Morgunblaðið - 20.04.1944, Blaðsíða 2

2
M 0 R G U N B L A Ð I Ð
Fimtudag'ur 20. apríl 1944
SÓL OG SUMAR
„Vonir hlæja hörpu við,
hjá þjer æ þær vista,
sunnanblæ og sólskinið,
sumarfdaginn fyrsta“.
ÞANNIG orðaði skáldið hugs
anir fólksins við sumarkomu í
einu vetrarharðasta hjeraði
Norðanlands fyrir allmörgum
árum. Flest erum við og þann-
ig gerð, að svipaðar hugsanir
grípa um sig í hvert sinn þegar
veturinn er liðinn og sumarið
heilsar.
Fólkið í okkar vetrarharða
landi er háð því lögmáli, að
heyja harða baráttu fyrir lífi
sínu og framtíð meðan skamm-
degismyrkrið, frostið og fönn-
in eru við völd. Tvær aðal-
stjettir landsins hafa þó á þessu
sviði við harðasta kosti að búa.
Það eru sveitamenn og sjó-
menn. Svo hefir það verið síð-
an land bygðist og þannig hlýt-
ur það að verða, þó nokkur
stigsmismunur geti á orðið við
\axandi þægindi.
★
VIÐ sveitamennirnir, sem
lifum af búpeningsrækt, eig-
um okkar afkomu undir því að
geta sjeð okkur og fjenaði okk-
ar sæmilega farborða yfir vet
urinn, á hverju sem gengur.
Velferð okkar byggist á fyrir-
hyggju, þrautseigju og mann-
dómi. Örðugleikarnir eru mikl-
ir í hríðum og dimmviðri, frost
hörkum og fannkyngi. En að
sigrast á þeim, er líka mann-
dómsverk, sem þroskar hvern
og einn og gerir hann meiri
mann og betri en ella. Sama
máli gegnir með sjómennina
íslensku, og þó á enn hærra
stigi, því að þeir hafa miklu
oftar um lífið sjálft að tefla
í ofviðrum vetrarins,
Þegar þessir menn hafa sigr-
að. hvar sem þeir standa í bar-
áttunni, þegar þeir sjá vetur-
inn að baki og sumarmálin
blasa við augum, þá er ekki að
furða, þó að straumur gleði og
bjartra vona sje sterkur og
hreinn. Mæður og konur, dætur
og systur þessara manna hafa
líka lokið langri þraut og losn-
að við marga hugsun, þegar
veturinn er liðinn. Þeirra á
meðal eru alt of margar, sem
þurfa að búa við myrk,ur og
kulda og aðra örðugleika. Þær
eru oftar en skyldi milli vonar
og ótta, og því miður breytist
óttinn stundum í sorg. Þær all-
ar, sem lausar eru við þau álög,
fagna unnum sigri þegar vet-
urinn er liðinn og sumarvon-
irnar og sumargleðin er fram-
undan.
★
SVEITAMENN OG SJÓ-
MENN eru ekki altaf virtir
eins og vera ber af hinum, sem
hafa valið sjer annað hlut-
skifti. En á þessum tveim
stjettum þessa lands byggist
fjármálagengi þjóðarinnar
meira en á öllum hinum, enda
þó margar þeirra hafi þýðing-
armiklum störfum að gegna.
Þegar þessar tvær atvinj»u-
stjetth' sjá sólina og sumarið,
sjá þær gleði sína og frelsi eftir
þrautir vetrarins, en þá eru þó
*;kki örðugleikar ársins á enda.
Þeir breytast. Hætturnar,
myrkrið, kuldinn og fönnin
hverfa að miklu leyti, en við
xálíá vbrannír og sumarstörf.
Eftir Jón
Áfram vinna, áfram barátta,
áfram manndómsverk, sem
hæfa íslendingum. Alt eru
þetta verk til stuðnings því,
að hin lifandi, fjölbreytta ís-
lenska náttúra geti verið þjóð-
inni arðsöm og gefið af sjer
sem mest og best, eftir því sem
efni standa til á hverjum stað.
