni: Viðreisnin hefur tekizt. Kjósið okkur og
áframhaldandi velgengni. Stjórnin hlaut meirihlutann, en
þessi „áframhaldandi velgengni" er orðin að afskræmi
óðadýrtíðarinnar, sem við blasir. Sijórnin varð að játa.
Þegar Bjarni Benediktsson gengur nú fram, segir hann
ekki: Höldum áfram viðreisninni. Hann segir: Við verð-
um að hætta gengisfellingarleiknum. Gylfi hefur líka
játað í tveim ræðum sama daginn, og Alþýðuþlaðið orðar
játningar hans svo: „Hins vegar kvað Gylfi skaSlega ring-
ulreið hafa verið á sviði kaupgjalds- og verðlagsmála,
og hefði þar farið mjög á annan veg en stjórnin hefði
ætlazt til". Og boðskapur hans er ekki: Áfram með fram-
farirnar, eins og fyrir kosningarnar heldur: „Þjóðin
verður að staldra við — draga úr aukningu fjárfestingar
og neyzlu".
Þjóðin veit, að í fullkomið óefni og öngþveiti er komið,
og ráðstafanir þarf nú til þess að bjarga því, sem
bjargað verður af helgrindum öfugrar og óviturlegrar
stjórnarstefnu. Vel má m. a. vera, að nauðsynlegt kunni
að reynast að setja einhverjar skorður við aukinni fjár-
festingu og neyzlu, en þá er aðalatriðið, hvernig það
verður gert.
Þégar slíkar ráðstafanir eru gerðar, skiptir öllu máli,
hvernig þær koma niður. Það er sjálfur mergur málsins.
Spurningin er og verður, hvort enr verður dregið úr
fjárfestingu almennings, svo sem íbúðabyggingum og
atvinnurekstraruppbyggingu alls þorra manna, en auð-
kóngarnir fá. að halda áfram stórframkvæmdum og sókn
sinni til stórkapítalisma, eða hvort þessu verður snúið
við. Spurningin er, hvort dregið verður úr opinberum
framkvæmdum til almannaframfara og heilla, eins og
gert hefur verið í vaxandi mæli a undanförnum árum, en
peningamenn og stórfyrirtæki einkaauðsins fái að halda
áfram þenslunni, eða hvort snúið verður við á þeirri
braut.
Spurningin er, hvort dregið verður úr neyzlunni með
því að takmarka nauðþurftir almennings, én dýr óhófs-
varningur handa þeim, sem mikil fiárráð hafa, streymir
inn í landið. Spurningin er, hvort „skattalækkanir“ verða
framkvæmdar þannig að færa álögur af hátollavörum
yfir á brýnustu neyzluvörur almennings, eins og átt hefur
sér stað á undanförnum árum.
Það eru þessar spurningar, sem brenna á vörum þjóð-
arinnar. Ekki hvort „dregið verði úr“, heldur hvar og
hvernig það verði gert.
„Fróðlegt að heyra”
Bjarni Benediktsson segir í Reykjavíkurbréfi s.l. sunnu-
dag, að það hafi verið „fróðlegt að heyra“, að Guð-
mundur í. sagði á Alþingi í s.l. viku. að meðan dr. Krist-
inn Guðmundsson var utanríkisráðherra og forseti
Atlantshafsráðsins, hafi ráðið samþvkkt mikla fjárveit-
ingu til mannvirkjagerðar í Hvalfirði. og að viðtekin venja
hafi verið að gera ekki slíkt, nema samþykki viðkomandi
ríkisstjórnar lægi fyrir.
Bjarni átti sjálfur sæti í þessari ríkisstjórn, og hann
veit ofur vel hvað samþykkt var og hvað ekki í þeirri
stjórn, og hann veit að Guðmupdui í. fór með staðlausa
stafi. En hann langar samt hálfvegis til þess að trúa hví
og segir, að þetta hafi verið „fróðlegt að heyra"!!
Fulltrúi nítjándu aldarinnar
Gera völdín og ábyrgðin Home lávarö að meiri manni?

