Morgunblaðið - 20.04.1944, Blaðsíða 8

8
M 0 R G U N B L A Ð I Ð
Fimtudagur 20. apríl 1944
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ami Óla
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlandj,
kr. 10.00 utanlands
I lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Sumardagurinn fyrsti
HIN ÞJÓÐLEGU hátíðahöld íslendinga á sumardaginn
fyrsta, er fagur vottur um vorhug landsmanna. Að
fagna sumarkomu, eftir langan og dimman vetur og hafa
tyllidag, þegar sumarið er í vændum, sýnir ríkan þátt
í þjóðarlund okkar.
Menn úr suðlægari löndum, sem hjer dvelja, telja
þessari sumarhátíð okkar vera valinn óheppilegur dagur.
Því oft vill svo fara, að veðráttan hafi eigi fengið hjer.
neinn sumarsvip á þessum tíma árs. En við förum eftir
almanakinu, og bíðum síðan í voninni um að sumartíðin
nálgist.
★
Fyrr á tímum voru sumargjafir ámóta tíðar milli vina
og vandamanna, eins og jólagjafirnar. Jólagjafir voru
oftast einhver fatnaður til skjóls fyrir vetrarkuldunum.
En sumargjafir voru með öðrum svip, og fjölbreyttari, ef
efni stóðu til.
Fyrir 20 árum fjekk Reykjavíkurbær merkilega sum-
argjöf, er barnavinafjelag var stofnað með því nafni.
Fjelag þetta var lítils megnugt fyrstu árin. Styrkur þess
var áhugi og hugsjónir barnavinanna, er skildu til fulls
hið geysimikla óleysta verkefni hjer í bæ, er viðkom
umönnun með börnum borgarinnar.
A hverju ári hafa bæjarbúar sýnt að þeir meta þessa
starfsemi, því þeir hafa styrkt fjelagið með aðstoð sinni
við skemtanir fjelagsins, og með meiri og minni fjár-
framlögum. Á síðari árum hefir bæjarfjelagið styrkt
þetta barnavinastarf ríflega, og ríkissjóður nokkuð. Enda
er það vitað, að þær sumargjafir, sem barnavinafjelagið
fær, bera margfaldan ávöxt fyrir þjóðfjelagið.
★
Ekki er hægt að fagna sumri að þessu sinni, án þess
að láta hugann hvarfla til styrjaldarþjóðanna, og hins
mikla hildarleiks, sem háður er í veröldinni.
Undirokaðar og stríðandi þjóðir bera í brjósti sjer
miklar vonir til þess, að á þessu sumri muni draga til
styrjaldarloka, stríðsþjóðir fái frið og kúgaðir endur-
heimti frelsi sitt. En það er með þessar vonir, líkt og
sumar vonir okkar hjer í norðrinu, að enginn veit hvernig
eða hvenær kann úr þeim að rætast. Enn getur það farið
svo, að sumar það, sem vonast er eftir suður í löndum,
sumar vopnahljes og friðar, renni ekki upp á þessu ári,
hernumdar frændþjóðir okkar megi enn um hríð búa
við fjötra og þröngan kost, undir fargi hins miskunnar-
lausa ofureflis.
Óskift ber íslenska þjóðin þá von í brjósti, að her-
numdar frændþjóðir okkar og aðrar kúgaðar þjóðir, fái
frið og frelsi sitt á sumri komanda.
★
I samanburði við stórviðburði styrjaldarinnar gætir
lítið þess viðburðar, sem hjer á að ske, eftir tvo mánuði,
er lýðveldi: verður endurreist á íslandi, eftir 682 ár.
En í sögu okkar fámennu þjóðar verður sá viðburður
hinn merkasti, og þeim mun merkari, sem núlifandi kyn-
slóð kann betur að meta hann, fær betur skilið, hvaða
skyldur fylgja hinum auknu rjettindum.
