Alþýðublaðið - 01.11.1957, Blaðsíða 5

Af ÞvðubKaSið
pöstudagnr 1. uóvember 1957
Pórðiir Khmrsson:
Kynþátlfivmtdftmálið í Bandarík jimiim. - IV.
EFTIK hi'nn óréttláta úr-
skurð hæstáréttar Bantiaríkj-
anaa í máli strokuþrælsins
Dred Scott, og útkomu bókar-
innar Koíi Tómasar frænda e£t
ír Harriet Beecher Stowe, var
ókiefft að þagga niður uinræð -
«r almenni.ngs um vandamál
þræiahaidsiíis, otr það þarfti
aðeins tVo atbttrði enn til þess
a# út bryííst bló'fftig borgara-
styrjö-M.
.IOHM B-BQWN
Pyrri alburðurinn átti sér
. stað er John Brown, sem var
ofstsekistrúarmaður, er einna
helst mætti líkja við sumar
persónur í sögum gamla testa-
mentisins, réðist með hóp 50
fylgismanna á vopnabúr stjórn
arinnar við Harpers Ferry í
Vestur-Vixginíu og tók það her
skyldi í þeim tilgangi að afla
. vopna til þes að geta háð per-
sónulegt stríð gegn þrælahöld-
, urunuxn í Virgimu. Þetta skeði
. 'um nóttina 'hinn 1. október
1859. í döguri snerust íbúar bæj
arins gegn Brovvn og mönnun
EbanSj og brátt voru allir þeir,
sem eftir lifðu af þeim, þar á
íöeðal' John Brown sjálfur.
teknir höndum af hersveitum
; stjcrnarinnar og dregnír fyrir
rétt. John Brown var sakaður
ium landráð og hengdur, en áð-
ur en þessi einkennilegi og
.margumdeildi persónuleiki dó, j
sagði hann fáeín orð af gálg- j
anum: „Ég hef meðaumkun með
|>eim vesalingum, sem hnepptir
eru í ánauð og eiga enga til
jbess að veit'a þeim hjálp. Þvi
er ég hingað kominn, en ekki
' til þes að seðja neinn persónu-
legan fjandskap, hefnigirni eða
ihatur . . . Ef það dæmist rétt (
vera,. að ég fórni lífi mínu í .
jbágu réttlætisins, og blandi
'iblóði mínu enn frekar blóði
íbai na rninna og blóði hinna !
:mörgu milljóna, sem búa i;
Jþessu landi þrælahaldsins, þar
sem mannréttindki eru fyrir-
litin af ógúSiegum grimmúð-
legum og óréttlátum lagasetn-
íing'um, þá segi ég, svo skal
yerða“.
’ Og. svo varð, og líkami Johns
Browns, eiris og segir í hinum.
fræga stríðssöng um hann, tók
• að rotna í gröfinni, en- það sem
hann Iiafði gert hafði verkað
. ieins og oiía á þa-nn.eld tilfinn-
, i'ínga, sem ojó innra með norð-
anmonnum, og hvorugur vildi
<eða gat gleymt þvi, sem á und-
an var g=-n<?ið
Fyrir ma núð s »a og vitsmuni vann Abraham Liacoin sér
ódauðlegan crðstír í veraldarsögunni.
KOSNÍNG LINCOLNS
Hinn atburourinn var kosn-
ing Abrahams Ldncolns sem for
seta Bandaríkjanna haustið
1860. Lincoln sjálfur var ekki
einn af þeim, sem hatramast
liófðu barizt gegn þrælahald-
inu og hvatt til róttækustu að-
vitsmunum sá hann fyrir, hve
mikíl hætt-a var í því fólgin, ef
rasað. væri fyrir ráð fram, bæði
fyri bandalag ríkjanna og einn-
ig fyir endalegt frelsi og jafn-
rétti svertingjanna, ogátti betta
eftir að koma átakanlega fram
síðar.
