Morgunblaðið - 14.12.1930, Blaðsíða 7

MOROTJNBLAÐTÐ
7
skorið gegn um fjármálaflækju
Framsóknar svo eftirminnilega,
ng dregið línurnar svo greini-
lega, að naumast gat komið til
mála annað en fela honum með-
ferð fjármálanna, úr því að
flokkur hans tók við völdum.
— Leysti hann það svo vel af
hendi, að jafnvel Framsóknar-
menn dáðust að því í laumi. —
Fjöldi Framsóknarmanna um
alt land ljet í ljós þá skoðun
sína við kosningarnar 1927, að
þó að þeir kysi Framsókn, vildi
þeir hafa Jón Þorláksson fjár-
málaráðherra, og var þannig
eins og skilningsglampa brygði
fyrir í þessumformyrkvuðuFram
sóknarsálum. En „vantraustið"
á Magnúsi Guðmundssyni kom
fram á þann einkennilega hátt,
að hann varð ráðherra, fyrst at
vinnumálaráðherra og síðan
dómsmálaráðherra eftir lát Jóns
Magnússonar. Hann hefir því
farið með öll ráðherraumboðin
fyrir flokkinn, og verð jeg að
segja, að hann er þá of mikill
gikkur, ef hann telur það bera
vott um vr.ntraust, og í Sjálf-
stæðisflokknum er áreiðanlega
engin svo vönkuð sál, að ekki
skilji þetta. — Tíminn sýnist á
hinn bóginn hafa von um slíka
trú í sínum ísrael, og er hon-
um það ekki of gott.
Ríkisskuldimar minkuðu nú
undir handtökum Jóns Þorláks-
sonar, og mátti nærri geta, að
lánstraust landsins spiltist ekki
við þær aðgerðir. Enda sýna
merkin verkin. Landsbankinn
tekur með ríkisábyrgð mjög
hagstæð lán, bæði í Englandi
og Ameríku. Jón Þorláksson tek
ur svo lán í Ilanmörku 1926,
handa Veðdeildinni, sem sýnir
niðurstöðnna af fjármálast.ióm
h&ns og fbikksins. En það svar-
ar til þess. að það væri með
4V4,% ef gengi þess væri talið
það sama og gula lánsins síð-
asta. Og þó var alls ekki því til
að dreifa, að markaðurinn væri
þá eins góður og nú er hann.
En þjóðin var að komast í tölu
þeirra þjóða, sem best lánskjör
fá á opnum markaði. Hvergi
varð vart við draug þann, sem
Framsókn segir að hafi ofsótt
sig og elt land úr landi „veð-
setninguna“, og er það sönnun
þess, að þessi draugur er upp-
vakningur Framsóknar sjálfrar.
Hefir þar hent hana það sama
eins og klaufa allra tíma, sem
hafa ætlað sjer að senda öðrum
draug, að hann hefir lent á
þeim sjálfum.
Þó að íslenska þjóðin sje lítil
og varla von, að hún veki ósjálf-
rátt traust þeirra, • sem lítið
þekkja hana, þar sem hún býr
hjer á hjara veraldar, þá sýndi
þó stjórnin á þessum árum, 1924
’27, að það má fara þannig
með f jármál hennar, að traustið
komi. Úr því að hægt var að
sýna erlendum fjármálamönn-
um, að þjóðin var fær um að
grynna á skuldum sínum á 3
árum um h. u. b. 85 krónur á
hvert mannsbarn, þá hlaut
traust þeirra að eflast. Íslenska
þjóðin getur notið sama trauts
eins og fjelítill en reglusamur,
ráðsettur og röskur ungur mað-
ur, sem er að brjótast í því, að
hafa sig upp.
En svo urðu umskifti, sem
sýna, að íslenska þjóðin getur
líka mist traustið, eins og ungi
maðurinn, ef hann fer að sitja á
kaffihúsum, svalla og eyða, og
hætta að hirða um, hvernig pen
ingarnir rúlla. En hann er viss
með að afla sjer um stund
margra kunningja og kompána,
sem gjarnan vilja láta hann
„traktera", og þykjast því
aldrei slíkan höfðingja hafa
hitt. —
Nauðalíkt þessu hefir farið
um stjórn þá, sem tók við 1927.
