Morgunblaðið - 17.12.1933, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
Jflor0tuiMuí>i£
H.f. Árvakur, lUfUaTlk.
Zttatjór&r: Jðn Kjart«u—on.
Valtýr Staf&naaon.
Hltstjðrc og nfcralVils:
Aueturstrætl S. — Slnal 1800.
Áu«lJr»lng:a»tJórl: H. Hafberg.
AuslJslnraakrlf atof a:
Austuratrætl 17. — Slssi 8700.
Helmaslaaar:
Jön KJ rtansson nr. 8742.
Valtýr Stefánsson nr. 4220.
Árnl Óla nr. 8045.
E. Hafbergr nr. 2770.
ÁskrlftaKjald:
Innanlands kr. 8.00 á. mlnnBl.
TJtanlands kr. 8.60 4 nULnnSL
1 lausasólu 10 aura eintaklS.
80 anra meS LmMIl
Stjórnarskifti á Spáni
Madrid 16. des.
United Press. FB.
Barrios forsætisráðherra hefir
beðist lausnar fyrir sig og' ráðu-
neyti sitt og hefir Alcala Zamora
ríkisforseti fallist á lausnarbeiðn-
ina. Mun hann hefja viðræður við
leiðtoga flokkanna þegar í dag.
Madrid. 16. des.
United Press. PB.
Ríkisforsetinn hefir falið Ler-
roux að mynda nýtt ráðuneyti.
Síðarifregn: Ráðuneytismynd
ún Lerroux er lokið. ,4,
Utanríkisverslun Þjóð-
verja.
Berlín 16. dés-
United PreSs. FB.
Útflutningur umfram innflutn-
ing í nóvember nam 43 miljónum
marka, en til samanburðar má
geta þess, að munurinn var 98 milj.
marlia í októher s.l. Útflntningur-
inn nam alls 394 miljónum ríkis-
marka í nóv., og er það 11,5%
undir útfl. í okt. Innflutningurinn
í nóvember nam 351 milj. eða 1%
meira en í október. Útflutningur-
inn hefir minkað niikið til Banda-
ríkjanna og Rússlands.
Síldarútflutningur Norðmanna.
Osló, 16. des. NRP. FB.
Ríkisstjórnin hefir ákveðið, að
þangað til öðru vísi verði ákveð-
ið, skuli bannað að flytja út
ferska stórsíld og vorsíld, nema
því að eins verslunarráðuneytið
hafi fallist á samþyktir og regl-
ur þeirra útflytjenda, sem hlut
eiga að máli.
-----------------—
Blástakkarnir írsku.
Duhlin 16. des.
IJnited Press. FB.
Fríríkisstjórnin hefir ákveðið að
lej%a bláliðum elcki að taka þátt
í neinttm kröfugöngum eða funda-
höldum, ef þeir sjeu búnir ein-
kennisskyrtum sínum. Nær þetta
einnig til ungmennasambands þess
sem stofnað var í stað fjelagsins
„Young Ireland Association“ en
það var leyst upp, eins og kunn-
ugt er af fyrri fregnum.
Upureisnarmenn heimta aS
.ekki sje borin vopn á sig.
Madrid 16. des.
Unlted Press. PB.
Stjórjileysingjar hafa farið þess
á leit, að hætt yrði að nota vopn
x viðureigninni við þá livarvetna-
Flármálaslefna iikiÞliislBS.
Það samþykti aukin útgjöld úr ríkissjóði, sem
nema a. m. k. 1 miljón 270 þúsund krónum.
Það samþykti ríkisábyrgð á ýmiskonar lánum,
sem nema a. m. k. 1 miljón 835 þús. krónum.
Sein vinnubrögð.
Aukaþingið nýafstaðna átti
setu í 38 daga.
Þetta varð miklu lengri seta
en menn höfðu upphaflega gert
ráð fyrir.
Aukaþingið var kvatt saman
eingöngu til þess að afgreiða
tvö mál, stjórnarskrána og kosn-
ingalögin og svo smámál, sem
við þessi höfuðmál voru tengd.
