Morgunblaðið - 14.12.1930, Blaðsíða 5

Sunnudaginn 14. desember 1930.
reinlætL Sanngjarnt verð.
Fyrsfi flokks vOrur.
Alt til bökunar, t. d.
Hveiti nr. 1.
Strausykur
Bökunardropar
Krydd al ls konar
Sulta, jarðarberja
Sulta, blönduð
Eggjaduft
Gerduft
Egg
Kaffibrauð.
margar teg. í blikkkössum
og laust, sætt og ósætt.
Kaffi, brent og malað
i ., .,
margar tég.
Kaffibætir
Te í pökkum
Ávextir, niðursoðnir.
Jarðarber
Ananas
Perur
Ferskjur
Apríkósur
Ávextir, nýir:
Appelsínur
Bananar
Epli
Perur
Vínber
Hangikjöt
og
Harðfisktur
r. flið op nðki
Hreinlætisvömr: Tóbáksvörur:
Gull, fægilögur Vindlar ,margar teg.
Brasso do. Cigarettur
Silvo do. Reyktóbak
Skóáburður í brjefum og dósum
Gólfbón Plötutóbak
Persil Munntóbak
Flik Flak Rjól
Hreins Hvítt
Lux Jólavörur:
Rinso Bamakerti
Sólskinssápa margar teg.
Ræstiduft Stór kerti
Línsterkja í pökkum og laus
Ö1 og gosdrykkir Spil
allar tegundir. fjölbreytt úrval
Sælgæti:
Brjóstsykur
Karamellur
Átsúkkulaði
Fíkjur í pökkum
Döðlur í pökkum
Brendar möndlur
Kand. ávextir
Konfektkassar
Konfekt, laust.
Suðusúkkulaði:
Konsum
Husholdnings
Blok
Welle
Vanille o. fl.
5o|° afsláltnr af kontanlTiflskiflnm
er nema 5 kr. efla melra.
Ofanálag:
íslenskt smjör
Smjörlíki
Mjólkurostur, íslenskur
do. útlendur
Mysuostur
Gruyereostur í dósum
Schweizer ostur
Lifrarkæfa
Sardínur
Ansjósur
Jólagjafir:
Saumavjelar, Kayser
Tauvindur
Taurúllur
Matarstell
Kaffistell 12 manna
do. 6 manna
Ávaxtaskálar
og fleira.
Mavíkor, Hainarstræti s.
Simi i bnðnnnm 2017,
Allt sent heim tafarlaust.
Lán og ðlán
Eftir. Magnús Jónsson alþingismann,
Fjelítil þjóð, sem þarf margt
að gera, á engan hlut dýrmætari
en gott lánstraust, svo framar-
lega sem landið býr yfir ein-
hverjum möguleikum og þjóðin
hefir þá mentun og mannrænu,
harðfengi og þrautseigju, sem
þárf til þess að sækja gull í
greipar moldar og sjávar.
Þetta á í ríkum skilningi við
um ísland og íslendinga. Þjóðin
er fátæk, þó að sósíalistar og
aðrir þeir, sem lifa á útlendum
og innlendum skröksögum, reyni
að telja mönnum trú um, að
hjer sje ógurlegt ,,auðvaldíl,
sem sýgur merg og blóð úr al-
þýðunni. — Þjóðarauður okkar
hefir ekki verið gerður upp svo
að verulega sje á byggjandi, en
það þarf ekki annað en renna
huganum lauslega yfir landið,
ti! þess að sjá i hendi sjer, að
hjer er dauðans fátækt á móts
við það, sem er með flestum öðr
um þjóðum. Landið sjálft er
næstum óræktað, mannvirki rjett
að byrja, og alt á frumbýlis-
stigi. Og þá leiðir beint af
þessu, að mikið þarf að gera.
Það þarf sem sagt að afla auð-
æfa, rækta jörðina, bæta hafn-
ir, auka samgöngutæki, reisa
hús, auka bústofn, veiðarfæri
og allskonar framleiðslutæki —
en þetta og margt fleira er
þjóðarauðurinn.
Og ekki efast jeg um ísland
og Islendinga. Island á mikil en
torsótt gæði. Tvær vitleysur eru
jafn-stórar, að ísland sje vont
land og magurt, og á hinn bóg-
inn, að hjer liggi auðæfin svo
að segja á glámbekk. Flóki og
Þórólfur hafa frá því fyrir
landnámstíð og fram til 1930,
haft rangt fyrir sjer báðir.
En Islendingar eru röskir
menn, og seiglan er komin inn
í kynstofninn við alllanga
baráttu, eða rjettara sagt, hnoð
við óblíða náttúru á sjó og
landi. Vit og mentun er í besta
lagi, og framsækni (í rjettri
merking) mikil.
Islendingar hafa því öll ein-
kenni þeirrar þjóðar, sem þarf
að starfa mikið með éi’lendu
lánsfje, og getur gert það. Og
það er því engin furða, þó að
þeir gefi því gætur, hvernig
þeir, sem hún felur forystuna,
fara með þetta fjöregg.
