Tíminn - 21.01.1964, Síða 14

farið út í stórstyrjöld, þegar
íbúamir eru svona andvígir því?“
t'lJfátt fyrir alla mína reynslu í
t-Þriðja ríkinu, spurði ég þessarar
barnalegu spurningar! Hitler vissi
vel, hvert svarið var. Hafði hann
ekki fyrir einni viku heitið hers-
höfðingjunum því á fjallstindi
sínum í Bæjern, að hann myndi
„koena með áróðursástæðu fyrir
því að styrjöldin væri hafin'- og
ráðlagt þeim að „vera ekki að
velta því fyrir sér hvort ástæðan
væri réttlætanleg eða ekki“. „Sig
urvegarinn", hafði hann sagt við
þá, „verður ekki spurður eftir á,
hvort hann hafi sagt satt eða ekki.
Þegar styrjöld er komið af stað,
skiptir ekki máli, hvað er rétt,
heldur hver bar sigur úr býtum“.
lílukkan 9 um kvöldið, eins og
við höfum þegar séð, útvörpuðu
allar útvarpsstöðvar í Þýzkalandi
pólsku friðartillögum foringjans,
sem virtust höfundinum svo rétt-
látar, þegar þær voru lesnar í út-
varpið. Sú staðreynd, að Hitler
hafði aldrei lagt þær fyrir Pól'-
verja né jafnvel Breta, nema laus
lega og óopinberlega og það fyrir
aðeins tuttugu og fjórum klukku-
stundum, hafði alveg horfið.
Með mörgum orðum var því lýst
fyrir þýzku þjóðinni, hvernig
stjórnin hafði gert allt, sem hún
gat til þess að varðveita friðinn,
og auðséð var, að Hitler með að-
stoð Göbbels, hafði ekki glatað
neinu af snilli sinni í að blekkja
fólk. í yfirlýsingunni, sem lesin
var í útvarpið, var sagt, að eftir
að brezka stjórnin hefði boðist til
meðal'göngu 28. ágúst milli Þýzka-
lands og Póllands, hefði þýzka
stjórnin svarað því til næsta dag,
að . . .
Þrátt fyrir það, að hún efaðist
um löngun pólsku stjórnarinnar til
þesg að samkomulag næðist, væri
hún reiðubúin til þess, vegna frið-
arins, að ganga að tilboði Breta
um meðalgöngu eða koma með
uppástungur. . . . Hún áleit það
nauðsynlegt . . . ef komast ætti
hjá skelfingunni, að eitthvað yrði
gert án tafar. Stjórnin lýsti sig
fúsa til' þess að taka á móti full-
trúa pólsku stjórnarinnar fram að
kvöldi 30. ágúst, með því skilyrði,
að hann hefði vald til þess að
semja og taka þátt í samningavið-
ræðum en ekki aðeins til þess að
ræða málin.
Fyrsta svarið, sem Ríkinu barst
við samningstilboði sínu voru
fréttir um hernaðarbandalag Pól-
verja, í staðinn fyrir yfirlýsingu
varðandi komu samningamanns . ..
Það er ekki stöðugt hægt að
ætlast til þess af stjórn Ríkisins
að hún ekki aðeins leggi áherzlu
á það hvað eftir annað, hve fús
hún sé til að hefja saminngavið-
ræður, heldur einnig sé reiðubúin
til þess að gera það, á meðan Pól-
verjar gera ekki annað en koma
með innantómar undanfærslur og
meiningarlausar yfirlýsingar.
Enn einu sinni hefur það verið
tekið skýrt fram, sem afleiðing af
heimsókn pólska sendiherrans, að
hann hefur ekkert vald til þess að
semja eða jafnvel ræða málin.
Þar af leiðandi hafa foringinn
og þýzka stjórnin beðið árangurs-
1 laust í tvo daga eftir komu pólsks
samningamanns.
Undir þessum kringumstæðum
lítur þýzka stjórnin svo á, að einn-
ig í þetta sinn hafi tillögum henn-
ar verið hafnað, þótt hún álíti, að
tillögurnar í þeirri mynd, sem þær
einnig voru kynntar brezku stjórn-
inni, séu meira en áreiðanlegar,
réttlátar og hagnýtar.
Til þess að góður áróður hafi
einhver áhrif, þarf hann að vera
meira en orðin tóm, og það þekktu
þeir Hitler og Göbbels af reynsl-
unni. Honum þurfa að fylgja fram-
kvæmdir, hversu tilbúnar, sem þær
nú annars eru. Og eftir að hafa
talið þýzku þjóðinni trú um (höf-
undurinn getur sjálfur' borið vitni
um að það hafði heppnazt) að Pól-
verjar hefðu hafnað hinu veglyndi
friðarboði foringjans, þá var að-
eins eftir að sjóða saman eitthvert
afrek, sem „sýndi fram á það“ að
það hefðu verið Pólverjar, en ekki
Þjóðverjar, sem gerðu fyrstu árás.
ina.