Þegar við Islendingar berum fram óskir okkar að þessu
sinni um gleðilegt sumar, verða þær innihaldsríkari og
með einlægari blæ en oftast nær áður. Þær verða ekki
einasta óskir um farsælt komandi sumar, heldur og óskir
um, að það sumar, sem þjóðin býr sjálfri sjer í fram-
tíðinni, verði bjart og heillaríkt.
Með þessum orðum óskar Morgunblaðið öllum lesend-,
um sínum, allri þjóðinni,
r
óttmaró/ -I
i
1 Morqunblaðinu \Jíhuerji óhrihar:
fyrir 25 árum l 'ljr dcicj,lecj,ci Íí^inu
Aflafrjettir.
1. apríl.
,,I verstöðvum austan fjalls,
Stokkseyri, Eyrarbakka, Þor-
lákshöfn og Herdísarvík, hefir
verið fádæma góður afli undan
farna daga. Hefir borist svo
mikið af fiski á land, að salt-
laust var orðið, og höfð.u veiði-
stöðvarnar þó birgt sig að nægu
salti í meðal veiðiári. Voru
sendir hjeðan þrír vjelbátar í
gær, Hurry, Minerva og Faxi,
allir með salt. í Vestmannaeyj-
um er sagður tregur afli — veið
ist hvorki í net nje á línu.
Hyggja menn að það vildi, að
nú er orðið fult af útlendum
botnvörpuskipum þar á fiski-
miðunum. Segja Eyjaskeggjar,
að skipin muni vera eins mörg
og fyrir stríðið. Eru það aðal-
lega frönsk og hollensk skip.
Lítill afli hefir verið í Garð-
inum og Grindavík, en kvað nú
vera að aukast aftur í net.
Hjer má kallast fisklaust“.
★
Átti að gera Frakka alveg ör-
ugga fyrir Þjóðverjum.
7. apríl.
„Lloyd George hefir lýst yfir
því i París, að það verði að gera
Frakka alveg örugga fyrir Þjóð
verjum. England sje fúst til
þess að fórna miklu, jafnvel um
50 ára skeið, ef Þjóðverjar
skyldu í þriðja sinn ætla að fara
með ófriði á hendur Frökkum'1.
Prestum var bannað að ann-
ast kenslu í Rússlandi.
7. apríl.
„Mentamáladeild Bolzhe-
wikka-stjórnarinnar í Rúss-
landi hefir lagt blátt bann við
því, að kennimenn, úr hvaða
trúflokki sem er, hafi á hendi
kenslu í nokkrum skóla þar í
landi“.
★
Undirbúningur að stofnun
Þjóðræknisfjelagsins hjer var
hafinn.
8. apríl.
„Fundur var haldinn í Good-
templarahúsinu í gærkveldi til
undirbúnings stofnunar fjelags,
er komi á samvinnu og traust-
ara sambandi en verið hefir
milli Islendinga vestan hafs og
austan. Tóku til máls þeir cand.
theol. Sigurbj. Á. Gíslason,
próf. Guðm. Finnbogason, Einar
H. Kvaran rithöfundur, dr. Jón
Helgason, biskup og sjera Krist
inn Daníelsson, og hvöttu allir
til þess að fjelagið yrði stofn-
að. Var það samþykt með at-
kvæðum allra fundarmanna, og
þeim, er boðið höfðu til fund-
arins, falið að semja frumvarp
til laga fyrir fjelagið undir
næsta fund, en það voru S. Á.
Gíslason, Einar H. Kvaran, Ben.
Sveinsson, Guðm. Finnbogason,
Sveinn Björnsson, Tryggvi Þór-
hallsson og Þorsteinn Gíslason.
Miljón punda á ári.
London í gærkveldi: — Bretar
hafa ákveðið að verja 10 milj-
ónum sterlingspunda til styrkt
ar vísindarannsóknum fyrstu
10 árin eftir styrjöldina. Síðan
er gert ráð fyrir, að fjárfram-
log í þessu skyni verði enn
aukin. — Reuter.
