Morgunblaðið - 24.12.1943, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIfi
Föstudagur 24. des. 1943.
Útg.: HÍ.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innaniands,
kr. 10.00 utanlands
t lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
í Morgunhlaðinu
fyrir 25 árum
Jólavindlarnir voru þá ekki
alveg eins dýrir og nú. I aug-
lýsingu segir m. a.:
23. des.
„Vindlar — að minsta kosti 100
tegundir — verð frá kr. 9.00 pr.
100 stykki“.
'k
Töfravald jólanna Íí
ENN GENGUR NÓTTIN HELGA í GARÐ og mikill
friður færist yfir stríðandi heim, friður þrátt fyrir allan
vopnagný, friður í bókstaflegasta skilningi þess háleita
og margþráða orðs. Af þessari nótt, þessari hátíð, stafar
líka annað. Það stafar af henni heið og hrein tign. Þá
finnum við mennirnir smæð okkar, þá vildum við margir
hverjir helst vera orðnir börn aftur, og helst altaf hafa
verið börn. Svo mikið er vald hinnar helgu nætur, að
hún gjörbreytir mörgum af okkur. Við erum þá, og oft,
því miður, aðeins þá, alt aðrir menn í venjulegum
erli daganna. Jólin gera okkur að betri mönnum, lítillát-
ari, sanngjarnári og friðsamari mönnum.
Það er vissulega gott, að andi barnsins, sem fæddist á
jólunum, skuli enn lifa meðal okkar, og geta gagntekið
okkur. En hann á að lifa hjá okkur alt árið.
Á jólunum minnast mennirnir ekki hins illa, sem þeir
kunna að hafa orðið fyrir um æfina, heldur hins góða.
Svo mikið er töfravald jólanna, að þau hreinsa hugann
af andúð, af hatri, af öllu því, sem þjakar líf mannanna
á jörðinni mest. Við verðum aftur börn, hrein í huga og
finst að við stöndum í skjóli, sjeum undir öruggri vernd,
eins og börn hjá góðum foreldrum. Svo miklum breyt-
ingum valda jólin meðal mannanna.
En við vitum öll mæta vel, að jólahátíðin stendur ekki
nema fáa daga, og sjálfsagt þykir, að alt komist á ný í
sama horf og það var áður. En hitt er og víst, að með
sumum ríkir andi jólanna, löngu eftir að ljósin eru slokn-
uð og hátíðin á enda.
Margir munu hafa brotið hugann um það, hverju þetta
sætti, hvers vegna jólin geti ekki haft varanlegri áhrif
á mennina. Og er það ekki vegna þess, að á jólunum
opna þeir hugi sína fyrir hinu göfuga og góða, meir en
nokkru sinni endranær á árinu. En með því að hátíða-
ljóminn dvín, hverfur einnig sá blær af hugunum, sem
jólin hafa sett á þá. Vaninn er sterkur; hann kippir okk-
ur aftur í hið fyrra horf, þar sem er stritað og strítt,
deilt og barist, oft að nauðsynjalausu.
— Að nauðsynjalausu, já. Við íslendingar, til dæmis,
erum svo fámennir og smáir, að deilur milli okkar inn-
byrðis, ættu að vera óhugsandi. Raunar ættu deilur og
stríð að vera óhugsandi yfirleitt meðal mannanna. Og
um jólin deilum við ekki, kanske erum við svolítið væg-
ari á þessu sviði fyrst eftir jólin, meðan minningarnar
um þau eru skýrastar í hugum okkar. — En hefst svo
ekki það sama á ný?
Raddir hafa verið uppi um það, að viðhaft hefði verið
hjer hin síðustu ár óhóf um jólin, og að þetta fari í vöxt.
