Morgunblaðið - 27.03.1947, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 27. m.ars 1947
M ' I : ! ■ ' ; i : I . .I
Álit hagfræðinganefndar og viðskiftamálin
uj«r# .3a&
í Mbl. 14. þ. m. skrifar hr.
Magni Guðmundsson grein, sem
hann nefnir: „Hagfræðingabók-
in“, þar sem gagnrýnd eru ýms
atriði í hinu svonefnda hagfræð
ingaáliti, en höfundur þessarar
greinar var, sem kunnugt er,
einn af höfundum álitsgerðar-
innar. Að mínum dómi gætir
hins herfilegasta misskilnings á
ýmsum mikilvægum atriðum í
álitsgjörðinni í áðurnefndri
grein, en í öðru lagi ber grein-
in vott um furðu litla þekkingu
á hinu alvarlega ástandi í gjald
eyrismálum þjóðarinnar, þann-
ig að ef almenningur tæki mark
á slíkum skrifum, sem þessum,
gæti það torveldað mjög nauð-
synlegar aðgerðir af opinberri
hálfu, til þess að ráða fram úr
vandamálunum. Tel jeg því,
að eigi verði hjá því komist, að
leiðrjetta nokkur þau atriði í
greininni, er mestu máli skipta.
Fyrst vil jeg vekja athygli á
því, að ábyrg gagnrýni á niður-
stöðum hagfræðingaálitsins og
tillögum þeim, er þar voru gerð
ar, yrði s£ byggjast á öðru
hvoru af þessu tvennu: Annað
hvort að bornar væru brigður
á þær niðurstöður, sem við
komumst að varðandi ástand og
horfur í gjaldeyris- og atvinnu-
málum þjóðarinnar, þannig að
ráðstafanir þær, er við töldum
æskilegar, væru af þeirri á-
stæðu ekki nauðsynlegar. Eða
þá, ef ekki þykir fært að halda
því fram, að ástandið sje betra
en við töldum það, að gerðar
sjeu ákveðnar tillögur um
sanngjarnari og heppilegri
leiðir til úrbó’ta, en þær sem
við bentum á.
Þótt ýmsar hnútur hafi fallið
í garð okkar, sem að þessu áliti
stóðum, fer furðu lítið fyrir því
að gagnrýni sú, sem fra mhefur
komið á álitinu hafi byggst á
öðru hvoru þessu. Töldum við
okkur þó síður en svo örugga
fyrir slíkri gagnrýni um það bil
er við skiluðum álitinu, þar sem
tími sá, er okkur var ætlaður til
þessa yfirgripsmikla verks, var
svo stuttur, en við allir hlaðnir
tímafrekum opinberum störfum
fyrir. Gagnrýni sú, er fram hef
ir komið, hefir hinsvegar helst
verið í því fólgin, að einstakar
tillögur hafa verið slitnar úr
samhengi við aðra hluta álits-
ins, og reynt þannig að vekja
andúð einstakra hagsmunahópa
og stjetta gegn álitinu, eins og
ráð væri fyrir því gert, að
þessir aðilar einir*ættu að taka
á sig þær byrðar, sem leggja
verður á, til þess eð málum
þeim, er álitið fjallar um, verði
kippt í lag.
Grein hr. M. G. er því miður
engin undantekning frá þessu.
Engin tilraun er þar gerð til að
hrekja þann ^rundvöll, sem álit
ið hvílir á, nefnilega niðurstöð-
ur okkar um ástand og horfur
í gjaldeyris- og fjárfestingar-
málunum. Engar frambærileg-
ar tillögur eru heldur gerðar
um aðra lausn þessara mála, en
þá, sem við bendum á. En til-
lögur þær, sem við bendum á,
eru dænjjlar ómögulegar, vegna
þess hve tilfinnanlega þær bitni
á einstökum stjettum og hags-
munahópum.
Skal nú vikið nokkuð að ein-

Eftir Ólaf Björnsson
stökum atriðum í grein hr. M.