Et
FÁTT sýnir betur, að aftur-
haldsöfl eru enn sterk í íhalds-
flokknum brezka en útnefning
Home lavarðar í embætti for-
sætisráðherrans. Af einum 10
mönnum, sem á seinustu árum
hafa verið taldir koma til
greina sem forsætisráðherra-
efni flokksins, er Home lávarð-
ur vafalítið sá óreyndasti og sá,
sem sízt hefur til þess unnið að
skipa þennan valdasess. Aftur-
haldsöflin í flokknum fylktu
sér hins vegar svo eindregið
gegn Butler, sem var sjálfsagð
astur í embættið, og eins gegn
öðrum, sem eru svipaðrar skoð-
unar og hann, að það veitti
Macmillan tækifæri til að út-
nefna Home lávarð sem eftir-
mann sinn, en Macmillan hefur
lengi verið persónulegur óvfld-
armaður Butlers, þótt hann
neyddist til að hiafa hann í
stjórn sinni.
Eftir því, sem átökin hörðn-
uðu i íhaldsflokknum um eftir-
mann Macmillan, kom það bet-
ur og betur í ljós, að Butler
hafði langmest fylgi, einkum
meðal almennings. Þetta kom
fram í skoðanakönnunum blað-
anna f skoðanakönnun, sem
„Daily Express“ efndi tjl eftir
flokksþing íhaldsmanna, — en
það blað beitti sér gegn Butler
— fékk Butler langflest at-
kvæði. en Hailsham kom næst-
ur honum. Home lávarður
reyndis¥ ; hafa sáralítið fylgi.
Einkum var athyglisvert, að
Butler var langsterkastur með-
al óháðra kjósenda, en það eru
þeir, sem ráða úrslitum kosn-
inga í Bretlandi. Slíkt var ekki
heldur óeðlilegt, því að Butler
er viðurkenndur leiðtogi hinna
frjálslyndari íhaldsmanna, og
hefur átt meiri þátt í því en
nokkur maður annar að íhalds-
flokkurinn hefur á ýmsan hátt
gerzt frjálslyndari en áður. Af
þeim ástæðum beittu líka aft-
urhaldsmenn flokksins sér gegn
honum. Þeir fengu mann við
sitt hæfi, þar sem Home lávarð-
ur var.
Vegna þess, hve deilur voru
miklar í íhaldsflokknum um
eftirmann Macmillans, beitti
hann þeim rétti sínum að út-
nefna sjálfur eftirmann sinn.
Það mun ekki styrkja Home lá-
varð sem forsætisráðherra, að
hann er ólýðræðislega tilnefnd-
ur f embættið. Hann er orðinn
forsætisráðherra vegna þess að
fylgt var hefð frá liðnum tíma.
Hann hefur þó ekki af þeirri á-
stæðu verið kallaður fulltrúi
19. aldarinnar, heldur hinu, að
það lítið, sem kunnugt er um
skoðanir hans, virðist hann
vera meira maður 19. aldar-
innar en hinnar tuttugustu.
HOME lávarðuj- er annars að
mestu leytí óskrifað blað sem
stjórnmálamaður. Þótt hann
hafi lengi tekið þátt í stjórn-
málum, hefur aldrei reynt
verulega á hann. Hann var
fyrst kosinn á þing 1931 sem
Dunglass lávarður, þá 28 ára
gamall, og átti það því fyrst og
fremst að þakka, að hann var
kominn af rótgrónum aðals-
ættum og hafði lokið námi við
menntaskóla í Eton og háskóla
í Oxford. Á þingi bar ekki mik-

H O M E LÁVARÐUR
ið á honum, en vegna ættar
sinnar komst hann brátt í þjón-
ustu Neville Chamberlains sem
aðstoðarmaður hans í þinginu,
en Chamberlain var þá fjár-
málaráðherra og síðar forsætis-
ráðherra. Hann var í fylgdar-
Uði Chamberlains, er hann
gerði hinn fræga Miinchen-
samning. Home var þá mikill
aðdáandi Chamberlains. Á
striðsárunum kom Home lítið
við sögu, því að hann fékk
berkla í bakið og lá lengi rúm-
fastur. Þingsæti sitt missti
hann í kosningunum 1945, en
komst aftur á þing 1950. Ári
síðar lézt faðir hans og fluttist
hann þá nauðugur upp í lá-
varðadeildina. Sama ár gerði
Churchill hann að Skotlands-
málaráðherra. Lítið bar á hon-
um í því starfi. Árið 1955 gerði
Eden hann að samveldismála-
ráðherra og bar þar lítið á hon-
um. Það kom því mjög á óvart,
er Macmillan gerði hann að ut-
anríkisráðherra árið 1960, því
að margir aðrir þóttu verðugri
en hann til að hljóta það. Á-
stæðan var ekki talin sízt sú, að
Macmillan vildi ráða mestu um
utanríkisstefnuna bak við
tjöldin.
ERFITT er að dæma um það,
hvort Home lávarður hefur
reynzt vel eða illa sem utan-
ríkisráðherra. Aðalvandinn,
sem hefur fylgt embættinu á
þessum tfcna, hefur raunveru-
lega hvílt á öðrum manni eða
Heath. Heath hefur verið full-
trúi utanríkisráðherrans í neðri
málstofunni, þar sem Home átti
ekki sæti, og hefur því hvílt á
honum fyrst og fremst að vera
málsvari utanríkisráðuneytis-
ins. Jafnframt hefur Heath ann-
azt það verkefni utanríkisráðu-
neytisins, sem hefur verið erf-
iðast á þessum tíma, þ.e. samn-
ingana við Efnahagsbandalagið.
Á öðrum sviðum, eins og varð-
andi sambúðina við Rússa og
Bandaríkjamenn, hefur Mac-
millan sjálfur ráðið mestu á
bak við tjöldin. Home hefur því
haft létt starf í utanríkisráðu-
neytinu og því lítið reynt á, hve
traustan og farsælan mann
hann hefur að geyma. Helzt
hefur hann vakið athygli á sér
fyrir afturhaldssama stefnu í
málum Afríku, og reyndist
hann Sameinuðu þjóðunum t.d.
erfiður í Kongómálinu, því að
þar dró hann taum Tshombes
og hans manna. Fyrir þetta
hefur Home orðið hálfgerður
dýrlingur nýlendusinna og aft-
urhaldsmanna í Bretlandi.
Home hefur 6ýnt á fleiri svið-
um, að hann er mikill heims-
veldissinni og ósanngjarn í
skiptum við smáþjóðir. Land-
helgissamningurinn við ísland
er eitt dæmið um það.
Framhald á 15. síðu

T f M I N N, þriðiudaginn 22. október 1963. —
7