Forvitin rauð - 01.05.1980, Síða 7

7
Engínn er færari að dæma
en konan sjálf
Hér á eftir fer viðtal setn Forvitin rauð tók við þá Sigurð S.
Magnússon prófessor og yfirlækni kvennadeildar Landspítalans
og Auðólf Gunnarsson sérfræðing við sömu deild
Forvitin rauð: Hvernig er
fóstureyðing framkvæmd og
hversu langan tíma tekur
aðgerðin ?
Auðólfur: Ef kona er stutt
gengin með er hægt að fram
kvæma þessa aðgerð neðan
frá eins og kallað er. Þa
er legháls opnaður og legið
tæmt, sem gert er í svæf-
ingu og tekur aðgerðin um
það bil 15 mínútur. Leg-
hálsinn er víkkaður út með
sérstökum áhöldum og því
lengra sem kona er komin
a leið, því meira þarf að
víkka hann og með því eykst
áhættan á skemmdum á leg-
hálsi og legi og þarmeð
hætta á fósturláti síðar
meir. Þegar legháls hefur
verið opnaður, eru tvær
aðferðir til þess að tæma
legið. Annars vegar er
innihaldið sogið út úr leg-
inu og það síðan skafið
varlega. Hin aðferðin er
að tæma legið með þar til
gerðum töngum og það síðan
skafið. Mikið atriði er að
legið sé vel tæmt, vegna
þess að sé eitthvað eftir
af fósturleifum geta bakt-
eríur komist í spilið og
þá skapast hætta á bólgum.
Eftir 12. viku er legið
orðið það stórt að ekki er
unnt að tæma það neðan frá
vegna hættu á bresti í leg-
hálsi eða legi. Því verður
að nota aðrar aðferðir. í
flestum tilfellum nú til
dags er notað efni sem
framkallar samdrætti í
leginu og þar með útvíkkun
á leghálsi. Það er mismun-
andi hvernig þetta efni er
notað. í sumum tilfellum
er því sprautað inn í legið
neðan frá, utan við belg-
inn, en ef konan er langt
genginn, er efninu sprautað
beint inn í vatnsbelginn
sem umlykur fóstrið. Konan
fær verki og afleiðingin
verður fósturlát. Þetta
tekur u.þ.b. sólarhring
og konan er ekki sofandi
á meðan en fær deyfilyf.
SÍðan þarf að skafa legið
i svæfingu. Þar sem þetta
er mun meira álag á konuna
og áhættusamari aðgerð en
tæming neðan frá fyrir 12.
viku, þá leggjum við
áherslu á að konur sem
sækja um fóstureyðingu .
geri það fyrir lok 12.viku.
Forvitin rauð: Eru þær
konur sem gangast undir
fóstureyðingu á sérstakri
deild?
Sigurður: Þeim er blandað
saman við aðra sjúklinga.
Það er engin sérdeild
fyrir þetta hér á landi,
eins og víða erlendis.
Auðólfur: VÍða erlendis
er þetta gert á dagdeildum
þ.e. konurnar koma og fara
sama dag og aðgerðin er
framkvæmd. Hér koma þær
kvöldið áður og fara dag-
inn eftir aðgerðina. ÞaA
Aðgerðir verður að gera
eins fljótt og hægt er
vegna þess hve áhættan
eykst eftir því sem með-
gangan lengist.
Forvitin rauð: Hverjar eru
líkur á eftirverkunum og
hvers konar þá?
Sigurður: Það er erfitt
að svara þessari spurningu
nákvæmlega. Legtæming er
í sjálfu sér lítil aðgerð
og ekki áhættumikil miðað
við aðrar stærri aðgerðir.
Það verður þó að koma fram
að það verða stöku sinnum
dauðsföll við fóstureyðing-
ar, þótt það hafi kki
komið fyrir á Kvennadeild-
inni enn sem komið er.
í þéssu tilfellum deyr
konan annaðhvort af völdum
svæfingarinnar eða aðgerð-
arinnar. Aðrar áhættur í
sambandi við þessa aðgerð
eru t.d. bólgur í legi
eða eggjaleiðurum og við
vitum að 20% af þeim konum
sem fá slíkar bólgur verða
ófrjóar, sem auðvitað er
mikið áfall fyrir konuna.
