Tíminn - 26.05.1964, Blaðsíða 8

Aldarminning
Samúel Eggertsson
kennari
„Hver er sælan lífsins sanna, _
sigur þess og aðalmið?
Það er framsókn frumherjanna,
frelsissporið upp á við.
Það er vitsins blóðug braut,
brotin gegn um hverja þraut,
sigurleið hins sannleiks sterka,
sigurgæzka og kærleiksverka!“
Matthías Jochumsson.
f gær, mánudaginn 25. þ. m. er
ðld liðin frá fæðingu Samúels Egg
ertssonar. Hann var fæddur að
Melanesi 25. maí 1864 í Rauða-
sandshreppi í Barðastrandarsýslu.
Hann lézt í marz 1949.
Samúel var bróðursonur Matt-
híasar Jochumssonar skálds. Árs-
gamall fluttist Samúel frá for-
eldrum sínum til hjóna er bjuggu
í Munaðstungu í Reykhólasveit.
Húsmóðirin á heimilinu var
frænka Samúels og mun hann af
þeim ástæðum hafa verið komið
á þetta heimili. En sérstök óhöpp
steðjuðu að heimili foreldra hans
um þetta leyti og mun taka drengs
Ins hafa verið gjörð til þess að
létta þeim afkomuna. Á þessu heirn
ili dvaldi Samúel fram yfir tvítugt.
Fósturforeldrar Samúels voru
efnalítil,’ eins og reyndar flest
heimili á landinu á þessum tím-
um. Húsbóndi heimilisins var fall
aður á hendi og bagaði það hann
mikið við heimilsstörfn. Samúel
ólst upp við venjuleg sveitastörf.
smalamennsku og fjárgæzlu og
önnur heimilisstörf. Lítið var um
tilsögn unglinga á þessum árum í
byggðarlaginu og mun það hafa
verið eins á þessu heimili. 9 ára
gamall var Samúel læs og mun
hann hafa orðið að bjarga sér að
mestu sjálfur við það nám 10
vikna kennslu fékk hann fyrir
fermingu hjá Jóni stúdent frá
Steinnesi.
Tiksögn í danskri tungu fékk
hann hjá séra Ólafi Ólafssyni í
Garpsdal. Það var árið 1886. Ár-
ið eftir 1887 fór hann í búnaðar
skólann í Ólafsdal til Torfa, sr
stofnaði þar búnaðarskóla og rak
hann um alllangt skeið, með
hinum mesta myndarbrag. Þar
lauk Samúel námi 1888. Samúíl
gekk vel námið í Ólafsdal. Hann
var flugnæmur og stundaði það at
áhuga og kappi. Og mikið dálæti
hafði hann á Torfa skólastjóra. Og
jafnan minntist hann Ólafsdals-
heimilisins með mikilli virðingu og
þakklæti.
Næstu árin eftir skólanámið
stundaði Samúel jarðyrkjustörf á
mörgum bæjum. í Haga var Samú-
el 1891. Þar kynntist hann konu
sinni, Mörtu Elísabet Stefánsdótt-
ur. Þau giftust 1892. Það ár fluttu
þau x Flatey. Samúel var fenginn
þangað til að kenna bömum. Ekk
ert barnaskólahús var þá í Breiða
fjarðareyjum, en Flateyingar ráð
gerðu að byggja bamaskóla, þeg-
ar þeir réðu Samúel til kennara-
starfsins, en ekkert varð úr þeirri
framkvæmd. Samúel varð að ferð-
ast um eyjamar við kennsluna og
kenna á mörgum stöðum. Kennsl-
una annaðist hann í tvö ár, en
ekki féll honum þetta fyrirkomu-
lag við starfið og hætti því og
flutti að Stökkum á Rauðasandi
og hóf þar búskap. Þar bjuggu
hjónin til 1903. Þá fluttu þau til
Kollsvikur og byggðu þar nýbýli
Samúel fékkst við kennslu á
vetrum og tók þátt í margvíslegum
störfum að sveitamálum með sveit.
ungum sínum. 1907 var Samúel
verkstjóri við fiskverkun á Patreks
firði (Vatneyri). Þá flutti hann
seint á árinu til ísafjarðar og
vann í apóteWnu hjá Davið Schev
ing lækni í 2 ár. Áður höfðu þeir
þekkzt og hafði Samúel kennt börn
um hans. Frá ísafirði fluttu hjón
in til Reykjavíkur 1909.