Framsókn og sósíalistar settust
í gott bú. Að vísu hafði árferði
verið erfitt síðustu árin tvö, og
Sjálfstæðismenn höfðu auk þess
reynt að Ijetta allra erfiðustu
skattabyrðunum af atvinnuveg-
unum, sem þá áttu mjög erfitt
uppdráttar, svo að ársreikning-
ur ríkissjóðs sýndi, að varla
hrökk til þarfanna það ár. En
með öllu er það hættulaust þó
að slík ár komi, og þjóðarbú-
inu er áreiðanlega hagkvæmast,
að seilst sje sem minst niður í
vasa framleiðenda á erfiðu ár-
nnum. Það er aumur búskapur
að halda, að rjett sje að fita
ríkissjóðinn með því að megra
framleiðsluna. Þess eins verður
að gæta, að vita vel, hvað fram
fer, og láta ekki þess háttar
rekstrarhalla þjóðarbúsinsstanda
ár frá ári. — En Spyrðubandið,
Framsókn og sósíalistar, tóku
við ríkisskuldum, sem lækk-
aðar höfðu verið um meira en
þriðjung, og róðurinn var því
mjög Ijettur. Framsóknarstjórn-
in hafði líka aðstöðu 1927 eins og
ungur maður, sem sest að góðu
búi eða öðru góðu fyrirtæki föð-
ur síns. Það er búið að koma
flestu í lag, jörðin er vel setin,
og þarf ekki annað en halda í
horfinu.
En'hjer voru auðsjáanlega
sárþyrstir menn komnir til skjal
anna, sárþyrstir eftir völdum,
sárþyrstir eftir fje, sárþyrstir
eftir lofi. Og það var fult af sár-
þyrstum mönnum alt í kring um
þá. Það var teygað. Fyrst ráð-
herrar, svo þeir næstu, og svo
hver út frá öðrum. Varðskipin
notuð eins og lystisnekkjur, bíl-
ar keyptir, bitlingar smíðaðir,
nefndir settar á laggir, embætti
stofnuð eða losuð. „Dugnaður-
inn“ var ekki lítill að teyga af
opnum lindum ríkisins. Verkin
fóru að 'tala, og voru svo óða-
mála, að mörg vildu tala í einu.
Fjós reis upp þar sem skóli átti
að standa, en var samstundis
látið „renna inn í“ skólann. —
Annað fjós vildi tala. Það átti
ao kosta níu þúsund, en fór í
hálft annað hundrað þúsund!
Kýrnar kvað vera 70, svo að
2009 krónur kostar yfir hverja
belju. Slík verk tala og tala
hátt. Síldarútgerðin var „skipu-
lögð“ svo meistaralega, að hóp-
ur þyrstra manna fjekk svala-
drykk, en tunnur utan um síld-
ina gleymdust þangað til veiðin
var búin, og af því að Rússar
þurftu að fá ódýra síld, urðu
framleiðendurnir að láta hana.
Væri elcki fjarri sanni, að ein-
hvern tíma þyrfti að rannsaka
nánar „tal“ þessara verka. —
Prentsmiðja og jarðir voru
keyptar, og ,,tala“ nú um hundr
uð þúsunda, sem soguðust upp
úr ríkissjóði.
Peningar eru furðufljótir að
fara, ef á þá er andað ógæti-
lega, og leið ekki á löngu, að
stjórnin fór að sjá, að hún
myndi þurfa að fá lán. Hún tók
við ríkisskuldum upp á rúmlega
11 miljónir króna. — Á næsta
reikningi voru þær teknar að
hækka drjúgum, og var auð-
sjeð að „stefnubreyting“ var
komin. Verkin tala ekki ókeyp-
is. Menn drekka ekki eða eta,
án þess að fólkið borgi.
Skattar voru að vísu hækkað-
ir afar mikið þegar á fyrsta
þingi nýju stjórnarinnar. — En
hvað dugði það!
Góðæri veitti miljónum um-
fram allar áætlanir inn í ríkis-
sjóðinn, ár eftir ár. En hvað
hrökk það til!
Það þurfti lán.
Sennilega smálán, svona til
þess að jafna reikningana?
Nei, það þurfti stórlán. Það
þurfti lán, sem var meira en all-
ar ríkisskuldirnar námu samtals
þegar stjórnin tók við. Tólf
miljónir þurfti, ofan á skatt-
hækkunina og umframtekjum-
ar. —
Og þá var nú tekið til ó-
spiltra málanna að undirbúa
lánstraustið.