Hvernig þetta tekst, er undir-
staða þess, hvort sumarvonirn-
ar rætast eða rætast ekki, hvort
sumarsólin og gleðigeislarnir
reynast eins og heilladísin lof-
ar á sumardaginn fyrsta.
★
AÐSTAÐA þeirra, sem í
kaupstöðunum búa og dvelja
þar að staðaldri, er nú á síðari
tímum orðin öll önnur en hinna,
með tilliti til þeirra breytinga,
sem árstíðaskifti og veðurfar
hafa í för með sjer. Mismunur
árstíðanna hefir minkað stór-
um, einkum síðan rafmagnið
kom til afnota og fór að veita
ljósi og yl um hvert heimili
kaupstaða þeirra, er þess njóta.
Skammdegismyrkrið er þar ó-
sambærilegt við það sem var
og áhrif frosta og < fanna eru
þar lömuð og lítilfjörleg. Mik-
111 hluti fjölmennustu bæja-
stjettarinnar, verkamannastjett
arinnar, verður þó að vinna
utan húss og gjalda þeirrar ó-
blíðu, sem vetrarvaldið hefir
í för með sjer. Og þó aðstaða
bæjafólksins sje öll önnur en
sveitamanna og sjómanna á
hafinu, þá er það alt fyrir því
háð því algilda lögmáli sem
mótað er í eðli íslendinga frá
þvi land bygðist, að gleðjast
við sumarkomu, fagna því að
vetur er liðinn hjá og sól og
sumarblíða tekur við völdum.
Dísum vonarinnar fjölgar og
verða bjartari á svip. Hugsjón-
irnar hækka hjá öllum og gleð-
in vísar sorgum og hugarangri
út fyrir dyrnar.
Þegar bæjarfólkið fær sum-
arfríið og tekur sjer ferð á
hendur til annara landshluta
eða upp um fjöll og fymindi,
jafnvel helst um há sláttinn,
þegar fastast er gengið að-
vinnu í sveitum landsins, þá er
ekki laust við að sveitafólkinu
sje nóg boðið og það óski þess
að komast í sömu aðstöðu. En
það gætir þess ekki, að fjöldi
bæjafólksins, sem allan vetur-
inn og mikinn hluta annara árs
tíða elur aldur sinn í þröngum
húsakynnum við lítið útsýni, er
háð sömu lögum og fjeð, sem
leitar fast í gróðurilminn og
fjallaloftið, þegar sumarsólin
hækkar á lofti. Okkur hinum,
sem göngum að störfum í fje-
lagi við gróður mögn hinnar
lifandi náttúru, er ekki eins
mikil þörf á tilbreytingu ferða-
laganna, þó allir kjósi gjarnan
að geta notið þeirrar ánægju.
Flestum Islendingum er sum-
arið meiri nytjatími en vetur-
inn, ef að gæfan er með.
★
ÞETTA sumar, sem nú fer í
hönd, hefir með"' sjerstökum
hætti bjartar vonir í för með
sjer fyrir íslensku þjóðina. Hún
er að ganga síðasta áfangann
á leið til fúlls freisis óg sjálf-
Pálmason
stæðis eftir aldalanga baráttu
sinna bestu manna. Að ná á-
fangastað er altaf sigur eftir
örðuga ferð. En aldrei er sig-
urinn eins dýrmætur og heill-
anai eins og þegar takmarkið
er hátt, og þegar ferðin að því
hefir verið löng og ervið. Hjer
er um að ræða takmark sem
ágætustu menn liðins tíma hafa
eytt lífsorku sinni til að ná, og
sem núlifandi kynslóð hefir
tekið þýðingarmesta og æski-
legasta mið fyrir velferð kom-
andi kynslóða.
Jeg óska þess einlæglega að
öllum íslendingum nú og fram-
vegis verði hamingja að þeim
áfangastað, sem ætlað er ná á
sumrinu og gleði og gæfa fylgi
þeim vonum, sem tengdar eru
hinu nýja sumri, svo framtíðin
fullnægi hinum fegurstu draum
um.
J. P.
*
Leigulagavald
Rooseveifs fram-
lengl
Washington ,í gærkveldi.