Eigi skal um þetta dæmt. En jólin eiga ekki að vera lifuð
í tákni óhóflegrar eyðslu og sóunar. Þau eiga að vera
haldin í anda skynsemi og forsjár, og allir vita það einnig,
að gleðin er ekki okkur gefin í hlutfalli við mergð jóla-
gjafanna eða íburðinn í mat og drykk. Jólin eru, og hafa
altaf verið, hátíð, fyrst og fremst hinna lítilþægu, sem
af litlu gleðjast, og hætt er við að jólagleðin hverfi en
aukist ekki, ef menn ofmettast veraldlegu fánýti, en gefa
engan gaum hinni andlegu hlið þessarar hátíðar.
Engri annari nótt ársins er jólanóttin lík. Menn þurfa
ekki annað, til þess að sannfærast um það, að ganga út
og finna þann óumræðilega hátíðlega og tignarlega blæ,
sem yfir sjálfri náttúrunni er. Það er eins og hún hlusti
hljóð eftir einhverju, sem er að koma, eins og hún haldi
niðri 1 sjer andanum, bíði í auðmýkt eftir hinu mikla, sem
koma skal, — og sem kemur. Þær koma til okkar enn,
hugsjónirnar, sem við mennirnir hlutum endur fyrir
löngu frá honum, sem fæddist þessa nótt, fæddist í jötu,
óx upp og gaf heiminum hið fegursta og göfgasta, sem
honum hefir verið gefið. Vegna þess rennum við um jólin
hugunum í tilbeiðslu og þökk til barnsins í jötunni, jóla-
barnsins, sem lætur okkur hugsa eins og góð börn einu
sinni enn. Og í barnslegum endurminningum og barns-
legri þökk til gjafarans allra gæða öðlumst við í raun
og sannleika Gleðileg jól.
Um Þorláksmessu segir m. a.:
23. des.
„Þessi alíslenska messa er ein-
kennilegasta messan, sem til er
á öllu árinu. Hún var aldrei full-
viðurkendur helgidagur í ka-
þólskum sið, en það kom af því,
að páfinn fjekk aldrei svo mikið
fje til sölusorgar Þorláki helga,
að hann sæi sjer fært að taka
hann í tölu útvaldra á himnum.
Samt var messan um langt skeið
haldin heilög á landi hjer og Þor-
lákstíðir sungnar honum til dýrð
ar í trássi við páfa og erkibiskup.
Guðmundur góði söng Þorláks-
tíðir í forboði erkibiskups út í
Noregi eitt sinn, er hann dvaldi
þar, og hafði erkibiskup njósnara
til þess að segja sjer, hvernig
fram færi hjá Guðmundi, ef ske
kynni að Guðmundur bryti lög
heilagrar kirkju. En Guðmundur
biskup var sjeður í þessu máli,
því hann viðhafði þá helgisiðu,
sem áttu við á Allraheilagra-
messu og gat erkibiskup ekki að
því fundið“.
★
Veðrið á jólunum.
27. des.
„Besta veður má heita að hafi
verið nú um jólin, nema 1. jóla-
dag. Þá var hríðarbylur um morg
uninn, en rigning um kvöldið“.
★
Götuljósin settu hátíðarsvip
á bæinn.
27. des.
„Götuljósin. Undanfarin kveld
hefir verið kveikt á þeim hjer og
hvar um bæinn, var þess síst
vanþörf. Og ljósin settu bein-
línis hátíðarblæ á bæinn — svo
óvanir eru menn orðnir þeim“.
★
Mikil frost voru þá víða um
land.
28. des.
„Mikil frost hafa verið und-
anfarna daga víða um land, t. d.
20 gráður einn daginn á Gríms-
stöðum á Hólsfjöllum. Má vera
að þetta bendi til þess, að haf-
ísinn sje ekki langt undan landi“.
★
25 daga á leiðinni frá Reykja
vík til Vestmannaeyja.
28. des.
„Danskt seglskip fór hjeðan
30. nóv. síðastl áleiðis til Vest-
mannaeyja til þess að sækja þang
að fisk og hrogn til flutnings til
Frakklands fyrir frönsku stjórn-
ina.. Skipið kom ekki til Eyjanna
fyr en 25. þ. m., eða á jóladag-
inn, hafði verið á hrakningi
fram og aftur í námunda við Eyj-
arnar, en aldrei náð inn í höfn-
ina“.