Frá 1909 til 1935 stundaði Samú-
el barnakennslu ávetruim í Reykja
vík. Alls mun Samúel hafa stund
að barnakennslu um eða yfir 50
ár. Frá 1909 fékkst Samúel við
landmælingar á sumrin og korta-
gerð. Vestra hafði hann einnig
nokkuð að þessum störfum unnið.
Árin 1916—1918 vann Samúel
við mælingu og kortagerð !;aup-
túna með 300 íbúa eða fleiri fyrir
Brunabótafélag íslands.
Árin 1925—1930 vann Samúel
á Veðurstofunni. Samúel samdi
landslagsuppdrátt' íslands til
kennslu. Samdi ennfremur ritið
Saga fslands tneð annálum, línurit
um og kortum. Gaf út um 10
tegundir af kortum, mest um söga
íslands og landafræði. Vann meira
og minna að skrautritun og marg
víslegri kortagerð.
Öll þau störf er Samúel voru
falin, eða hann vann að, voru sér
staklega vel af hendi leyst. Vand-
virkni hans og trúmennska í stöif
um var sérstæð. Kortagerð hans
og teikningar voru mörg hrein
listaverk.
Samúel var sérstakur starfsmað
ur. Honum féll aldrei verk úr
hendi, og las bækur ætíð er tóm
gafst til, mest fræðibækur en einn
ig Ijóðabækur og sögu. Hann las
mikið stjörnufræði, og ensku lærði
hann til þess að geta lesið stjörnu
fræði á því máli.
Heimili Samúels og Mörtu E.
Stefánsdóttur, var fyrirmyndar-
heimili og með miklum myndar-
brag, sérstaklega gestrisið og alúð
legt. Þar ríkti glaðværð og gaman
semi og leið gestunum vel í ná-
vist þeirra. Þau hjón voru mjög
vinsæl hvar sem þau bjuggu og
eignuðust marga vini. Þau áttu
þrjú böm, son er var elztur bama
þeirra er þau misstu ungan, og
tvær dætur: Halldóru, húsfreyju í
Reykjavík og Margréti húsfreyju,
einnig búsett í Reykjavík. Að
miklu leyti ólust upp hjá þeim
þrjú börn. Þau vom Sigurjón A.
Ólafsson, alþm., Jochum M. Egg-
ertsson, rithöfundur og Ólína Ól-
afsdóttir.
Hér að framan hefir lauslega
verið drepið á hver störf Samúel
innti af höndum.
Af því má nokkuð ráða um fjöl-
hæfni hans, þó aðeins þeir ar
séð hafa handbragðið á verkum
hans geti gert sér ljósa grein fyri?
hver listamaður hann var.
Þegar þess er gætt hvernig
ástatt var hjá þjóðinni á þeim tím-
um, sem Samúel fæddist og ólst
Norsk stúdenta-
hljómsveit
Norsk stúdentahljómsveit hef-
ir verið á ferðalagi hérlendis
og haldið tónleika í Keflavík,
Akureyri og í Reykjavík þ.
15. maí s.l. í samkomusal Há-
skólans.
Þ3rna er að verki mestmegn
is áhugafólk, ásamt nokkrum
atvinnumönnum Strengimir
eru. yfirleitt skipaðir góðum
kröftum, og vekur það athygli
hversu jafnt hlutfallið er milli
fyrstu og annarrar fiðlu.
Meðal blásaranna eru marg
ir prýðilegir kraftar, og sýndi
flautuleikarinn Per Öien sér-
lega traustan og fallegan leik.
í samspili brá víða fyrir
fallegum línum, þótt innbyrðis
skorti nokkuð á þá rútínu, sem
hægt er að krefjast af atvinnu
músíköntum.
Hins vegar lagði hin einlæga
músikgleði sinn skerf til upp
færslunnar.
Á efnisskránni var eingöngu
norsk tónlist að undanskildum
þrem Mozart-aríum, sem Eva
Prytz óperusöngkona flutti. —
Var söngur hennar fínlegur og
hófsamur og samlagaðist Moz-
art mjög vel.
Hin norska tónlist á efnis-
skránni var m. a. eftir Groueu,
Grieg og Geirr Tveitt — ásamt
Sæverud og Suendsen og sin-
fónía í B-dúr eftir þann síð-
astnefnda, var góð stemming
og talsverð tilþrif einkanlega
í tveim síðustu þáttunum.