FULLTRÚADKILD Banda-
ríkjaþings samþykkti í dag
með 334 atkv. gegn 21 að
framlengja umboð forsetans tii
þess að gera láns- og leigu-
samninga. í eitt ár í viðbót,
eða þar til í júní næsta ár.
Allir þeir, sem greiddu at-
kvæði gegn þessu voru Re-
publikanar.
Frumvarpið, eins og það
var sent til Öldungadeildar-
innar, hefir inni að halda nýtt
ákvæði, sem bætt var í að;
tilhutun utanríkismálanefndar
á síðustu stundu. Er það á þá
leið, að þingið hefir vald til
þess. að endurskoða hverja þá
ákvörðun forsetans í þessum.
niálum, sem ,,gæti haft áhrif
á aljijóðnmál á tímabilinu
næst eftir að ófriðurinn end-
ar“. Rjett áður en lokaat-
kvæðagreiðslan fór fram. feldi
deildin tillögu um það, að eng
ir yrðu láns- og íeigulaga að-
njótandi, nema þjóðir, sem!
beinlínis ættu r styrjöld.
Reuter.
r
Ahlaup við Anzio
London í gærkveldi.
Á ANZIOSVÆÐINU , fyrir
sunnan Rómaborg gerðu Þjóð-
verjar snarpt áhlaup á stöðvar
Bandaríkjamanna í dag. Urðu
af harðir bardagar, en fram-
sókn Þjóðverja varð hindruð.
Síðar um daginn gerðu svo
Bandaríkjamenn áhlaup.
Flugveður hefir verið mjög
ilt og lítt eða ekki flogið yfir
Italíu. Á Cassinovígstöðvunum
og hjá áttunda hernum var ekki
annað um að vera en nokkur
stórskotahrið. — Reuter.
MORGUNBLAÐINU
BEST AÐ AUGLÝSA 1
Námskeið með
námsflokkasniði
NÁMSFLOKKARNIR halda
námskeið í Háskólanum dagana
15. maí til 1. júní 1944. Er það
undirbúið í samráði við fræðslu
málaskrifstofuna. Kenslan verð
ur með námsflokkasniði. I
hverri námsgrein verða haldn-
ir fáeinir fyrii'lestrar og síðan
hafðar æfingar og samtalstím-
ar um námsefnið. — Þessar
námsgreinar verða stundaðar:
Lestur bókmenta. Kennari:
Dr. phil. Steingrímur Þorsteins
son.
Leikstarfsemi (leiðbeiningar
um leikstjórn. Kennari: Lárus
Pálsson leikari.
Fjelagsstarf. Leiðbeinendur:
Þorsteinn Einarsson íþrótta-
fulltrúi og Ágúst Sigurðsson
cand. mag.
íslenska. Kennari: Svein-
björn Sigurjónsson magister.
Þættir úr atvinnu- og menn-
ingarsögu Islands. Kennari: Dr.
phil. Þorkell Jóhannesson lands
bókavörður.
Hjálp í viðlögum. Rauði Kross
gengst fyrir þessum þætti nám-
skeiðsins.
Ennfremur mun dr. phil.
Guðmundur Finnbogason flytja
erindi á námskeiðinu.
Ef nægilega margir þátttak-
endur óska eftir kenslu í ein-
hverri annari námgrein en
þeim, sem nefndar eru hjer að
framan, mun verða reynt að
stofna sjerstakan námsflokk í
þeirri grein.
Þeim þátttakendum, sem þess
óska, mun verða sjeð fyrir gist
ingu, annaðhvort í Stúdenta-
garðinum eða í Stýrimannaskól
anum.
Bifreiðasljórafje-
lagið Hreyfill gerir
samþykf í lýðveidis-
máiinu
Bifreiðastjórafjelagið Hreyf-
ill hefir nýlega haldið fund.
Fundur þessi samþykti að
senda fjármálaráðherra áskor-
un um að hann greiði fyrir inn
flutningi á bifreiðagúmmí, og
að atvinnubifreiðastjórar fái
það, sem nú er til af því í land-
inu, ennfremur lýsti fundurinn
sig mjög óánægðan með það
ástand, sem nú er á götum bæj
arins og vegum utanbæjar.