G.:
Það er næstum óskiljanleg
firra hjá greinarhöfundi, er
hann heldur því fram, að rök-
semdafærsla okkar um gjald-
eyrismálin byggist á þeirri for-
sendu, að hjer sje og hafi verið
frjáls gjaldeyrismarkaður, þ. e.
engin innflutningshöft nje
hömlur á gjaldeyrissölu. "Hins-
vegar var það skoðun okkar, að
með tilliti til þess mikla mis-
ræmis, sem nú er milli peninga-
teknanna innanlands annars-
vegar og gengisskráningarinn-
ar og verðlags á innfluttum
vörum hinsvegar, sje ekki unnt
að takmarka innflutninginn
nægilega með innflutningshöft-
unum einum. Hr. M. G. virðist
hjer vera á gagnstæðri skoðun,
og bendir því til stuðnings á
það, að ekki sje rjett eins og
við gerum, að tala um misræmi
milli peningatekna og vöfu-
verðs, heldur peningatekna og
vörumagns. Jeg neita því ekki,
að það væri fræðilegur mögu-
leiki, að auka svo innflutning
erlends varnings, að hægt væri
að fullnægja eftirspurninni eft
ir honum miðað við núverandi
peningatekjur og • verðlag, en
það er bara alveg út í bláinn að
tala um slíkt, af því að enginn
gjaldeyrir er til, sem hægt er
að ráðstafa til slíks og ekki eru
heldur líkur á, að hægt verði
í náinni framtíð að auka gjald-
eyristekjurnar svo, að slíkt yrði
kleift.
Þá þykir mjer það mjög ó-
sanngjarn dómur um álit okkar
okkar fjórmenninganna, að við
höfum engan áhuga á aukningu
útflutningsins en einblínum á
leiðir til niðurskurðar innflutn-
ins og kaupgetu. Það er einmitt
annað aðalmarkmið tillagna
okkar, að skapa fjárhagslegan
grundvöll fyrir því, að útflutn-
ingsverðmætin megi aukast, en
hitt er rjett, að við vörum við
þeirri fjármálastefnu, að láta
reka á reiðanum í gjaldeyris-
málunum í trausti þess að út-
flutningurinn muni aukást
sjálfkrafa í náinni framtíð
vegna nýsköpunarframkvæmd-
anna. Slíkt myndi ekki eiga
neitt skylt við heilbrigða bjart-
sýni, sem ekki er nema gott um
að segja, en væri rjettnefnd
fjárglæfrastefna.
Þá skal nokkuð vikið að þeim
tillögum okkar, er mestri gagn-
rýni sæta afrá hálfu hr. M. G.
nefnilega tollahækkunin nú og
eignakönnuninni.
Tilgangur okkar með því að
gera tollahækkun að tillögu
okkar var aðallega tvennskon-
ar: 1. Að styðja á þann hátt aðr
ar ráðstafanir til þess að draga
úr eftirspurn erlends gjaldeyris.
2. Að afla ríkissjóði tekna til
þes að standa straum af niður-
greiðslum o. fl. Hr. M. G. telur
tollahækkun í fyrnefnda til-
ganginum óþarfa, vegna inn-
flutningshaftanna, en hvað það
atriði snertir má vísa til rök-
stuðnings okkar í bókinni fyrir
því, að innflutningshöftin ein
nægi ekki til þess að takniarka
innflutninginn nægilega. — Þá
telur M. G. og að tollahækkan-
irnar muni verða til að auka
dýrtíðarskrúfuna, vegna þess
að launþegarnir muni ekki
sætta sig við slíkt, nema fá það
bætt upp með hærra kaupi.
Þessu er því til að svara,-að
við gerðum ráð fyrir því, að
samið yrði við stjettastmtök
launþega og bænda um það, að
þessar stjettir tækju á sig tolla-
hækkunina án þess að peninga-
tekjur þeirra hækki vegna
hennar. Töldum við fært að
fara fram á það við þessar
stjettir að þær færðu slíkar
fórnir af eftirtöldum ástæðum:
1. Vegna þess hve alvarlega
horfir í gjoldeyrismálum þjóð-
arinnar, er nauðsynlegt að hún
minnki sem mest neyslu erl.
vara. 2. Gert er ráð fyrir, að
brýnustu lífsnauðsynjar og
nokkrar framleiðslunauðsynjar
sjeu undanskildar tollahækkun
inni. 3. Gert er ráð fyrir, að
jafnframt því, að þessar stjettir
taki á sig nokkrar byrðar vegna
nauðsynlegra ráðstafana í gjald
eyris- og viðskiftamálum, verði
þungar byrðar lagðar á þá, sem
breiðust hafa bökin, Þá má einn
ig á það benda, að við gerum
ráð fyrir því, að til greina kæmi
að lækka tekjuskattinn frá því,
sem nú er í sambandi við end-
urbætur á eftirliti með skatta-
framtölunum, en tekjuskattur-
inn bitnar, sem kunnugt er,
hart á launþegunum. Það er
hinsvegar rangj; hjá greinar-
höfundi, að við gerum ráð fyrir
því, að lækkun heildsöluálagn-
ingar eigi að verulegu leyti að
vega upp á móti tollahækkun-
inni.