barizt höfðu gegn þeim. Þsir
kenndu þeim um ófarirnar,
sögðu að þeir höfðu neýtt þá út
í stríð vegna afskipta sirina af
vandamáli, sem suðurríkirr ein
voru fær um' að levsa og með
frekasta ágáiigi á réttindi ríkj-
sár valda eins mikl
g beiskju og þau,
sem bræður og landsmenn veita
hvorir öðrum, engin sár gróa
seínt'. Enn í dag verður
maður þegar í stað var við þá
og sárindi, sem suður-
ríkjamenn bsra til norðurríkja
manna út af þrælastríðinu. Einn
hvítur suðuríkjamaður, sem
var gamallar ættar og sjálfur
nokkuð kominn til ára sinna,
sagði við mig, er ég færði þetta
í tal við hann: ..Þeir ætluðu að
þröngva upp á okkur lausn á
vandamáli, sem okkur bar að
leysa, sem var hluti af arfleifð
okkar og sém við einir gátum
leyst á viðunandi hátt. Við
vissum það þá og vitum enn,
að þetta mál krafðist úrlausnar,
sn það varð að gerast á þann
hátt, sem við gátum við unað“.
Og í hverri smáhorg hefur !her-
mönnum • suðurríkjanna, sem
féllu í þrælastríðinu, verið reist
ur veglegur minnisvarði, og enn
halda sumir stjórnmálamenn
þar um slóðir ræður sínar undir
hinum gamla fána suðurríkj-
anna.
ÖEENGILEGUSTU
UFPGJAFARSKILMÁLAR
Lincoln leit ekki á sig sem
sigurvegara. Uppgj afarsáttmáii
hans innihélt drengilegustu upp
gjafaskilmála, sem sigurvegavi
'hafðí nokkru sinni veitt hjálp-
arvana andstæðingi sínum. Upp
reisnin varð að gleymast, hveri
Engin sár valda^eins miklum sviða og
beiskju ög þau, sem bræður og landsmenn
veita hvorir öðrum, engin sár gróa
eir.s seint.
gerða í þeim málum. Að sjálf-
sögðu var hann af fýllstu ein-
lægni andvígur þrælahaldinu.
og flokkur hans, repúhlikana-
f'lokkurinn, hafði lýst yfir and-
stöðu sinni við það í stefnuyfr
iriýsingu sinni, en Lincoln vildi
gera það sem hann gat, til þess.
að friður mætti haldast í land-
inu og koma í veg fyrir það að
bandalag ríkjanna liðáðist í
sundur og upp úr því yxu and-
stæð þjóðarbrot. Af hinni ein-
stægu glöggskvggni sinni cg
Það var nærri, vitað mál, að
ef Lincoln hlyti kosningu sem
förseti landsins, myndi Suður-
Karólína þegar í stað segja sig
úr ríkjabandalaginu. Suður-
KaróKnumenn höíðu lengi beð-
ið tæltífæris til þess að sameina
öll suðurríkin um stofnun nýs
sambandsríkis, og mánuði áð-
ur en Lincoln vár formlega
settur irin í försétaembættið,
stofnuðu súðurríkín með sér
sjálfstætt sambandsríki, sögðu
slitið sambandinu við norður-
ríkin og gerðu Jefferson Davis
ið forseta síxtum.
kvæmd af festu og einurð, éri
jafnfram.t væri þess gætt að
valda ekki sárindum og óþæg-
indum að óþörfu. En honum.
átti ekki að öðlast tækifæri til
þess að hafa yfirsjón með fram-'
kvæmd þessara mála, bví aö
kvöldi þessa sama dags var
hann myrtur af geðveikum of-
stækismanni, þar sem hann sat
í stúku sinni í einu leikhúsi
Washingtonborgar.
