Tíminn - 19.06.1964, Síða 6

Diskar og bollar
Vlð leggjum á borð tvisvar á
dag, án þess að hugsa um það og
veitum diskunum enga sérstaka
athygli. En þessir diskar, sem við
handfjötlum daglega eiga sér sína
sögu. Ef við snúum þeim við, þá
sjáum við stimpil á botni þeirra,
sem sýnir hvaðan þeir eru.
Það er til fjöldi af verksmiðj-
um, sem framleiðir leirtau en þær
sem við hér á landi þekkjum bezt,
eru Arabía í Finnlandi og Gustavs
berg í Svíþjóð. Á markaðinum er
líika mikið af þýzkum vörum.
Diskurinn fer í gegnum margar
hendur 1 verksmiðjunni. Fyrst er
leirinn tekinn og mótaður, og eft-
ir að honum hefur verið gefið
form, er hann brenndur, síðan er
hann húðaður, svo að hann verði
glansandi. Að lokum er leirinn
málaður eða koparþrykktur.
Leirtauið getur verið handmál-
er keypt inn, þá svara þeir venju-
lega, „það er of dýrt fyrir fólk
að kaupa 1. flokks leirtau“!
Leirtau hefur gjörbreytzt frá
fyrstu tíð, hvað lit og form snert-
ir. Okkur myndi þykja það skrýt-
ið ef farið væri að nota leirtau
frá 1700 eða 1800. Það var þungt
og óþægilegt í notkun, og oft mik
ið málað í skærum litum, myndir
af blómum, ávöxtum og landslagi.
Eftir þessu að dæma, virðist mat-
urinn á þeim tímum hafa verið
fremur litlausc
Virðulegan sess hefur handmál-
aða kínverska leirtauið skapað sér.
Kínverjar hafa fram á síðasta ára-
tug verið þeir einu, sem framleitt
hafa hrísgrjóna-postulínið svo-
nefnda, með bláu munstri, ená,,. , , , , . ....
síðasta áratug hefur Finnum tek-! hvi‘a’,1svo er hæf f, hafa mlsh '
nota fyrir gesti og má ekki brotna.
Hver húsmóðir vill gera mál-
tíðina sem skemmtilegasta fyrir
fjölskyldu sína. Sumar halda að
nóg sé að hafa mikinn og góðan
mat á borðinu, en það er eklki gam
an að ganga að matarborði, sem
er með óhreinum dúk, kryppluð-
um munnþurrkum og matardisk-
um, sem hafa lifað sína beztu
daga.
Oft heyrast raddir um það, að
viðkomandi sé orðinn þreyttur á
þessu eða hinu munstrinu. En þá
er heppilegast að kaupa hvítt, þá
verður maður sízt leiður. Þeir,
sem ekki vilja hafa alveg hvítt
matarstell og vilja skapa meiri
litagleði, geta haft matardiskana
ist að uþpgötva leyndardóminn við
framleiðslu þess en þeir geta ein-
að þó að um fjöldaframleiðslu sé
að ræða, þá gengur hann á milli
þriggja til fjögurra málara, sem
mála hver með sínum lit. Áður
var það þannig, að einn og sami
maðurinn málaði ákveðið munst-
ur sem átti sér langa sögu að
baki, og oft og tíðum var eign
fjölskyldunnar sem gekk í erfðir.
Ef leirinn er koparþrykktur, þá
er munstrið grafið á koparrúllu,
sem liturinn er borinn á, síðan
er hann prentaður á pappír og
þrýst á leirtauið og þá situr
munstrið eftir. Við mikla notkun
t. d. við stöðugan uppþvott getur
koparþrykkið smám saman máðst
af.
Af leimum eru til 3 tegundir,
feltspaltleir, flintleir og beinleir.
Beinleirinn er tvímælalaust sá
sterkasti og fallegasti af þeim, en
jafnframt dýrastur. Er hægt að
þekkja hann á því, að hann er
alveg hvítur og sléttur, og ef
hann er horinn upp að ljósi þá
sést í gegnum hann. Styrkleika
sinn á hann að þafeka því, að í
hann eru notuð möluð dýrabein.
Hjá verksmiðjunum er leirinn síð-
an flokkaður niður, vandlega er
skoðað, hvort nokkur rispa sé á
húðinni eða ójafna í leirnum. —
Hingað til landsins ér mikið flutt
af 3. flokks leirtaui, það er hrjúft,
og oft er hægt að finna misfellur
í leirnum, ef þreifað er eftir með
fingrinum. Þegar kaupmenn eru
an dúk og matarfat í sterkum lit,
Við megum heldur ekki gleyma
því að maturinn gefur diskunum
sinn lit.
Þið sem viljið gera heimilis-
haldið léttara hvað því við kemur
— að leggja á borð — bera fram
mat — þvo upp, leggið áherzlu á
hversdagsleirtauið. Að eiga fáa,
en góða hluti, sem hægt er að
nota til þess að laga matinn í,
getur valdið því að við spörum
okkur tíma, pláss í skápnum og
vinnu. Eitt ílát í staðinn fyrir 3,
.ættíirað vera markmiðið, annars,
væri .útkoman svona,: j, ,,
Éitt ílat til þéss að gera matinn
í, annað til þess að bera á borð
og það þriðja til þess að geyma
afganginn í og jafnvel það 4. til
þess að hita matinn í upp á ný.