Samkvæmt skipunum Hitlers
höfðu Þjóðverjarnir undirbúið
þetta síðasta myrkraverk mjög ná-
kvæmlega eins og við munum. í
sex daga hafði Alfred Naujocks,
S.S.-ribbaldinn, beðið í Gleiwitz
við pólsku landamærin, eftir því
að geta framkvæmt falska, pólska
árás á þýzku útvarpsstöðina þarna.
Áætlunin hafði verið endurbætt og
endurskoðuð. S.S.-menn klæddir
pólskum einkennisbúningum, áttu
að sjá um skothríðina, og skilja
ætti eftir fangabúðalim, sem gefið
hafði verið inn deyfilyf, deyjandi á
vígvellinum, sem ,„hina föllnu" —
eins og við höfum áður heyrt var
dulnefnið „niðursuðuvörur" notað
yfir þennan hluta aðgerðanna.
Framkvæma átti nokkrar þess kon-
ar sviknar „pólskar árásir'1, en aðal
árásina átti að gera á þýzku út-
varpsstöðina í Gleiwitz.
— Á hádegi 31. ágúst (sagði
Naujocks í yfirheyrslunum í Niirn-
berg) sendi Heydrich mér dulmáls-
skipun um, að árásin ætti að hefj-
ast klukkan 8 um kvöldið „Til
þess að geta framkvæmt þessa
skipun, skuluð þér hafa samband
við Muller út af niðursuðuvörun-
um“. Ég gerði það, og Muller gaf
fyrirmæli um að mér skyldi feng-
inn maður í nánd við útvarpsstöð-
ina. Ég fékk manninn og lét leggja
hann niður við inngang stöðvar-
innar. Hann var lifandi, en algjör-
lega miðvitundarlaus. Ég reyndi að
opna augu hans. Ég gat ekki greint
af þeim, að hann væri með lífs-
marki, heldur aðeins af andar-
drættinum. Ekki sá ég skotsárin,
en heilmiklu af blóði hafði verið
atað um andlit hans. Hann var
klæddur eins og óbreyttur borgari.
Við tókum útvarpsstöðina á okk
ar vald eins og fyrirskipað hafði
verið, útvörpuðum ræðu í þrjár
eða fjórar mínútur yfir öryggisút-
sendarana, skutum nokkrum
166
skammbyssuskotum og > fórum
síðan.
Þetta kvöld var Berlín að mestu
leyti sa:nbandslaus við umheiminn,
að undanskildum fréttum til blaða-
og útvarpstilkynningunni um „boð“
það, sem foringinn hafði gert Pól-
verjum og þýzkum frásögnum af
hinni meintu „árás“ Pólverja á
þýzkt landsvæði. Ég reyndi að ná
símasambandi við Varsjá, London
og París, en mér var sagt, að ekki
væri hægt að ná sambandi við þess-
ar borgir. Berlín sjálf var mjög
eðlileg í útliti. Hvorki konur né
börn höfðu verið flutt burt úr
borginni, eins og gert hafði verið í
London og París, og hvergi hafði
sandpokum verið hlaðið upp fyrir
framan búðarglugga, eins og sagt
var í fréttum, að gert hefði verið
í öðrum höfuðborgum. Um kluklc-
an 4 um morguninn 1. september
eftir síðustu útsendingunum mín-
um, ók ég frá Útvarpshúsinu til
Adlon Hótels. Engin umferð var á
götunum. Myrkur var í öllum
gluggum. Fólk var í fasta svefni og
ef til vill — eftir því sem ég bezt
vissi — hafði það farið að sofa og
vonað hið bezta hvað við kom frið-
inum.
Hitler sjálfur hafði verið í góðu
skapi allan daginn. Klukkan 6 eftir
hádegi 31 ágúst, skrifaði Halder
hershöfðingi í dagbók sína: „For-
inginn er rólegur, hann hefur sof-
ið vel . . . Það að hann vill ekki
láta fara fram brottflutning fólks
(á vestursvæðinu) sýnir, að hann
býst við, að Frakkland og England
hafist ekki að“.
Canaris aðmíráll, yfirmaður Ab-
wehr í OKW og einn aðalandnaz-
ista-samsærismaðurinn var ekki í
sams konar skapi. Enda þótt Hitler
væri nú að steypa Þýzkalandi út í
styrjöld, að gera einmitt það, sem
Eíí
55
— Mér finnst, að þú ættir að fá
þér starf á sjúkrahúsinu, sagði ég
ákveðinn, um leið og við settumst
til borðs. í þínum sporum mundi
ég fara beint á ráðningaskrifstof-
una . . .