Forvitin rauð: Eru þessar
er dýrt að hafa þennan
hátt á - kostar mikið
starfsfólk og er verulegt
álag á spítalann.
Sigurður: Það er rétt að
taka það fram að hér verðuf
breyting á þegar ný deild
fer í gang á næstunni. Þá
er meiningin að flestar
þessar aðgerðir verði gerð-
ar á þeirri deild en aðeins
hluti kvennanna verður
látinn liggja yfir nóttina
eftir aðgerð. Aukningin
sem hefur orðið á fóstur-
eyðingum undanfarin ár er
mikill baggi á Kvenna-
deildinni vegna þess að
rúmum hefur ekki fjölgað
samsvarandi. Það er ekki
hægt að láta konur bíða
lengi eftir fóstureyðingu.
bólgur það sama og almennt
eru kallaðar móðurlifsbólg-
ur?
Sigurður: JÚ, þetta eru
svokallaðar eggjaleiðara-
bólgur sem almenningur
kallar móðurlífsbólgur.
Konur geta auðvitað fengið
þær af öðrum ástæðum t.d.
lekandasýkingu.
Einnig minntist Auðólfur á
að það gæti orðið sköddun
á leghálsimm, sérstaklega
hjá konum sem hafa ekki
fætt barn áður og það getur
haft x för með sér fóstur-
lát seint á meðgöngu síðar.
Og enn annað er blæðingar-
áhætta sem stóreykst eftir
12.vikuna. Ég vil taka það
skýrt fram að fóstureyðing-
ar eru miklu áhættumeiri ef
þær eru gerðar við lélegar
aðstæður, t.d. þegar um er
að ræða ólöglega fóstur-
eyðingu utan spítala, en
þegar þær eru framkvæmdar
við góð skilyrði af kunn-
áttufólki.
Auðólfur: Ég ætla í fram-
haldi af þessu að vitna í
bandarískar tölur, þar sem
fóstureyðingar eru frarn-
kvæmdar á miklum fjölda
kvenna við góðar aðstæður.
Þar dóu 0,7 af 100.000,
þegar aðgerð var gerð fyrir
8.viku, en 4,1 af 100.00
ef konurnar voru gengnar
11-12 vikur og 19,6 ef
þær voru gengnar 16-20
vikur.
Forvitin rauð: Er fó§tur-
eyðing hættulegri en
fæðing?
Sigurður: Það hefur skýrt
komið í ljós við rannsóknir
á stórum hópum kvenna, að
fóstureyðing er ekki eins
hættuleg og áframhaldandi
meðganga og fæðing og það
stafar m.a. af því að
meðgöngutíminn er 9 mán.
og á þessum tíma getur
ýmislegt gerst sem getur
verið hættulegt konunni.
Það er þó ekki rétt að nota
þessa staðreynd sem rök
fyrir fóstureyðingum, þar
sem langflestar þessara
kvenna verða ófrískar og
fæða barn síðar.
Auðólfur: Svo spilar líka
inn í hver einstaklingurinn
er og hver ástæða fóstur-
eyðingar er t.d. getur
kona haft það alvarlegan
sjúkdóm að meðganga og
fæðing séu henni lífshættu-
leg, þótt það sé sjaldgæft
nú á tímum.
Forvitin rauð: Hverjar eru
ófrjósemislíkur, almennt og
eftir fóstureyðingu?
Sjgurður: Það er staðre^nd'
að u.þ.b. 10% af hjónabönd-
um eru ófrjó, sem er hærri
tala en fólk gerir sér
grein fyrir. En eins og ég
sagði áðan, þá er ákveðin
ófrjósemisáhætta samfara
fóstureyðingum. Það er
ákaflega erfitt að fá fram
tölur um þetta, en einhver
aukning er og þess vegna
er okkur sérstaklega illa
við þessa aðgerð hjá ungum
stúlkum sem ekki hafa fætt
börn áður. Við segjum
alltaf konum frá þessari
áhættu áður en þær fara í
aðgerðina, samfara því sem
við lýsum aðgerðinni
sjálfri. Hér á Landspítal-
anum tala allar konur sem
ætla að fara í fóstureyðn
ingu af félagslegum ástæðum
við félagsráðgjafa og lækni,
en úti á landi vantar oft
félagsráðgjafa og þá talar
konan við tvo lækna það er
að segja sinn lækni og
aðgerðarlækninn.
K3?