**+****+•++++*+*
Sumri fagnað.
í DAG FAGNA ÍSLENDINGAR
sumri. Það er sama hvað veðrið
segir, hvort það er gott eða vont.
í dag er sumardagurinn fyrsti og
sumarið þar með byrjað á Islandi
Sumarið er íslendingum svo
dýrmætt, að það er ekki nema
eðlilegt, að við einir þjóða, höld-
um hátíðlegan þann dag, sem við
teljum færa okkur hið langþráða
sumar. Hjer áður fyr var sum-
ardagurinn fyrsti einn af helstu
hátíðisdögum ársins, í huga fólks
ins að minsta kosti.
Gleðilegt sumar, hljómaði ekki
síður hátíðlega í eyrum en gleði
legir páskar og gleðileg jól.
_ Sumargjafir voru gefnir og
menn gerðu sjer dagamun og enn
er hinum gömlu siðum haldið við
Dg er það vel.
•
Dagur barnanna.
HJER í REYKJAVÍK hefir
sumardagurinn fyrsti orðið að
degi barnanna. Hið merka fje-
lag, Barnavinafjelagið Sumar-
gjöf, sem varð 20 ára fyrir
skömmu, hefir komið þeirri
venju á, að sumardagurinn fyrsti
sje fyrst og fremst helgaður
börnunum í höfuðstaðnum. Betri
dag var ekki hægt að velja. Vit-
anlega eiga börnin að hafa sinn
dag eins og við höfum mæðra-
dag, sjómannadag o. s. frv.
Þenna dag skemta börnin sjer
á ýmsan hátt með skrúðgöngum
og fleiru. En á barnadaginn er
líka safnað fje meðal bæjarbúa
fyrir „Sumargjöfina". Takmark
fjelagsins í dag er 100.000 krón-
ur og ætti að vera hægt að ná
þvi takmarki. I'fyrra söfnuðust
70.000,00 krónur. Reykvíkingar
eru ekki vanir að láta standa á
sjer þegar leitað er til þeirra um
góð málefni og bæjarbúar muríu
í dag styrkja ,,Sumargjöf“, hver
eftir sinni getu. Það er t. d. hægt
með því að kaupa merki dagsins,
Barnadagsblaðið og „Sólskin" og
með því að sækja skemtanir, sem
fjelagið stendur fyrir.
Lýðveldisliöll — Helgi-
dómur.
VIÐ ERUM STUNDUM stór-
huga, íslendingar, bæði í orðum
og verkum, ef til vill eins oft í
orðum. Nú er ekki talað um að
reisa hús lengur hjer á landi,
heldur hallir. íþróttahallir, tón-
listarhallir og þar fram eftir göt-
unum.
Ein er þó sú höll, sem við gæt-
um og ættum að reisa, en það er
höll til minningar um lýðveldis-
stofnunina. Sú höll yrði helgi-
dómur þjóðarinnar, minnisvarði
um sjálfstæðisbaráttuna og þá
rnenn, sem fremst hafa staðið í
I henni.
| Þetta þyrfti ekki, og ætti raun
: ar ekki að vera stórhýsi, heldur
falleg bygging á besta stað, sem
j völ er á í bænum. Þangað ætti
að flytja jarðneskar leifar Jóns-
Sigurðssonar forseta.
J Þetta mál mætti reifa með
mörgum orðum, en það verður
ekki gert hjer að sinni. Hug-
myndinni aðeins slegið fram til
athugunar fyrir ráðamenn lands-
ins, en trú mín er, að betri minn-
isvarði um stofnun íslenska lýð-
veldisins væri ekki hægt að reisa.
•
Trjen á Austurvelli eru
úr Bjarkargarði.
ÞAÐ VAR GÓÐ hugmynd hjá
Sigurði Sveinssyni, hinum nýja
skrautgarðaráðunaut bæjarins, að
setja trje í hornin á Austurvelli.