Það er ekki ýkja langt síðan
við lögðum út á þá braut, að
kalla erlent lánsfje til starfa
hjer á landi. Það er meira að
segja ekki langt síðan við lán-
uðum öðrum okkar fáu skild-
inga. Þeir sem eitthvað áttu,
keyptu dönsk, konungleg í’íkis-
skuldabrjef, en hjer á landi
starfaði ekkert fje. Landsbank-
inn byrjar, ofur hægt, að fá sjer
smá lán hjá Landmandsbankan-
um í Kaupmannahöfn. Landið
fer svo smám saman að fá sjer
lán í Danmörku til fi’amkvæmda,
en ekki datt neinum í hug, að
fara út fyrir ,,móðurlandið“,
um slíkar fjárútvegur. Islands-
banki er stofnaður að mestu
með dönsku fje (nokkru norsku),
og hefir megin lánstrausc sitt
þar. Viðskiftin fara þó bægt og
iiítandi að færast út. Eimskipa-
fjelagið fær lán í Hollandi, ein-
hverir íslenskir atvinnurekend-
ur komast lítillega inn á enskan
peningamarkað, og Landsbank-
inn fær þar samband.
Stríðið kemur og setur rót á
alt. Peningamál heimsins kom-
ast í óreiðu. Gengi myntanna,
og meira að segja sjálfur ,,fót-
urinn“, gullið, gerist óstöðugt,
og sveiflast fram og til baka.
Ekkert verður stöðugt nema
írumlegustu nauðsynjar, jarð-
arhundruð, kúgildi, alin og fisk-
ur. En þá eru menn orðnir
svo ruglaðir, af margra ára
krónureikningi, að þeir vara sig
ekki á þessu, og halda, að það
sjeu nauðsynjarnar, sem sjeu
að hækka og lækka í verði.
Það voru ekki íslendingar ein
ir, sem í þessum missýningum
og hagfræðilegu hafvillum
lentu heldur flestar þjóðir. —
Þeir fáu, sem höfðu rjetta sýn,
voru ofui’liði boi'nir og kjánar
kallaðir, af því að þeir sögðu,
að jörðin snerist en ekki sól,
tungl og stjörnur. Svo kom loks
þessum ruglingi og óráði, að
snauðir menn hjeldu, að þeir
væi’i stói’rikir, og heilar þjóð-
ir hjeldu, að þær böðuðu í í’ós-
um, þegar þær voru í raun og
sannleika að verða fastar i hol-
urð. Menn dreymdi dúnsæng-
ur og hlýja kodda, þegar þeir
voru í raun og sannleika að
verða úti í snjó og harðindum.
Þetta er líkingarfull lýsing
á ástandinu fram um 1920—
’21. Sannleikurinn er sá, að
einmitt á þeim tímum var
mörgu hætt í Veröldinni. Verð-
hrun varð svo ógurlegt 1920,
að þess voru ekki dæmi. Kom
þetta út sem hækkun gullverðs,
og varð þá pappíi'sgjaldeyrir
margra landa aftur úr. Vei'ð-
hrun þetta breiddist út frá
Bandaríkjunum um allan heim,
og orsakaði meðal annars svo
ógurlega kreppu hjer á landi,
að þegar þing kom saman fyrst
á árinu 1921, lá ekkert fyrir
nema gereyðing atvinnuveg-
anna, ef ekki væri hægt að út-
vega peninga í stórum stíl að
iáni. íslandsbanki var lamaður,
og Landsbankinn líka í raun og
veru, þó að minna bæri á vegna
þess, að minna hvíldi á honum.
Ríkið var einnig afarilla stætt.
Framundan lá ekki annað en
það, að bankarnir heirpti inn
fje sitt, og velti útgerðinni í
rústir.
Að • langmestum hluta var
þetta af orsökum, sem ekki er
í raun og veru hægt að gefa
neinum hjer sök á. Sama kx'epp
an svai*f allsstaðar að. Sjest það
meðal annars á því, hve geysi-
lega erfiður peningamai'kaður-
mn var, forvextir bankanna há-
ir> en ^engi allra skuldabrjefa
lágt. Jafnvel 7 og 8% brjef
naðu ekki jafngengi. Allir þustu
að peningamai'kaðinum til þess
að fleyta sjer yfir kreppuna.
Jafnvel þjóðir, sem höfðu á-
gætis orð á sjer í fjármálum og
höfðu áður tekið lán með ágæt-
iskjörum, urðu nú að sæta okui’-
vöxtum. — Þessi geysilega að-
sókn í sambandi við ótrú þá,
sem jafnan siglix- í kjölfar hverr
ar stór-kreppu, gerði það alveg '
sjerstaklega óálitlegt fyrir nýj-
ar þjóðir og lítt eða ekki þektar,
að koma fram sem lánbeiðend-
ur. —
Svona var þá ástandið, sem
blasti við stjóra og þingi 1921.
Innan lands blasti við hran at-
vinnuveganna ef ekki væri þeg-
ar í stað aflað stórfjár. Utan
lands fjárkreppa sú, sem nú
hefir verið lýst.
Sem betur fór rjeðist þingið í
þal5 að bjarga atvinnuvegunum,
hvað sem það kostaði. Stjórnin
var að vonum ti’eg að ganga i
vandræðin. Það voi’u gætnir
menn við stýi'ið þá, menn, sem
vildu ekki stökkva út í myrkr-
ið eins og nú á dögum þykir
við eiga á hæstu stöðum. Magn-
ús Guðmundsson var þá fjár-
málaráðherra, og hann bjóst
víst ekki við því, að hann gæti
haft það eins og núverandi fjár-
málaráðheri’a, að biðja um 12
miljón króna lánsheimild án