Því hefir nýlega verið lýst í
Tímanum, hvernig Einar Árna-
son, þessi heimskunni fjármála-
jöfur, hafði sendimenn sína í
öllum álfum til þess að rann-
saka fjármálaástandið og láns-
möguleikana, og símskeyti og
dulrúnir bárust að honum, en
hann tók öllu með „festu“, og
j,eg veit ekki hve mörgum öðr-
um einkennum fjármálasnill-
ingsins. ,Lán Einars Ámasonar“
heitir gula lánið á máli Tím-
ans, og hefir ekki naprara háð
verið skrifað um nokkum
mann.
En svo var fleira gert til
undirbúnings, og yfir því má
ekki þegja, svo að aldrei visni
sá sigursveigur, sem stjórnin
hefir knýtt um enni sitt, þegar
„við Magnús Sigurðsson“ tókum
lánið í London, þetta lán, sem
fjármálaráðherrann, með alla
sína varðmenn um allan heim,
fjekk síðast vitneskju um allra
manna á landinu!
Fyrst var nú það, að eyða fje
í gegndarlausu óhófi, svo að
fjárlögin hækkuðu ár frá ári,
langt umfram það, sem verið
hafði árin á undan. Mun það
hafa átt að hrífa erlendu fjár-
málamennina, svona líkt og
þegar rammskuldugir menn
reyna að halda lánstraustinu
við með því að ganga í loð-
kápu og með pípuhatt. Sýndi
stjórnin mikla „festu“ í þess-
ari starfsemi, enda varð henni
gott til manna og hjálpandi
hendur voru útrjettar úr öllum
áttum til þess að koma fjenu
fyrir. Jafnvel alla leið niður í
dýraríkið náði þetta hjálpar-
starf, eins og kýrnar á Hvann-
eyri sanna, þar sem hver þeirra
býr nú upp á 200 króna húsa-
leigu á ári. Og það sem á vant-
aði, að fjárlögin hækkaði nógu
ört, það bætti stjórnin upp með
fjáraustri utan fjárlaga; og það
svo, að í allmörgum greinum
voru þær fjárveitingar drjúg-
um hærri en fjárveitingar þings
ins.
ffleð e.s. Boðafoss
kom hið margeftirspurða Kellogg’s ALL-BRAN.
H. Benedikfsson s Go.
Sími 8 (4 línur).
“þegar
rvottarnir
verða
hvítari
með
RINSO
LIVIM MOTMIRt LIMITCO.
MM* IUNLIOMT. INILANO
jeg var ung stulka,“
segir húsmóðirin,
„var J>vottadagurinn kvaladagur. Jeg
nú'ði og nuddaði klukkutímim saman
til að fá hv°ttana hvíta og hin sterku
bleikjueíni, sem við brúkuðum pá, slitu
göt á þvottana og gerðu hendur minar
sarar. Nú pvæ jeg með Rinso — þaS
losar mig við allan harðan núning og
gerir kvottana mikla hvítari. Auk J>ess
að J>vottarnir endast lengur nú, )>arf jeg
ekki að brúka bleikjuefni til að halda
J>eim hvítum. J>ann>g sparar Rinso
mér bæði fé og stritvinnu."
Er aðeins selt i pökkum
— aldrei umbúðalaust
Lítill pakki—30 aura
Stór pakki —55 aura
W-R 1.447.
Efnalaug Reykjavikup.
Laugaveg 34 — Sími 1300. — Símnefni: Efnalaug.
Fireinsar með nýtísku áhöldum og aðferðum allan óhrein
an fatnað og dúka, úr hvaða efni sem er.
Lifcar upplituð föt, og breytir um lit eftir óskum.
Eykur þægindi! Sparar fje!
Tll Jðlagjafa
mikið úrval nýkomið. Eitthvað fyrir alla. — Til dæmis
35 teg. Kaffistell. Kökudiskar og Ávaxtasett. 2 turna
silfurplett í 6 gerðum. Einnig ein ný gerð af þriggja turna
silfri, og afar margt annað ágætt til Jólagjafa: SpiL
Kerti og mörg hundruð tegundir af leikíöngnm,
Lægsta verð landsins.
K. Einarssou& Björnsson.
Bankastræti 11.
Drífanda kaffið er drýgst.
I