'k
Á jólum 1918 var friðnum
fagnað.
30. des.
„Á aðfangadagskvöld voru
eldar kyntir á fjallatindum í
Suður-Afríku í fagnaðarskyni út
af ófriðarlokum".
Blessuð jólin.
BLESSUÐ JÓLIN eru komin
einu sinni enn. Gleðihátíð er
I ,
haldin um víða veröld. I hreysi
og höll reyna menn að gera sjer
dagamun. Ekkert orð á slíkan
töfrakraft sem orðið jól. Ekk-
ert er jafn göfgandi. Ótal sögur
eru skráðar um það, hvernig
jólin hafa snúið illu í gott. Hin
sterku» öf 1 haturs og illmensku
lúta í lægra haldi fyrir friðar-
boðskapnum.
Fjandmannaherir stóðu and-
spænis hvor öðrum á jólanótt-
ina. Hermennirnir höfðu hlaðn-
ar byssur og brugðna byssu-
stingi. Allt í einu kvað við söng
ur. Nokkrir hermenn, sem fyr-
/ir augnabliki síðan höfðu að
eins haft eina hugsun, að valda
andstæðingum sínum fjörtjóni,
hófu að syngja jólasálminn
„Heims um ból“. Fleiri og fleirl
tóku undir og brátt söng allur
hermannaskarinn beggja megin
víglínunnar sama jólaáálminn.
Hermennirnir lögðu niður vopn
sín á jólanóttina og sameinuð-
ust* i lofsöng um friðarboðskap-
inn. Ekkert afl á jarðríki ann-
•að en jólaboðskapurinn hefði
megnað að gera slíkt krafta-
verk.
Fyrir þau jól, sem nú fara í
hönd birti Spellman, hinn ka-
jþólski erkibiskup New York-
borgar jólaávarp í víðlesnu
Bandaríkjablaði. Þar kemst
biskupinn m. a. svo að orði:
„Jólagleðin er gleði, sem ófrið
urinn getur ekki eytt, því hún
er gleði sálarinnar og sálin er
ódauðleg. Fátækt fær ekki eytt
jólagleðinni, því hún er gleði,
sem enginn mannlegur máttur
fær tortímt. Tíminn getur ekki
eytt jólunum, því þau eru eilíf-
leg. Veraldlegur máttur fær
heldur ekki dreift jólagleðinni,
því hún er sameining við hann,
sem vann sigur á heiminum".
Viturleg orð pg sönn.
•
Börnin og jólin.
JÓLIN ERU HÁTÍÐ BARN-
ANNA fyrst og fremst og er
það góður siður, sem víðast
hvar tíðkast, að hugsað er fyrst
og fremst um börnin og að þau
njóti jólagleðinnar áður en full
orðna fólkið hugsar um sig
sjálft.
„Það á að gefa börnum brauð
að bíta á jólum“, segir í gömlu
stefi.
Nú þætti þrauðið eitt lítil há-
tíðabrigði, jafnvel þó sætabrauð
væri. Tímarnir hafa breyst og
börnin með, mætti segja. En
það er ekki aðalatriðið með
hverju glatt er, heldur að glaðn
ingurinn nái þeim höfuðtilgangi
sínum, að gleðja.
Börnin hlakka til jólanna allt
árið, en mest er tilhlökkunin síð
ustu dagana. Margir góðir og
/jkemtilegir siðir fylgja jólum
barna og fullorðinna, en sinn
er siður í landi hverju og margt
mun nú vera týnt niður af því,
sem börnin skemtu sjer við um
jólaleytið. — í gamla daga var
ekki hægt að fara í verslanirnar
og kaupa allskonar leikföng. —■
Sjaldgæfara verður það með
hverju ári, að börnin hópist í
kringum afa og ömmu til að
hlýða á sögur og æfintýri. Nú
lesa börnin sjálf í skrautlegum
bókum og fagurlega gerðar
myndir auka ímyndunaraflið
við lesturinn. En hvorttveggja
stefnir að sama marki. Og því
að vera sífellt að harma hið
liðna. Kannske er nýi tíminn
fult eins góður.