— Hún yrði þó að tala um það
við Phil fyrst, sagði Min í um-
vöndunartón.
— Ó, já, sagði Page. Svo gæti ég
boðið hjálp mína þar, sem hennar
ar væri mest þörf. Mér hefur jafn-
vel dottið í hug að annast hjúkr-
unarstörf.
— Vissulega gætirðu það, sagði
ég, og svo hefðirðu þá tækifæri til
að horfa á Phil við skurðarborðið.
Hann er stórkostlegur, það veiztu.
Við hinir læknarnir horfum á hann
að starfi, eins oft og við getum, og
hann er ánægður með það. Svo ræð j þig?
ekki ætlað að koma henni til að
gráta.
Page saug upp í nefið og þurrk-
aði sér um augun. — Ég er að
gráta, snökti hún, af því að Phil
er svo góður maður.
Ég gat ekkert sagt. Neðri kjálk-
inn á mér nam við hálsbindið.
En Min stökk til hennar. — Auð-
vitað er hann góður og dásamlegur.
Ertu að furða þig á því núna?
Page rétti sig snögglega upp. —
Min Bardy, sagði hún í slíkum tón,
að ég fékk gæsahúð í langan tíma
hélt ég, að góðir menn væru alls
ekki til.
— Ó, drottinn minn, hrópaði
Min, þegar hun gat talað. Hvað í
ósköpunum kom þér til að halda
það? Hvað kom eiginlega fyrir
ÁST IR LÆKNISI N IS
ELIZABETH SEIFERT
um við allir saman um uppskurð
inn á eftir.
— Og ef hann gæti rætt um
þetta allt saman við þig hér heima,
Page, hugsaðu þér, hvað hann yrði
þér þakklátur, sagði Min hrifin.
— Ó, Min, hvað, sem ég tæki mér
fyrir hendur þá yrði það til að
hjálpa mér leiðrétti Page hana.
Phil þarfnast ekki minnar hjálpar.
— Það vill nú svo til, sagði ég,
að mér er kunnugt um, að hann
biður til Guðs um hjálp og styrk í
hvert skipti, sem hann á að fram-
kvæma uppskurð. Hann . . Ég
Page varp öndinni og nuddaði
augun með handarbakinu, eins og
lítill krakki.
— Nákvæmlega það sama og kom
fyrir þig. Það er aðeins einn mun-
ur á okkar sögu. Þú vissir, að ekki
væru allir menn eins, en ég hélt . .
— Page! Áreiðanlega ekki menn
eins og Phil Scoles, sagði Min og
sótti meira af kjötsnúðum í ofn-
inn.
Þegar hún kom til baka, skipt-
um við um umræðuefni. Mig
minnir, að við ræddum um hatta
Lois Thornhill. Stúlkurnar voru
þagnaði skyndilega, þegar ég ákaflega sammála um þá
heyrði niðurbælda stunu frá Page.
— Hei! hrópaði Min. Hún er að
gráta, Whit!
Það var rétt. Page sat þarna
hreyfingarlaus, og tárin runnu nið-
ur vanga hennar og blettuðu hvítu
blússuna, sem hún bar við sunnu-
dagsdragtina.
— Hvers vegna í ósköpunum
ertu að gráta?spurði ég í vandræða
lega. Ég verð alltaf svo hjálpar-
Eftir hádegisverðinn hringdi ég
til sjúkrahússins, en þar sem mín
var ekki þörf þar, settist ég með
sunnudagsblaðið fyrir framan ar-
ininn í setustofunni, meðan stúlk-
urnar þvoðu upp eftir matinn. Þær
hlutu að vita, að ég gat heyrt,
hvað þær sögðu, en samt töluðu
þær, eins _og þær væru aleinar
í húsinu. Ég velti því fyrir mér,
hvort það ætti að gleðja mig eða
ekki, en svo fékk ég slíkan áhuga
vana, þegar kona grætur í návist! á samtali þeirra, að ég gleymdi
minni. Og ég hafði svo sannarlega! því vandamáli.
Þær töluðu um Phil, hvernig
; hann væri frábrugðinn öðrum
mönnum, og — m“S afar kven-
legri röksemdarfærslu — þær
komust að þeirri gáfulegu niður-
stöðu, að Page hefði enga ástæðu
haft til að dæma alla karlmenn
eins. Þeir hefðu sína kosti eins og
galla.
Ég ætlaði að fara að kalla fram
til þeirra, að þessu væri nú eins
farið um konur, en Min uppgötv-
aði það upp á eigin spýtur og lét
þess getið.