Það hefði ekki þurft ,.að taka
langan tíma, að afgreíða stjórn-
arskrána og kosningp-lögin. j
Stjórnarskráin lá iuiMnig fyr-
ir, að henni varð ekki breytt. —
Við hana yar því ekki annað aðj
gera, en ' ánnaðhvort að sam- ■
þykkja eða fella.
Og endá' þótt' kosninga-1
}ögin sje mikill lagabálkur og
í þeim mörg nýmæli, þurfti það
ekki að taka langan tíma að af-
greiða þau. Nefnd, sem í áttu
sæti fulltrúar allra flokka þihgs
ins, hafði setið á rökstólum og
undirbúið rækilega frv. það til
kosningalaga, sem lagt var íyr-
ir þingið. Að vísu var nefndin
ekki sammála um öll ákvæði
frv., en ágreiningurinn var;
ekki það mikill, að tefja hefðij
þurft verulega afgreiðslu máls-'
ins í þinginu.
Hvað ollí seinaganginura?
En hvað olli þá þessum feikna
seinagangi, sem virtist ríkjandi
í störfum þingsins?
Til þess að svara þessari
spurningu, ber að minna á tíð-
indi þau, sem gerðust í þing-1
byrjun. Þá tóku höndum saman
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn og kusu saman
forseta þingsins og í allar nefnd
ir. Þetta varð til þess, að þessir
flokkar fengu alla forsetana
valda úr sínum hóp og flesta;
nefndarformenn — alla í neðri
deild. En það eru fyrst og fremst
forsetar þingsins og nefndar-
vegna hafa þeir lagt kapp á að
ráða vinnubrögðuRum á þinginu.
Eítt átakanlegt dæmi má nefna
frá aukaþinginu, þar sem for-
seti gerði beinlínis leik áð því,
að eyða dýrmætum tíma þings-
ins ‘í algerðan hjegóma. Þetta
var forseti sameinaðs þings, só-
síaiistinn Jón Baldvinsson, sem
eyddi 14 klst. í að ræða þings-
ályktunartillögu þeirra sósíalist-
anna um varalögreglu — til-
lögu, sem tvímælalaust braut í
bág við gildandi lög!
En svo var það ánnað, sem
tafði stórlega fyrir störfum
þingsins. Það var:
Þófið um stjórnina.
Þegar í þingbyrjun fóru þeir
að semja um stjórnarmyndun,
Framsóknarmenn og sósíalistar.
Samningar þessir tóku langan
tíma. Dag eftir dag og viku eft-
ir viku voru haldnir flokksfund-
ir til þess að reyna að bræða
flokkana saman.
Þegar svo loks slitnaði upp
úr samningum, vegna þess að
tveir Framsóknarþingmenn neit-
uðu að styðja sósíalistastjóm,
þá byrjaði nýtt stríð innan
Framsóknarflokksins. — Því
stríði varð fyrst lokið síðasta
dag þingsins og á þann eftir-
minnilega hátt, sem kunnugt er,
að þeir Jón í Stóradal og Hann-
es á Hvammstanga voru reknir
úr Framsóknarflokknum. Þetta
hafði svo þær afleiðingar, að
Framsókn klofnaði.
Þetta innanríkisstríð í Fram-
sóknarflokknum tafði mjög fyr-
ir þingstörfum, beint og óbeint.
Það varð til þess, að Framsókn-
armenn voru á sífeldum fund-
um, ýmist flokksfundum eða
þrengri „sellu“-fundum. En þing
störfin voru látin sitja á hakan-
um. —
Af þessu er ljóst, að það eru
Framsóknarmenn (oe: sósíalist-
formenn, sem ráða mestu um
vmnubrögðin á Alþingi.
Deilan um aukaþingið.
Nú er það kunnugt, að mikil
deila hafði staðið um það s. 1.
sumar, hvort halda skyldi auka-
þing til þess að afgreiða stjórn-
arskrána og setja ný kosninga-
iög. —
Sjálístæðismenn hjeldu því
mjög ákveðið fram, að þessi
stórmál bæri að afgreiða á auka
þingi. — Framsóknarflokkurinn
lagðist mjög fast á móti auka-
þinginu, en sósíalistar voru óá-
kveðnir, ýmist með eða móti.