Verk Sæveruds var bæði
þróttmikið og hressandi.
Stjórn hljómsveitarinnar hef
ir Harald Brager-Nilsen, haft
á hendi frá árinu 1926, og hef-
ir hann leyst sitt starf af hendi
með ágætum.
Fróðlegt hefði verið að fá
efnisskrána breytilegri til þess
að víðara yfirlit fengist yfir
hæfni og getu hljómsveitar-
innar.
Nemendafónleikar
Hinir árlegu nemendatónleik-
ar Tónlistarskólans fóru fram
16. maí s.l. Þessum tónleikum
fylgir alltaf mikill gróandi, og
er ævinlega fróðlegt að fylgj-
ast með því sem miðar í fram-
faraátt.
Á þessum tónleikum koma
fram margir nemendur, og þ. á.
m. tveir söngvarar, sem er nokk
ur nýjung.
Sigríður Erla Magnúsdóttir
söng tvö lög eftir Brahms og
Schubert og fór hún mjög lag
lega með ljóð og lag.
Systkinin Sigríður og Páll
Einarsson fluttu konsert í a-
moll eftir Vivaldi fyrir celló
og píanó, og sýndi Páll þar
talsvert öryggi. Þóra Kristín
Johansen lék Rondo capriccio-
so eftir Mendelssohn af góð-
um skilningi.
Gunnar Valtýsson sýndi eink
ar áferðarfallegan leik í tveim
préludíum eftir Debussy. Þá
lék Stella Reyndal, vorsónötu
Beethovens með aðstoð Ágústu
Hauksdóttur, og sýndu þær
furðu gott samspil.
Eygló H. Haraldsdóttir lék
sjö smáþætti fyrir píanó eftir
Honegger af myndugleik.
Söngvarinn Halldór Vilhclms
son fór með þrjú Brahms-söng
lög, og sýndi hann þroska og
skilning auk góðrar radd-skól-
unar.
í Introduction et rondo cap-
riccioso fyrir fiðlu eftir Saint
Saens, sýndi Rut Ingólfsdótt-
ir fínlegan leik og létta tækni
og var píanóundirleikur Láru
Rafnsdóttur ágætur.
Scherzo í cis-moll eftir Chop-
in flutti Sigríður Einarsdóttir
áferðarfallega og af vand-
virkni.
Að lokum léku svo nokkrii
nemendur 1. þátt úr silunga-
kvintett Schuberts.
Það unga fólk, sem þarna
kom fram átti allt sammerkt
í því að gera kennurum sín-
um sóma með prúðri og fall-
egri framkomu, og hver um sig
með tiltölulega góðri frammi-
stöðu.
Unnur Arnórsdóttir
J
Nýr Mosfellssve Starvegu r
Eitt af næstu meiri háttar verk
efnum í vegagerð, er nýr vegur
um Mosfellssveit, eða nánar til-
tekið sá hluti af veginum til
Vestur- og Norðurlands, sem ligg
ur frá Elliðaánum að Kollafirði.
Þessi vegur er einhver sá fjöl-
farnasti á landi hér næst Kefla-
víkurveginum og líklega meiri
þungaflutningur á þessum vegi
en nokkrum öðrum. Er þetta
auðskilið þegar vitað er, að á
honum mæðir öll umferð milli
Reykjavíkur og Vestur-, Norður-
og Austurlands allt til Horna-
upp, gegnir furðu hvað langt hann
komst í þeim verkum er hann tók
sér fyrir hendur og hvert snilldar
bragð á þeim var. En Samúel Egg-
ertsson var líka alveg sérstæður
maður um margt. Hann var fjöl-
hæfum gáfum gæddur, sístarfandi
að þeim viðfangsefnum er hann
hafði með höndum, hvort sem
það voru verkleg viðfangsefni eða
andlegs eðlis.
Þrá hans eftir meiri og meiri
þekking, var ástríðuþrungin, og
hann notaði hvert tækifæri til að
afla sér hennar. Hann unni þjóð
sinni innilega og hafði trú á því að
því aðeins gæti hún sótt hratt
fram til verklegra framfara og
bættra lifskjara, að hún menntað
ist og mannaðist. Og aukin mennt
un væri frumskilyrðið til. sliks.