Vonandi að trjen fái að vera þar
í friði. Trje þessi eru flutt úr
Bjarkargarði, eða Bjarkarlundi,
sem er vestast í Hljómskálagarð-
inum.
Frú ein hjer í bænum hringdi
tíl mín til að kvarta yfir því, að
trjen hafi verið tekin í Bjarkar-
garðinum og flutt burt. En jeg sje
ekki að nein ástæða sje til, að
fárast yfir þessu. Hríslurnar í
Bjarkargarðinum hafa aldrei ver
ið nema kræklur, sem ekki virð-
ast ætla að koma til. Er ékki
hægt að sjá, að neinn skaði sje
skeður, þó eitthvað af þeim sje
flutt á brott.
•
Ótrúleg skemdafýsn.
BÍLAEIGENDUR hafa margir
orðið fyrir stórtjóni af völdum
skemdarvarga, sem farið hafa um
bæinn í vetur og vor, brotist inn
í bíla manna,stolið þar öllu laus-
legu, en gereyðilagt alt inni í
bílunum, sem hægt er að skemma
Það var óskemtileg aðkoma
hjá einum bíleigenda hjer í bæn
um á dögunum. Um morguninn
þegar hann kom að bíl sínum,
sem hafði staðið fyrir framan hús
ið hans um nóttina, sá hann að
brotist hafði verið inn í bílinn og
bíllinn gjöreyðilegður að innan.
Þorparinn, eða þorpararnir ljetu
sjer ekki nægja að stela öllu iaus
legu, sem í bílnum var, heldur
ristu þeir með hníf, eða öðru egg
vopni, alt klæði í sætum bílsins
og voru sætin gjöreyðilögð.
Alt, sem hægt var að skrúfa
hafði verið skrúfað í sundur og
ofan á alt þetta var bíllinn allur
útældur að innan.
Þótt þetta dæmi sje eitt sóða-
legasta og ljótasta dæmið um
skemdarverk á bílum, mætti
nefna mörg, sem eru lítið betri.
Það er hart, að menn skuli ekki
geta fengið að hafa bíla sína í
friði fyrir slíkum þorpurum, sem
hjer eru á ferðinni og þyrfti lög-
reglan að gera gangskör að því
að finna þessa dóna og hegna
þeim harðlega.
©
Önnur ljót saga.
AÐRA LJÓTA SÖGU heyrði
jeg í gær. Hún er um rottugang-
inn í bænum. Tveir menn, sem
voru í bíl og þurftu að fá vatn
á vjel bílsins, höfðu fen’gið upp-
lýsingar um, að þeir myndu geta
fengið vatn í skúr nokkrum við
Sjávarborg. Þeir fóru þangað, en
er þeir opnuðu hurð skúrsins var
fyrir þeim ófögur sjón. Rottur í
hundraða tali hlupu til og frá fyr
ir fótum þeirra. Og þetta voru
heldur ekki neinir afturkreist-
ingar, heldur spikfeitar og bústn
ar rottur á stærð við hálfvaxna
ketlinga.
Þegar þeir fjelagar höfðu jafn
að sig, eftir þessa ófögru sjón og
fóru að litast um í húsakynnum
þessum, sáu þeir hvað hafði lokk
að rottusæginn að staðnum.
Þarna voru svín geymd og rott-
urnar voru að gæða sjer á svína-
matnum.
«
Ekki voru rotturnar heldur
fælnar, því þær komu brátt í
ljós aftur og tóku til matar síns
þó mennirnir stæðu í skúrnum
og spásseruðu bíspertar og alveg
ófeimnar hringinn í kringum
mennina.
Það hlýtur að vera auðvelt að
eyða þessu rottubæli og það ætti
ekki að draga það stundinni
lengur.
Það má ekki vera lengur neitt
lát á herferðinni gegn rottuplág
unni í bænum. Þeir, sem vita
um rottubæli, eins og það, sem
að framan er lýst, ættu tafar-
laust að tilkynna það til skrif-
stofu heilbrigðisfulltrúans.