Tíminn - 02.02.1964, Qupperneq 5

Á ferS f sporvagni í New York: Erlingur Gíslason, Brynjólfur Jóhannesson, Guðrún Ásmundsdóttir 09 Margrét
Ólafsdóttir.
Leikfélag Reykjavíkur:
SUNNUDAGUR í NEW YORK
effir Norman Krasna — leikstjóri Helgi Skúlason
Alvöruþrungnir leikir eru að
jafnaði í meirihluta á verkefna-
skrá leikhúsanna í Reykjavík.
Griman sem hlær hefur orðið að
þoka fyrir hinni með skeifuna þótt
báðum sé gert jafn hátt undir
höfði utan á sýningarskrám leik-
húsanna. Þetta er eflaust til marks
um það, að við lifum á alvarleg-
um tímum. Flestir ráðsettir leik-
ritahöfundar velja sér alvarlegt
tjáningarform eða nota gamanleik
inn sem farveg til að komast að al-
vörunni. Þetta er góðra gjalda
vert, ekki sízt með tilliti til þess
að leiksviðið er sennilega í vax-
andi mæli sá predikunarstóll, sem
almenningur heyrir bezt til. Hins
vegar má gera þá kröfu, að gam-
ansöm leikrit séu valin af betri
endanum og flutningurinn ekki
hristur fram úr erminni. Leiklist-
in meðhöndlar sorg og gleði til
jafns samkvæmt gamalli hefð, og
mun líklegast fara bezt á, að það
jafnvægi haldist. En þá vandast
málið, ef farið er að velja gam-
anleiki af handahófi og flytja þá
í kæruleysi, á sama tíma og vand-
að er til alvöruþrunginna leiksýn-
inga eftir föngum. Þess hafa dæm-
in gefizt. Afleiðingin getur orðið
sú, að menn fari hvergi, þegar gam
anleikir eru á döfinni þótt þeir
hafi þörf fyrir slíka geðbót.
Leikfélag Reykjavíkur frum-
sýndi gamanleikinn Sunnudagur í
New York eftir Norman Krasna á
þriðjudavskvöldið, „ til að létta
bæjarbúum geð í skammdeginu",
eins og kornizt er að orði í leik-
skrá. Sunnudagur í New York er
vel fallinn til geðbótar og hefur
leikrænt svigrúm til að bera. Eng-
inn tormeltur boðskapur, þótt leik
urinn snúist um jafn félagslegt
og persónulegt fyrirbæri og hinn
erfiða meydóm. Tilgangurinn sá
einn að skemmta leikhúsgestum í
rúmar tvær klukkustundir, og það
tókst.
Normann Krasna er vel kunnur
leikritahöfundur, og LR minnist
hans þakksamlega, því hann er
einmitt maðurinn, sem skrifaði þá
Elsku Rut, sem varð til að lyfta
undir félagið, er Þjóðleikhúsið tók
til starfa. Sunnudagur í New York
er ákaflega vel skeyttur gaman-
leikur, og sviðbúnaðurinn í Iðnó,
þar sem staðskiptingar gerast með
færslu á tveimur stólum verður
glettilega leikrænn, þegar „skipt
er um svið“ fyrir opnum tjöldum.
Guðrún Ásmundsdóttir fer með
veigamesta hlutverkið, Eileen
Taylor, elskulega stúlku sem stríð-
ir við meydóminn og finnur á sér,
að þar verður ekki bæði sleppt
og haldið. Þetta er að mestu vel
gert hlutverk frá höfundárins
hendi, og jafnframt það hlutverk.
sem felur í sér bezt svigrúm. Guð-
rún gerir því verulega ánægjuleg
skil.
Erlingur Gíslason leikur Mike
Mitchell, ungan mann sem verður
Framhald á 15. siðu.
TÍMINN, sunnudaginn 2. febrúar 1964 —
Jón Eiríksson
Volaseli
Mér er ljúft og skylt að minn-
ast hans. Við vorum félagar og
nánir samstarfsmenn í meira en
hálfa öld. Á okkar vináttu féll
aldrei skuggi svo ég muni. Hann
var í mínum huga sérstakur ágætis
maður, en þess skal þó getið, að
ég hef ekki hitt nema gott fólk
á minni leið frá æsku til elli. Hann
var óvenju vinsæll maður sökum
góðvildar sinnar og hressilegrar
framkomu. Það sem mestu skipti,
var sá traustleiki sem fylgdi
honum. Strax við fyrstu kynni,
fundu samferðamennirnir til ör-
yggis í návist hans. Hann var ein-
stakur manna- og dýravinur, mátti
ekkert aumt sjá, en einnig sá
traustasti í hverri raun, sem ég
hef orðið samferða. Öruggur föru-
nautur yfir krapabólgin jökulvötn
milli skara, og einnig í sæti við
sæng helsjúkra sveitunga sinna.
Til hans var oft leitað, þegar mest
á reið, og hann neitaði aldrei hjálp
arbeiðni svo ég vissi til. Honum
var nautn í því að hjálpa, þótt á
tæpasta vaðið væri teflt.
Eg vil vona, að aðrir samstarfs-
menn minnist ættar hans og tali
um bóndann, hreppstjórann, sýslu-
nefndarmanninn, trúnaðarmann
Búnaðarfélags íslands, deildar-
stjórann hjá kaupfélagi A-Skaft.