í deilunni um aukaþingið var
ar), sem eiga alla sök á því, að
aukaþingið átti miklu lengri
setu, en þurft hefði.
Skal þá vikið nokkuð að hinu,
hvað aukaþingið afrekaði.
Kosningalögin.
Aðalmálið, sem eftir auka-
þingið liggur er, eins og gefur
að skilja, kosningalögin.
Efni þessa lagabálks verður
ekki rakið hjer. Það verður að
bíða þar til síðar.
En því verður ekki neitað, að
mikið flaustursverk varð á af-
greiðslu þessa máls í þinginu.
Bera lögin þess glögg merki, að
reynt hefir verið að gera öllum
því mjög haldið fram af Fram- til geðs.
sóknarmönnum, að aukaþingið Mikil deila stóð t. d. um það
myndi eiga langa setu og þ. a. 1. í þinginu, hvaða vald flokks-
verða dýrt. stjórnir mættu hafa.
Nú er ekki ósennilegt, að Sumir vildu veita flokksstjórn
Framsóknarmenn hafi gjarnan um sem mest vald, aðrir vildu
viljað láta spádóminn um dýrt ekki heyra það nefnt, að þær
aukaþing rætast, og einmitt þess hefðu neitt að segja.
Þingið tók það ráð — til þess
að þóknast báðum — að rugla
þessu sem mest.
Þessi leiðinlega deila um
flokksstjórnir átti vafalaust
mjög rót sína að rekja til sundr-
ungarinnar í Framsóknarflokkn-
um. Þingmenn vissu um ráðríki
og hefnigirni Jónasarliðsins, sem
öll yöld hafði í flokknum. Þeir
hafa því viljað losa menn sem
mest undan ráðríki hans.
En deilan átti svo illa við sak-
ir þess, að sjálf stjórnarskráin
er beinlínis bygð á því, að lands-
mála flokkamir hafi bein áhrif
á skipan þingsins. En það er
augljóst mál, að landsmálaflokk
ur getur ekki verið til, án þess
að hann hafi einhverja stjórn.
Hjer verður ekki farið frekar
út í að ræða kosningalögin. —
Reynslan verður úr því að skera
hvort þau geta orðið til fram-
búðar eða þeim verði að breyta
mjög bráðlega.
Óforsvaranleg ljettúð í fjár-
málum.
Enda þótt svo hafi verið til
ætlast í upphafi, að aukaþingið
tæki ekki önnur mál til með-
ferðar en stjórnarskrána og
kosningalögin, varð alt önnur út
koman að lokum.
Þingið samþykti 26 lög og 31
þingsályktun.
Mörg hinna nýju laga og all-j
margar þingsályktanir hafa í för
með sjer aukin útgjöld fyrir
ríkissjóð. Og sum útgjöldin eru
svo gífurleg, að mann næstum
óar við að nefna þau.
Hjer skulu nefndar nokkraf
þær helstu útgjalda heimildir,
sem þingið samþykti:
Bygging síldarverksmiðju á
N.-landi, kr. 1.000.000.
Hlutakaup í Síldarbræðslu-
stöð Seyðfirðinga, kr. 100.000.
Til hafnargerðar á Skaga-
strönd, kr. 50.000.
Til brimbrjóts í Bolungavík,
kr. 20.000.
Til Sundhallar í Reykjavík,
kr. 100.000.
Þetta verður samtals kr.
1.270.000 — ein miljön tvö
hundruð og sjötíu þúsundir kr.
Auk þess heimilaði þingið
stjórninni, að kaupa, eða leigja,
síldarbræðslustöð Útvegsbank-
ans á Önundarfirði, og ef sú
heimild verður notuð, má gera
ráð fyrir, að það kosti ríkissjóð
300—400 þús. kr.
En þingið gerði meira en að(
heimila þessi beinu útgjöld úr
ríkissjóði (og reyndar meiri, því
að ýms önnur lög og þingsálykt-
anir hafa í för með sjer aukin
útgjöld úr ríkissjóði). Við út-
gjöldin bætist það, að þingið
samþykti enn á ný ábyrgðar-
heimildir fyrir margskonar lán-
um. —
Hjer skulu taldar þær helstu
ábyrgðir, sem þingið samþykti.