ENDURREISNIN
MÆTIR MÓTSPYRNU
Lincoln hafði litið svo á, sð
negrum skyldi smám saman
veittur kosningaréttur og fuil
þegnréttindi, og Andrew John-
son, sem. varð forseti að Lincoin
látnum., var á sömu skoðun, og
hugðist framkvæma endur-
reisnaráætlunina eins og Lin-
coln hafði ætlast til. En þessi
j áform mættu mikilli mótspyrr.u
jí þjóðþinginu. Margir þing-
menn< hugðu á enn frekari
hefndir gegn suðurríkiunum,
kröfðust þess að negrunum
væri þegar í stað veitt fuil
þegnréttindi, þar á meðal kosn-
ingaréttur og að sendur væri
her til suðurríkjanna, sem
skyldi veita sverting'jum vernd
og hafa á hendi ýmiskonar eft-
irlit með framkvæmd mála þar
suður frá. í kjölfar hersins kom
herskari norðlenzkra kaupa-
héðna, sem lögðu undir sig mik
inn hluta verzlunar í ríkjunuin
og norðienzkir embættismenn
I voru sMpaðir í ýmsar meiri-
háttar stöður. í Suður-Karólína
j þar ssm svertingjar voru mjög
! fjölmennir, náðu frambjóðend-
ur þeirra meirihluta í ríkisþing
kosningum og tóku við æðstu
embættum þar, en á liinn bóg-
inn skorti þá alla reyn.slu í
meðferð opinberra mála, sem
von. var, og komst stjórnin brátt
í botnlausar skuldír og hin
mestu vandræði. Svipað ástand
ríkli einnig. í mörgum öðvum
suðurfylkjunum. Þjóðþingið
samþykkti jafnframt 14. b.reyt-
ingartiliöguna við stjórnarskrá
ABA-& SUNNANBIANNA
Tvcim má-núðum síðax, hinn
12. april 1361,. Iiófu simnan-
merm skothríð- á vígi stjórnar-
harsins í höfn- Gharlestonborg-
ar, sem nú var orðin höfuð-
•borg' Sam.bands'ríkis sunnan-
nanna, og þar með var hafin
íiin blóðuga- boigarastyrjöld,
;em einnig hefur verið nefnd
þrælastríðið, sem átti eftir að
jeysa samfleitt í 4 ár.
Eins og vitað er guldu suður-
ríkin hið mesta afhroð r þess-
im hildarleik.. Efnahagskerfi
veirra var í algærri rúst, rækt-
un og landbúnaður hafði verið
Ulysses S Grant, h-rshö ðinsri 'u=-rív • .=.tiiðinu,-■ vanræktur, akrarnir komizt í ó-
■ jþótti drykkf-Mur og oft svakafwgitm í a'ðsrirðúw smum. ,JSii. ! hirðu, e.n suðurríkjamenn báru
Booker T. Washington, kennari og nrenntamaður. Einn nterk-
asti leiðtogi, sreni blökkmnenn í Bandaríkjumun hafa rrokkru
sinni átt.
hann kann að berjast“, sasrði Lincoin. Á }>tv"'di~,m sést Grani
, (standandi í miðið) með noldírum foringja sinna.
kala og hatur í br.jósti gagn-
vart landsmönnum sínum, sem
eínasta suðurríki varð aftur að
fá þau réttindi, sem því bar,
samkvæmt landslögum og
stjórnarskránni, innan ríkja-
bandalagsins og vinna varð af
alefli að endurreisn suðurríkj-
arina. Þessi afstaða Lincolns
mættí töluverðri andstöðu,
bæði meðal sumra flokks-
manna hans og einnig meðai
sumra meðráðherra. En í síð-
ustu ræðunni, sem hann hélt,
markaði hann stefnuna í þess-
um málum af festu og einurð,
eins og honum var tamt, og
á síðasta ráðuneytisfundi sín-
um hvatti hann ráðherra sína
til þess að snúa huganum að
friði og snúa baki við blóðsút-
hellingum og ofsóknum. Hön-
um var umhugað um að frelsis-
landsins, ssm kvað svo á, að
„allir þeir, sem fæddir eru í
Bandaríkjunum, eða hafa flutzi:
þangað og eru háðir dómsvaldi
þeirra, eru borgarar Bandaríkj
anna og þess ríkis, þar sem þeir
hafa búsetu“. Tilgangurinn var
auðvitað sá, að tryggja svert,-
ingjunum fúll þegnréttindi, sem
í sjálfu sér var kannski ékki
með öllu óeðlilegt, en fram-
kvæmdin var öllu hastarlegrj.
því suöurríkjunum var nú skípt.
í fimm umdæmi, sem sett voru
undir ýfirráð hers norðan-
manna.
RÓSTUR. OG
SKÆRUHERNAÐUR
Þessu ástandi undu suður-
ríkjamenn hið versta. Þek:
Framhald á 8. síðu. „