Þá er það eignakönnunin. Svo
virðist sem ein höfuðástæðan
fyrir því, að við gerum eigna-
könnun að tillögu okkar haíi
alveg farið fram hjá M. G., en
hún var sú, að við vildum með
því móti bæta úr því misrjetti,
sem almennt er talið að nú eigi
sjer stað í skattaálagningunni
og á rót sína að rekja til skatt-
svikanna. Jeg veit ekki meira
um það en hver annar, hversu
mikið kveður að skattsvikum,
en víst er það, að almenningur
verður eðlilega ófús til þess að
taka á sig byrðar eða skerðingu
lífskjara í einu eða öðru formi
fyrr en gerð hefir verið gang-
skör í því efni að bæta skatta-
eftirlitið, þannig að tryggt megi
verða að fnenn geti ekki eftir
vild skotið sjer undan þeirri
skyldu, að ieggja fram sinn
rjettmæta skerf til almennings-
þarfa.
Um fjárhagsráðið vil jeg
segja það eitt, að mjer er það
fyllilega ljóst, að með stofnun
þess er mjög mikið vald lagt í
hendur fárra manna, vald sem
hætta er á að gæti orðið mis-
beitt til þess að hindra heil-
brigt athafnalíf einstaklinga, ef
það lenti í höndum óhlutvandra
manna. En jeg fæ þó eigi sjeð,
að ráðin verði bót á því gífur-
lega jafnvægisleysi, sem nú er
í atvinnumálum þjóðarinnar, ef
ekki verður gripið til einhverra
slíkra ráðstafana ,og takist vel
til um val manna í ráð þetta,
þarf það engan veginn að verða
heilbrigðu einkaframtaki fjótur
um fót, miklu frekar-það gagn-
stæða.
Það væri fróðlegt að athuga
hvaða tillögur hr. M. G. hefir
fram að færa um lausn þeirra
vandamála, sem hjer eru til um
ræðu, eftir það að hafa dæmt
tillögur okkar ófærar. Hann
bendir á það, að óhjákvæmilegt
sje að stöðva dýrtíðina ef koma
eigi á hagstæðum greiðslujöfn-
uði víð útlönd, og er jeg því
sammála. Til þess telur hann
tvær leiðir koma til greina: 1.
Að minnka peningaflóðið og
draga þannig úr eftirspurn varn
ins og vinnuafls. 2. Að rýmka
um innflutning og auka þannig
framboð hvorttveggja. Síðari
leiðin kemur vitanlega ekki til
greina sökum gjaldeyrisskorts
Þá er spurningin hvaða ráðstaf
anir eigi að gera til þess að
„minka peningaflóðið“. Hr. M.
G. vill ekki stjórn á fjárfest-
ingu og allsherjar eignakönnun
eins og við leggjum til. Hverj-
ar eru þá hans tillögur? Eftir
því, sem næst verður komist,
hugsar hann sjer aðallega
tvent:l. Niðurfærslu á verðlagi
og þar með peningatekjum, m.
a. með lækkun innflutnings-
tolla. 2. Samdrátt útlána af
hálfu bankanna. Ef skattaleiðin
verði farin, vill hann láta
hækka tekjuskattinn og einnig
virðist hann vera því hlyntur
að peningaeignir verði skatt-
lagðar sjerstaklega (sbr. tillögu
hans um seðlainnköllun).
Um það fyrsta, beinar verð-
lækkunarráðstafannr vil jeg
fyrir mit leyti vísa til greinar-
gerðar okkar í álitinu fyrir því
að við töldum slíkar leiðir ekki
tekjur .haldast óbreyttar. Jeg
tel það síðara heppilegra.
Hvað snertir hina aðalleiðina,
er M.G. bendir á, þ. e. samdrátt
útlána bankanna, þá er jeg því
fyllilega sammála, að útlána-
starfsemi bankanna þarf að
haga þannig,.að hún sje í fullu
samræmi við aðrar ráðstafanir,
sem gerðar kunna að verða til
úrlausnar vandamálum við-
skiftalífsins. Um þetta atriði
fjölyrtum við fjórmenningarnir
ekki, að öðru leyti en því, að
við bentum á nauðsyn þess, að
góð samvinna yrði trygð milli
fjárhagsráðsins og bankanna.