Þá gerði fundurinn og sam-
þykt í lýðveldísmálinu:
,,Um leið og fjelagið lýsir á-
nægju sinni yfir þeirri lausn,
sem sjálfstæðismál þjóðarinn-
ar fjekk á Alþingi, vill bif-
reiðastjórafjelagið Hrevfill
skora á meðlimi sína að neita
atkvæiðsrjettar síns við þjóðar
atkvæðagreiðslu þá, sem nú fer
í hönd.
Jafnframt því, sem fjelagið
lýsir því yfir sem eindregnum
vilja sínum, að lýðveldi verði
stofnsett eigi síðar en 17. júni
1944, skorar fjelagið á alþýðu
manna að standa saman sem
einn maður um endurheimt
frelsis vors og sjálfstæðis, svo
að eigi þurfi til þess að koma,
að vjer þux’fum framar að berj
ast fyrir því að ■ endurheimta
■það sjálfstæði, sem vjer nú höf
úm feWgið. ' 1
Samvínna
Norðmanna
og Svia
Matvæli keypt lil
Noregs fyrir
50 miljónir
FRÁ LONDON er símað til
norska blaðafulltrúans hjer:
í „Norsk Tidend“ i London
segir í dag:
Samningar þeir, sem gerðir
voru þ. 13. apríl milli Trygve
Lie utanríkismálaráðherra
Norðmanna og sendiheri'a Svía
við noi'sku stjórnina í London,
John Beck-Friis fríherra, eru
fyrstu diplomatisku samning-
ar, sem fram hafa farið milli
norsku og sænsku stjórnarinn-
ar síðan 9. apríl 1940.
Öll ástæða er til að fagna
þessu samkomulagi, bæði vegna
þess, sem þar er ákveðið, svo
og vegna þess, að með því er
fengin vissa fyrir, að sænska
stjórnin er nú reiðubúin til
þess að hefja samstarf um þau
efnahagsmál, sem þjóðir þess-
ar þurfa að leysa innbyrðis eft
ir styrjöldina. Því það er aug-
Ijóst, að enda þótt afstaða þess-
ara þjóða sje gagnólík í styrj-
öldinni, þá hafa þessar ná-
grannaþjóðir þörf fyrir mikil
viðskifti sín á miíli í framtíð-
inni.
Samningurinn fjallar fyrst
og fremst um vöruskifti milli
þjóðanna. Norðmenn þurfa á
vörum að halda til endurreisn-
ar atvinnuveganna, og þeir
þurfa að geta aukið útflutning
sinn, til þess að geta gxæitt fyr-
ir vörur þessar. En Norðmenn
þui'fa fyrst og fremst að geta
flutt út vörur til endurgreiðslu
fyrir þann mikla innflutning
á nauðsynjavörum, er þjóðin
þai'f fyrsta sprettinn eftir
styrjöldina. En hvaða ráðstaf-
anir, sem gerðar kunna að
verða meðan á ófriðnum stend-
ur, þá er eitt vist, að nokkur
tími líður, eftir ófriðarlokin, að
ekki verður hægt að endur-
gjalda nauðsynlegan innflutn-
ing með útflutningi, svo hann
þarf að greiða með lánum, eða
í reiðu fje.
Þar kemur til greina samn-
ingurinn um lán hjá Svíum,
fyrir nauðsynlcgan innflutn-
ing, svo fje það, sem Norð-
menn nú hafa yfir að ráða, er
hægt að nota til annars. Óá-
kveðið er, hvaða vörutegund-
ir eða hve mikið Noi'ðmenn fá
keypt í Svíþjóð fyrir lánsfje.
Því ræður sænska stjórnin.
Vonandi verða Svíar greið-
viknir í þessu efni, gagnvart
óskum og þörfum Norðmanna,
enda þótt Svíar kunni að hafa
takmarkaðar birgðir af ýmsum
nauðsynjum.
í sama blaði í Norsk Tidend
er sagt frá því, að nú þegar sje
biúð að kaupa matvæli í Sví-
þjóð fyi'ir 50 miljónir króna,
i sem eigi að fara til Noregs.
Fara þau kaup fram eftir hin-
| J » I / ^ f M » ' » 1 íw i ] J í ji |
jum nygerða sammngi.