— Ef satt skal segjá, sagði hún
hugsandi, þá hef ég aldrei getað
áttað mig á því, hvort fólk yrði
ástfangið hvort af öðru vegna
þess að það sé svo líkt í sér eða
hvort því sé þveröfugt farið. Ég á
við . . .
Þær höfðu hallað aftur eldhús-
hurðinni og ég varð að leggja
eyrun vel- við.
— Hvers vegna varðst þú ást-
fangin af Phil?
Page var ekki jafn hávær, og
ég heyrði ekki svar hennar. —
Það er satt, samsinnti Min hjart-
anlega. En snúum því svo við.
Hvers vegna varð Phil ástfanginn
af þér?
Aftur kom ógreinilegt muldur.
— Ó, ég er viss um, að hann
gerir það, Page. í rauninni er ég
miklu vissari um það heldur en
að þú elskir hann. Ég á við — ég
er stundum að velta því fyrir mér
hvort þú sért þér meðvitandi um
ást þína.
— Ég er hrædd um, að ég skilji
ekki.
Ég lagði hlustirnar við. Mig
langaði sannarlega til að heyra
útskýringu Min. Og ekki stóð á
henni.
— Sjáðu nú til. Þú og rauð-
haus eruð hjón. En þú virðist taka
því eins og — eins og það sé út-
kljáð mál. Ég' veit, að Phil hefur
mikið að gera, og ég veit, að þú
ert ekki ein af þessum opinskáu
konum, sem láta allt vaða, sem
þeim býr 1 brjósti — en það er
ekki það, sem er að, mér virðist
þið einfaldlega fara á mis við eitt-
hvað.
—Það er ajveg rétt hjá þér,
sagði Page áköf. Ef til vill stafar
það af því, að við flýttum okkur
of mikið í hjónabandið.
— Mín sök sagði Min.
— Hver, sem ástæðan er, sagði
Page, þá virðist mér nú liggja í
augum uppi, að ef þú álítur, að ég
sé mér ekki meðvitandi um ást
mína á Phil, þá hlýtur honum að
virðast það einnig. En ég veit ekki
hvað ég á að gera til þess að sýna
honum það.
— Hvað gerðirðu til þess fyrst?
Page þagði, og ég þorði að veðja
að hún hefur verið vandræðaleg
á svipinn.
— Eg á við manstu, hvenær
og hvar Phil kyssti þig fyrst? A-ha,
ég sé, að þú manst það — þú roðn
ar jafnvel á nefinu. Jæja, var það
ekki gaman?
Page hló. — Það var svo gam-
an, að ég gaf honum löðrung.
— Oh, stundi Min, það hlýtur
að hafa verið dásamlegur koss.
— Eg mundi ekki gera þetta t
aftur, sagði Page hreinskilnislega,
og Min hló. Eg glotti og tók upp
blaðið mitt.
En það var meira. — Eg hef
verið að velta því fyrir mér, hvort
smávegis daður sé ekki nauðsyn-
legt í hjónabandinu til þess að
hjálpa upp á sakirnar. Þú gætir
rifjað upp fyrir þér brögðin, sem
þú beitir til að krækja í Phil og
notað þau tii að hræra ofurlítið
upp í honum.
— Eg notaði engin brögð, sagði
Page hneyksluð.
— Auðvitað notaðirðu einhver
brögð. Þú minnist fyrsta kossins,
kannski var það bara kjóllinn þinn
sem heillaði hann, kannske blóm,
sem þú barst í beltinu, kannske
eitthvað, sem þið töluðuð um. í
þínum sporum mundi ég reyna
það sama aftur. Þú getur ekki tap
að neinu á því, og þú gætir unnið
mikið.
— Og það var áreiðanlega eng-
in tilviljun, að Page dró fram bláa
silkikjólinn, sem hún hafði klæðzt
kvöldið góða, þegar Phil kyssti
hana fyrst, og klæddist honum
kvöldið, sem við frumsýndum „The
Voice of the Turtle" í lok þess-
arar sömu viku.
Page, Min og Phil höfðu verið
of önnum kafin við húsið undan-
farna mánuði til þess að starfa
nokkuð með leikflokknum okkar,
en ég var stöðugt hægri hönd Lois
Thornhill, sem rak mig miskunn-
arlaust áfram. Við fögnuðum allt-
af frumsýningu með stórkostlegri
veizlu, og nú var um alveg sér-
stakt tilfelli að ræða, þar sem
þetta var fyrsti leikurinn, sem við
sýndum í nýja leikhúsinu okkar.
Page dró fram gamla kjólinn
14
TÍMINN, þrlðjudaginn 21. janúar 1964 —