Þessi lán er stjórninni heimilað
að ábyrgjast f. h. ríkissj'óðs:
Til síldarbræðslu í Neskaup-
stað, kr. 70.000.
Rekstrarlán Útvegsbankans
(viðbót) ca. kr. 1.000.000.
Til „Tunnuverksm. Akureyr-
ar“, kr. 70.000.
I Til dráttarbrautar Reykjavík-
ur (viðbót), kr. 50.000.
Til Jóh. Jósefssonar, c.o. Hó-
tel Borg (viðbót) ca. kr.100.000.
Til Samvinnufj. sjómanna á
Stokkseyri, kr. 85.000.
Til Samvinnufjel. „Grím“ í
Borgarnesi kr. 125.000.
Til rafveitu Austur-Húnavatns
sýslu, kr. 60.000.
Til hafnargerðar á Skaga-
strönd kr. 75.000.
Til rafveitu Hólshrepps, kr.
200.000.
Þetta eru samtals kr.
1.835.000 — ein miljón átta
hundruð þrjátíu og fimm þús. kr.
Svona var sparnaðarhugurinn
á þessu þingi og aðgæslan í fjár-
málum. Og þó var þetta ekki
f járlagaþing heldur aðeins auka
þing, sem ætlað var það eina
verkefni, að afgreiða stjórnar-
skrána cg kosningalögin.
Ný fjármálastefna.
Ljettúð sú í fjármálum, sem
fram kom svona greinilega á
aukaþinginu, er óafsakanleg og
óforsýaranleg á slíkum tíjmum,
sem við nú lifum á.
Ef vel á að fara fyrir q^kkar
fámennu og fátæku þjóð í fram-
tíðinni, verður að taka upi> nýja
stefnu í fjármálunum. Ef það
verður ekki gert, getur endir-
inn ekki orðið annar en sá, að
alt hrynur um koll.
Þessa verður þjóðin um fram
alt að minnast við kosningar
þær, sem fram eiga að fara að
vori komanda. En þá væri henni
vissulega einnig holt að minnast
tímabilsins frá 1924—1927,
þegar Sjálfstæðismönnum, fyrir
ötula forgöngu hins vitra for-
ingja síns, Jóns Þorlákssonar,
tókst að bjarga ríkissjóði, sem
kominn var alveg á heljar þröm.
Það þarf sterka og einbeitta
f jármálastjórn, sem hefir öfl-
ugan og samhuga stjórnmála-
flokk að baki sjer, ef takast á
að lyfta ríkissjóði úr því fjár-
hagsöngþveiti, sem hann situr
fastur í, síðan Hriflu-óstjómin
rjeði hjer ríkjum.
Sjálfstæðisflokkurinn er eini
flokkurinn í landinu, sem get-
ur lyft slíku Grettistaki.
Starfsöm kona.
Ekki alls fyrir löngu, stofnaði
Igömul kona klúbb í San Francisko
Hún er sjálf 82 ára, og engin,
yngri en 61 árs, fær upptöku í
klubbinn. Konan heitir Lillian J.
Matin. Ætlar hxin nú að reyna
að endurlífga líf þessara gömlu
kvenna, og láta þær taka þátt í
almennu hjálparstarfi. Sjálf hefir
lnin lifað viðburðaríku lífi. Þegar
hún var 65 ára gömul var henni
sagt upp stöðinni, sem prófessor
við Stanley Háskólann. En hún
settist ekki í helgan stein. -— A
sjötugs aldri tókst hún fer® á
hendur og ferðaðist kringum jörð-
ina. Sjötíu og fimm lára gömul
fjekk luin ökuskfrteini, og gat þá
sjálf ekið bifreið sinni. Og þegar
hún var sjötíu og átta ára ók hún
í honum yfir rússnesku landamær-
in- Hún vildi með eigin augum
sjá og kynna sjer stjórn kommún-
ista í Rússlandi. Áttræð að aldri
sló hún hníf úr hendi ræningja,
1 sem ætlaði að ráðast á hana.