Hinsvegar er jeg því alger-
lega ósammála, að samdráttur
útlána af hálfu bankanna sje
út af fyrir sig fullnægjandi ráð
stöfun til úrlausnar vandamál-
unum. Til þess er vald bank-
anna yfir fjármagnsmarkaðin-
um alltof lítið, eins og nánari
grein er gerð fyrir í áliti okkar.
Um hækkun tekjuskattsins,
sem hr. M. G. virðist vera hlynt
ur, er það eitt að segja, að jeg
lít svo á, að það myndi vera
einhver sú ranglátasta aðferð,
sem hugsanleg væri til þess að
draga úr kaupgetu og eftir-
spurn. Astæðan til þess er sú,
að eins og nú háttar bitnar
tekjuskatturinn þyngst á þeim,
sem taka laun sín í þjónustu
annara og hafa þannig ekki
aðstöðu til skattsvika. Af þess-
um sökum vildum við að tekið
yrði til athugunar hvort ekki
kæmi til mála að lækka tekju-
skattinn í ^stað þess að hækka
hann, eftir að gerðar hefðu ver
ið þær endurbætur á skatta-
eftirlitinu, sem við lögðum til.
Það væri einnig að mínu áliti
mjög ranglátt, að gera ráðstaf-
anir, er eingöngu skertu pen-
ingaeignir, svo sem þær að inn-
kalla seðla, en borga þá ekki út
með nafnverði eins og M. G.
ymprar á, 'en hlífa alveg þeim,
sem eiga fasteignir og önnur
hættuna á því, að slíkt myndi
leiða til atvinnukreppu, en einn
ig á það, að með því móti
myndu peningamenn hagnast
að ástæðulausu á kostnað ann-
raunveruleg verðmæti. Skoðun
heppilegar. Við bentum þar á þesgi virðist líka þygð á þeirri
hugsunarvillu, að „kaupgetan“
fyrjrfinnist aðeins hjá þeim, er
hafi handbært fje, en ekki eig-
endum raunverulegra verð-
mæta. En þannig er það ekki.
ara borgara þjóðfjelagsins, Ann Maður; gem á 10Q þúg_ kr_ fast_
ars kemur það fram hjá M. G.|eign skuldlausa> ætti> ef fast_
eignin er raunverulega slíks
virði, að hafa nákvæmlega
i sömu „potentiala11 kaupgetu og
í sá, sem á 100 þús. krí banka.—
ems og reyndar hjá mörgum I
þeim, sem aðhyllast slíkar ráð-
stafanir, að þeir hafa alls ekki
auga fyrir kjarna vandamáls-
ins. Þeir einþlína á hið háa
verðlag, og telja öll vandkvæði
leyst, ef peningatekjur og verð
lag verði fært niður. — Þetta
þurfi ekki að kosta neinar raun
verulegar fórnir fyrir launþeg-
ana, heldur jafnvel það gagn-
stæða (sbr. t. d. skrif dagblaðs-
ins Vísis um þetta efni). En
þetta .er ekki rjett. Það er ekki
hið háa verðlag og kaupgjald
út af fyrir sig, sem skapa örð-
ugleikana, heldur þitt, að þjóð-
in hefir að undanförnu eytt
meiru af erlendum gjaldeyri en
hún hefir aflað. Neyslan þarf
þv íað minnka, sjer í lagi neysla
erlends varnings. Hlutfallsleg
lækkun peningatekna og verð-
lags væri gagnslaus ráðstöfun
í þessu efni, annað hvort verð-
ur að láta peningatekjur lækka'
og verðlag haldast óbreytt, eða
verðlag hækka en láta peninga
j.Hann getur nefnilega hvenær
sem er, breytt fasteigninni í
peningaform, með því að selja
hana, veðsetja o. s. frv.
Þeirri gagnrýni greinarhöf.,
að álitinu sje að því leyti ábóta
vant, að einstakir meðlimir
hafi ekki gert grein fyrir sjer-
afstöðu sinni til einstakra mál-
efna, má svara því, að þar sem
nefndarmenn voru í aðalatrið-
um sammála um nauðsynlegar
ráðstafanir, sá hver einstakur
ekki ástæðu til þess að gera
ágreining um minni háttar at-
riði, orðalag o. þ. h.
Ólafur Björnsson.

1 Alm.
| Banksntrii*
I or miðstft'
—•euasalan
•íimi eoes.
-'ííoíkaupi,
l.muiiirmiirm J)