******4»******H***«H»***H****M***«M»M*,*y
Jólasveinar voru áður hug-
myndaverur, um þá stóð æfin-
týraljómi. Bæjabörn nútímans
þekkja jólasveina og vita
hvernig þeir eru til fara. Mörg
börn fá jólasveina gerða úr
tuskum og á jólatrjesskemtun-
um ganga lifandi jólasveinar
um og gefa gjafir. Áður komu
þeir einn og einn af fjöllunum
á jólaföstunni og voru frekar
þiggjandi en veitandi. Það hefði
líklega lítið þýtt að fá Potta-
sleiki fullt fang af góðgæti og
senda hann inn á jólatrjesskemt
un til að skifta á milli barn-
anna.
Og það er eins og þar stend-
ur, að „Nú er hún gamla Grýla
dauð ...........“.
En þetta er allt þýðingar-
laus og tilgangslaus samanburð
ur. Það eina sem er reglulega
gleðilegt við samanburð á nýja
tímanum og hinum gamla er, að
Jólakötturinn er að verða al-
gjörlega þarflaust dýr. — Það
væru sannarlega gleðileg tíð-
indi, ef sá köttur hyrfi með
öllu úr íslensku þjóðlífi. Þegar
enginn þarf lengur að óttast að
hann fari í jólaköttinn, þá höf-
um við náð marki, sem vert er
að stefna að.
Stríðsjól.
HINN KRISTNI heimur, sem
stundum er og kallaður hinn
mentaði heimur heldur nú sín
fimtu stríðsjól í röð. Sjálft orð-
ið er í raun og veru það, sem á
erlendum málum er kallað
paradox, og sem þýða mætti
öfugmæli. Hvernig getur frið-
arhátíð verið ófriðarhátíð? —
Samt er þetta staðreynd og eng
inn orðaleikur.
Við íslendingar höfum ekk-
ert haft af ófriðnum að segja
móts við aðrar þjóðir. Það er
kannske þess vegna, sem við
eigum bágt með að skilja, eða
gera okkur ljóst hvað er að
gerast úti í heimi. Forystumenn
þjóðanna, sem í ófriði eiga hafa
hvað eftir annað boðað, að nýja
árið, sem bráðum heldur inn-
reið sína verði ennþá ægilegra
heldur en þau ófriðarár, sem
liðin eru. Tugir þúsunda ungra
og hraustra manna lifa nú sín
síðustu jól í þessum heimi.
Gleðileg jól.
FORLÖGIN hafa hagað því
svo til, að enn getum við ís-
lendingar af efnalegum ástæð-
um, vel flestir, veitt okkur þau
veraldlegu gæði, sem nauðsyn-
leg þykja til hátíðabrigða og
vissulaga er ])að þakkarvert.
Framtíðin ein fær úr því skor-
ið hve lengi þeir tímar haldast.
Ekkert þurfum við sem þjóð að
óttast, ef við höldum saman og
lifum eins og góðir fjelagar. —
Reynum að setja okkur í spor
hvers annars, skilja erfiðleika
nábúans um leið og við forð-
umst að sjá ofsjónum yfir vel-
gengni þeirra, sem lánsamari
eru. Látum jólaskapið endast
lengur en yfir blá hátíðina. —
Þjóð, sem getur haldið sjer í
jólaskapi, eða, sem einnig mætti
inefna sólskinsskap á framtíð-
ina. Engum dettur í hug að ríf-
ast á jólunum. Þá er hægt að
jafna allar deilur af því að
viljinn er fyrir hendi. Ef við
getum það einn dag á ári getum
við það eins alla aðra daga.
Með þessum orðum vil jeg
segja við lesendur mína:
Gleðileg jól!