Þess vegna var honum svo ljúft
að leiðbeina ungmennunum og
áhugasamur um að vekja áhuga
þeirra og skilning á lífinu og ekxi
sízt hinni lifandi náttúru. Það
gerir líka hvort tveggja í senn,
það gleður og göfgar sál ungmenn
isins. Það gerir það áreiðanlega
að meiri og betri þegni þjóðar
sinnar. Slíkt er mannræktarstarf
sem hverja þjóð varðar mest af
öllu, og á þessu hafði Samúc.l
næman skilning.
Samúel stundaði jarðræktar-
fjarðar. Og sú umferð vex með
ári hverju.
Þessi vegarkafli þarf líka ó-
hemju mikið viðhald, en er samt
tímum saman mjög slæmur yfír-
ferðar, einkum í rigningum eins
og allir vita, sem um hann fara
að staðaldri.
Nú undanfarið hafa staðið yfir
nýjar mælingar á nýju vegar-
stæði á þessari leið, því ráðgert
er, að færa hann á köflum, a.m.
k. þegar kemur á móts við Lága-
fell. Svo virðist kunnugum mönn
um, að við þessar mælingar fyrir
störf frá því hann var ungur mað-
ur og hafði aflað sér þekkingar
til þess. Og alla tíð hafði hann
áhuga á gróðri og gróðurrækt
Hann vildi klæða landið gróðri og
bæta fyrir syndir feðranna um
meðferð landsins. Samúel var
ræktunarmaður í þess orðs beztu
merkingu. Hann vildi efla rækt-
un landsins og umfraim allt mann
ræktina. En þannig hugsa aðeins
þeir, sem umfram allt viíja vel og
hafa gott og göfugt hjarta.
Eg sem þessar línur rita kynntist
Samúel töluvert síðari hluta. ævi
hans. Um margt fannst mér hann
sérstaklega merkilegur maður. Gáf
ur hans og eldlegur áhugi fyrir
framförum í þjóðlífinu var sér-
stakur og því miður ekki eign
margra. Ef Samúel hefði notið mik
illar menntunar ungur, myndi
hann hafa orðið mikill áhrifamað
ur í þjóðlífi fslendinga.
En þó að hann færi á mis við
menntun á unglingsárunum, reyndi
hann að bæta sér það upp síðar,
eftir beztu föngum, með lestri
góðra bóka og athugun þess í líf-
inu, er göfgar og þroákar mann-
inn. Náttúran var honum skóli og
þess naut hann í fyllsta mæli.-
Samúels Eggertssonar er gott að
minnast.
Jönmdur Brynjólfsson.
nýju vegarstæði, sé ekkert tillit
tekið til snjóalaga né undirstöðu
vegarins. Á einum stað er t.d.
farið yfir gamalt mógrafastæði,
sem að vísu er nú gróið tún, og
er hætt við að þungur vegur
verðj þar lengi að síga og erfitt
að halda honum í hæfilegri hæð.
— Snjóavetrar hafa komið í
Mosfellssveit eins og annars
staðar, og menn muna enn mikil
snjóalög á þeirri leið, sem veg-
urinn er nú, og einu færu leiðina
utan vegar miklu neðar. Miklar
snjódyngjur hlóðust þá upp neð-
an við Lágafell og undir Hamra-
hlíðinni, jafnvel margra metra
þykkar. Ofan við Grafarholt varð
oft að fara langan sveig utan við
veginn, og hefði verið erfitt þá
að halda veginum opnum á þess-
um köflum, þótt nútíma tækni
hefði þá verið fyrir hendi.
Um mörg undanfarin snjó-
leysisár hefir það auðvitað ekki
komið að sök þótt vegurinn væri
ekki réttilega staðsettur á þess-
ari ieið með tilliti til snjóalaga.
En þetta kann nú að villa mönn-
um sýn.
Tvímælalaust hefur veðurfar-
ið breytzt mikið til batnaðar á
síðustu áratugum, en þar með
er ekki sagt að ekki geti aftur
komið snjóavetur, jafnvel margir
saman, í líkingu við þá, sem
gamlir menn muna. Er því
hyggilegt að gera ráð fyrir þeim
möguleika þegar ný vegarstæði
eru valin.
Það er eins með veðráttuna
eins og söguna, að hún getur
endurtekið sig.
Áður en núverandi Mosfells-
sveitarvegur var lagður, var al-
faraleið miklu neðar við Grafar-
vog um Korpúlfsstaðj og fyrir
neðan Blikastaði. Tvímælalaust
er þar miklu betra vegarstæði
Framhatd á 13. síðu.
8
T í M I N N, þrl8|udagur 26. maí 1W4.