— sláturhússtjórann, forðagæzlu-
manninn 0. s. frv. En vil hér geta
þess, sem mér er minnisstæðast
frá því að ég sá hann í fyrsta sinn
í Bjarnanesi, umkomulausan töku-
dreng. Eg var þá 5 ára gamall
snáði hjá foreldrum mínum. —
„Þetta er hann Nonni litli frá
Brattagerði,,1 sagði móðir mín. Fað
ir hans, Eiríkur bóndi í Einholti
á Mýrum, féll frá með sviplegum
hætti, og jörðin þeirra er nú um-
flotin vatni. Ekkjan, þótt dugmikil
væri, treystist ekki til að búa þar
áfram, og því verða börnin að
dreifast á bæina til þeirra, sem
vilja taka þau fyrir matvinnunga.
Einn drengurinn verður hér hjá
okkur — hann Stjáni. — Kristján
síðar bóndi á Núpi á Berufjarðar-
strönd, og svo „afi“ í Barnaskóla
Austurbæjar í Reykjavík. Nú liðu
árin með hægum hraða, og við
fluttum að Stafafelli í Lóni 1891,
en Nonni gerðist vinnumaður í
Hólum, orðlögðu ágætisheimili.
Kristján, sem var eldri, gerðist
brátt bóndi í Lóninu og bróðir
hans Nonni, fluttist þá einnig upp
yfir Almannaskarð og er ráðinn
vinnumaður að Stafafelli upp úr
aldamótunum. Tekur hann þar
þátt í hinum margvíslegu störfum,
er þar biðu hans, til sjós og lands.
Þá hófst samstarf okkar. Árið 1904
fer Jón til Hvanneyrarskólans og
var þar við búnaðarnám í tvö ár
hjá Hirti Snorrasyni skólastjóra.
Fékk hann þar nokkra góða og dug
mikla skólabræður — vormenn
íslands. Einn þeirra, var einnig
Austur-Skaftfellingur að uppeldi,
Jörundur Brynjólfsson, síðar al-
þingismaður. Hann er af ætt hinna
sterku Hafnarbræðra í Borgarfirði
eystra. Tel ég satt vera, að varla
mátti í milli sjá, hvor þeirra Skaft-
fellinganna dugði betur við nám
og starf. En Hjörtur taldi þá með
dugmestu piltum, sem skólann
hefðu sótt.
Þegar Jón Eiríksson búfræðing-
ur kom heim í sveit sína, gerðist
hann strax jarðabótamaður hjá
Búnaðarfélagi Lónsmanna, sem þá
hét Búnaðarfélag Bæjarhrepps, og
barnakennari á vetrum. Var lausa
maður, en hafði, sem áður heimili
á Stafafelli og var þar oftast um
sláttinn, enda átti hann þar hesta
og kindur. Byggði hesthús og fjár
hús, sem enn stendur og ber nafn
hans Jónshús. Hann gerðist hvata
maður hvers konar umbóta í
sveitinni, var afbragðs verkmaður
og sérstaklega vandvirkur. Eitt
sumar var hann við síldveiðar hjá
Stangeland á Fáskrúðsfirði.
Á þessum árum var mjög leitað
til hans, ef heimilin í sveitinni
þurftu mannhjálpar við. Voru
læknisvitjanir áhættumesta starf-
ið, hvernig sem viðraði og vegir
voru, öll vötn óbrúuð. Sumarið
1908 slasaðist Jón hættulega við
byltu af hestbaki, en fékk fullnað-
arbata eftir alllanga legu. Þorvald
ur Pálsson læknir lagði ráðin á
um meðferð sjúklingsins og var
mikið yfir honum eftir slysið.
Annars var Jón heilsuhraustur og
hetja í baráttu hversdagslífsins.
Hann var hestamaður, og átti
jafnan góða og trausta hesta, mik-
ill ferðamaður. Var manna fróð-
astur um ættir skaftfellskra gæð-
inga og nöfn þeirra. Tel ég skaða
mikinn, að ekki var skrifað upp
eftir honum um það efni, meðan
hann var ungur í anda, ættir horn
firzkra góðhesta — því nú er hér
að vakna áhugi fyrir að sýna þarf-
asta þjóninum sóma eftir áralangt
tómlæti.
Sjómaður var Jón einnig hepp-
inn og duglegur. Reri löngum ára-
bátum frá Papós — úr Þorgeirs-
staðaklifum. Formaður á seinni ár-
um. Allra manna fisknastur á færi
Það var eins og þeir þekktu fær-
ið hans og vildu skoða það, við-
brögð þess og velting. Á þessum
fyrstu tveim tugum aldarinnar var
Lónssveitin — Bæjarhreppur —
allfjölmenn. Nær 250 manns á
17 jörðum, sem hafa sitt sérheiti.
en fleiri en einn bóndi voru þá
á jörð, t. d. í Bæ voru þá 6 bænd-
ur. Sorglega margir bændur á
bezta aldri dóu þá einkum af
lungnabólgu og fleiri sjúkdómum.
Einn þeirra sem veiktist snögg-
lega og dó, var bóndinn í Volaseli,
Ólafur Sveinsson, bróðursonur
séra Jóns Bjarnasonar í Winnipeg
— Bjarna Sveinssonar prests á
Stafafelli. Ólafur andaðist sumar-
ið 1913 frá ungri konu og einni
dóttur. Heimilið þurfti góðs manns
Framhald á 13. síðu.
5