Hugsið um allan uppþvottinn. Þess
vegna verðum við að athuga ílátin
vel áður en við kaupum þau og
ekki einungis láta fallegt mynztur
ráða gerðum okkar. Eldfastur leir
er góður í þessu tilliti. í verzlun-
um er hægt að kaupa eldföst föt
og skálar með loki. Ef við bökum
til dæmis fisk í ofninum á slíku
samsett allt frá 32 hlutum upp í fati, þá getum við með góðri sam
58, er varla að finna lengur í verzl vizku sett það beint á borðið, og
unum. Þau hentuðu við allar há-' síðan geymt á því afganginn í ís-
tíðir fjölskyldunnar og voru oft skápnum. Gæta verður þess að
notuð til hversdagsþarfa. í dag eldfasti leirinn hitni ekki of mik-
teljast þau til hinna mestu dýr- ið, því þá getur hann sprungið.
gripa. Sömu sögu er^að segja um j
bláu stellin frá aldamótunum og ; Það borgar sig að kaupa vand-
þau bleiku frá 1930. Margir hlutir , að leirtau, að vísu er það dýrara
til þess að byrja með, en ef við
kaupum lélegt, þá verðum við
að borga lægri upphæð mörgum
sinnum. Kaupið leirtauið ekki ein-
ungis vegna þess, að það sé fallegt.
Athugið vandlega, hvort að litur-
inn og mynztrið fari vel við það
sem þið eigið fyrir. Einnig, að
hægt sé að kaupa til viðbótar við
það serii þið eigið fyrir, ef ykkur
skyldi vanhaga um það.
ungis framleitt það í hvítum lit.
Góðu gömlu stellin, sem voru
þeirra voru reyndar aldrei notað-
ir, en stóðu í skápum, rykféllu þar
og tóku upp skáparýmið.
Nú er þessu öðruvísi farið, fólk
er hætt að kaupa stór stell. Nýgift
hjón kaupa staka diska og bolla í
mismunandi litum, sem auðvelt
er að þvo og hentugir í notkun.
Það er of dýrt að kaupa leirtau
sem er alltaf geymt upp í skáp og
sjaldan notað, af því að það á að
Mjólkurkönnur eiga að vera með góðu haldi og firn-ið Sem einfaldast.
Athuglð hvort hægt sé að koma hendinni niður \ þæ'- svo að auðveldara
spurðir um það, hvers vegna það Isé að Þvo Þ®r-
mWtíw,
SÝNISHORN AF KAFFIBOLLUM.
Það sem ber að hafa í huga við
kaup á leirtaui.
að formið sé sem einfaldast,
að það sé stöðugt og ekki hætta
á því að það velti um koll, þó
komið sé lauslega við það,
að gott sé að ná taki á því,
að gott sé að hella úr því, og
síðast en ekki sízt,
að auðvelt sé að þvo það upp.
Kaffibollarnir.
Upp í skáp, niður úr skáp, fram
og til baka á borðinu, í uppþvotta
balann og upp úr honum aftur,
oft á dag. Er nokkur hlutur í hús
inu sem er notaður eins oft og
kaffibollarnir?
Efjaust eru ekki allar húsmæð-
ur það gefnar fyrir kaffisopann,
Framhalo é 13 siðu.
RETTUR VIKUNNAR
RÉTTUR VIKUNNAR.
Stöðugt fjölgar grænmetis-
tegundunum á markaðinum. —
Við höfum valið rétt vikunnar
úr ríki náttúrunnar.
Bezta salat sumarsins.
2 meðalstór salathöfuð,
2—3 tómatar,
100 gr. agúrka.
1 búnt hrfeðkur
5 ó s a :
2 msk. edik.
6 msk. matarolia
V3 tsk. salt,
pipar á hnífsoddi (sykur).
Þvoið salatið vel og látið síga
vel af því. Skolið tómatana og
agúrkuna og þvoið vel hreðk-
urnar. Skerið tómatana í báta
og sneiðar, agúrkuna í sneið-
ar, eða strimla og hreðkurnar
í sneiðar- Látið grænmetið í
skál. Hrærið saman öllu 'pv;
sem á að fara í sósuna, heilið
henni yfir salatið og blandið
því vel saman — Berið salatið
fram vel kælt.
Grænmeti i potti með
makkarónum.
200 gr. makkarónur,
1 lítið blórnkálshöfuð,
1—2 blaðlaukar,
2 litlar guÞætur,
3—4 tómatar,
1—2 msk. smjörlíki,
Mí 1. soð eða vatn,
salt, pipar
Grænmetið hreinsað, blóm-
tálið tekið niður í hríslur, blað
laukur og gulrætur skorið í
sneiðar, makkarónpmar brotn-
ar í smábita Grænmetið og
makkarónurnar sett í lögum í
pott, salt og pipar stráð á hverf
lag. Efst er látið lag af tómöt-
um. skornum : sneiðar, þar of
an á er bætt nokkrum smjör-
bitum. Soðinr hellt yfir það
mikið, að það fljóti rétt yfir
grænmetið.
Potturinn settur yfir hægan
hita, soðið þar til allt er meyrf
Rifnum osti eða saxaðri stein-
selju stráð yfir.
6
TfMINN, föstudaglnn 19. júní 1964 —