Morgunblaðið - 17.04.1947, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 17. apríl 1947
MOiiUUNBLAÐIÐ
0
LANDSÞINGSIOSNINGARNAR
Eftir Pál Jónsson
ANMÖRKU
LANDSÞINGSKOSNING-
ARNAR í Danmörku þann 1.
þ. m. verða að líkindum síð-
ustu landsþingskosningar þar
í landi. Fyrir rúmlega hálfu
öðru ári skipaði ríkisþingið
nefnd, sem á að undirbúa
nýja stjórnarskrá. Vænta
menn, að hún geti gengið í
gildi þann 5. júní 1949. Þann
idag verður danska stjórnar-
skráin hundrað ára. Senni-'
lega verður landsþingið þá af
numið. Að minsta kosti verð-
ur því gjörbreytt.
Fyrirkomulag landsþings-
ins er fyrir löngu orðið úrelt.
Kjörtímabilið er 8 ár. Lands-
þingsmenn eru 76 að tölu. —
Fjórðungur"þeirra eða 19 eru
kosnir af landsþinginu sjálfu.
Þessi kosning fór fram fyrir
tæpum mánuði og unnu jafn-
aðarmenn þá 1 sæti frá íhalds,
mönnum. 56 eru kosnir af
þjóðinni við óbeinar kosning-
ar og er helmingurinn eða 28
kosnir fjórða hvert ár. At-
kvæðisbærir eru þeir einir,
sem eru að minsta kosti 35
ára að aldri. Kjósa þeir 1 kjör
mann fyrir hverja 1000 íbúa
í kjördæminu. Átta dögum
seinna koma kjörmennirnir
stofna til nýrra þjóðþings-
kosninga, ef fylgi hennar
minkaði að miklum mun við
landsþingskosningarnar. úr-
slitin gátu þannig haft langt
um víðtækari afleiðingar i
för'með sjer en venja er til
við landsþingskosningar.
Áhuginn fyrir kosningun-
1 únistar hafa unnið á síðan síð
ustu landsþingskosningar ár-
ið 1939, en fylgi þeirra hefur
minkað mjög í samanburði
við þjóðþingskosningarnar
1946. Jafnaðarmenn fengu
882 kjörmenn, unnu 24, radi-
kalk' 116, töpuðu 68, íhalds-
menn 288, töpuðu 78, vinstri-
um var þess vegna óvenju-,menn 534, unnu 103, komm-
lega mikill. Jafnaðarmenn J únistar 176 unnu 109, Rets-
gerðu sjer vonir um, að forbundet 28, unnu 24 og
veikja aðstöðu borgaraflokk-
anna, sjerstaklega vinstri-
flokksins, svo að um munaði,
ög um leið vænta þeir, að ná
sjer niðri á kommúnistum
eftir kosningaósigurinn haust
ið 1945, er var þeim svo til-
finnanlegur, að jafnaðarmenn
sáu sjer ekki fært að mynda
stjórn, þótt þeir stöðugt sjeu
fjölmennasti flokkurinn í
danska þinginu.
ójafn leikur
Kosningabaráttan var liörð
ekki síst af hálfu verka-
mannaflokkanna. Aðstaðan
Dans Samling 6, töpuðu 1.
Jafnaðarmenn og vinstri-
menn græða
Nú er svo langt síðan að
síðustu landsþingskosningar
fóru fram í þessum kjördæm
um, og þýðihgarmiklar breyt
ingar hafa orðið á flokkaskift
ekki hvað síst hin mörgu
verkföll sem þeir stofnuðu
til í fyrra, hafa vafalaust átt
allmikinn þátt í þvi að minka
sem þeir töpuðu til kommún- þeirra.
ista haustið 1945. Bæjar-
stjórnarkosningarnar í mars Alt kyrt.
í f-yrra sýndu greinilega, að Eins og þegar hefur verið .
fylgi kommúnista var farið , sagt gerðu verkamannaflokk-
að fjara út. Sama sýna lands- \ arnir sjer von um, að draga
þingskosningarnar nú. Ein af svo mikið úr fylgi stjórnar-
ástæðunum til þess að komm-1 innar, að hún sæi sjer ekki
únistum tókst að auka fvlgi | annað fært en að stofna til
sitt mikið við þingkosningarn' nýrra þjóðþingskosninga. —.
ar 1945 var sú, að þeir höfðu.Þessi von þeirra rættist ekki.
staðið framarlega í frelsis- Knud Kristensen, forsætisráð
hreyfingunni á stríðSárun- j herra, býst að vísu við harð-
um, þó ekki fyr en Rússar’ari áróðri af hálfu jafnaðar-
lentu í stríði við Þjóðverja.j manna. En fylgi vinstriflokks
Haustið 1945 voru margir í ins hefur aukist við kosning-
Danmörku, sem litu svo á. að arnar. Lítur hann því svo á,
dönsk stjórnarvöld væru of að kjósendurnir hafi gefið
væg gagnvart mörgum af stjórninni traustyfirlýsingu.
þeim, sem gerst höfðu sekir \ Kosningaúrslitin hafa að vísu
um samvinnu við Þjóðverja á
stríðsárunum. Kommúnistar
veikt aðstöðu átuðningsflokka
. „ v ouiumi unum. jcvuiuxiiuniöi,£ti, stjórnarinnar. En forystu-
mgunm sioan, að það varðar* „ l , , , ;, , ,..
, • ,, «**. 1 voru fremstir í flokki þeirra,? menn þessara flokka hafa lat
fjellu nú í samanburði við
þjóðþingskosningarnar 1945.
saman, til þess að kjósa landsjvar ójöfn í Kaupmannahöfn,
þingsmennina. Þingrof nær stærsta kjördæmi landsins.
ekki til landsþingsins, nema Social-Demokraten og komm-
þegar um stjórnarskrárbi’eyt únistablaðið „Land og Folk“
ingu er að ræða. komu ut» eins venjulega.
Þungamiðja danskra stjóx’n prentaraverkfallið hindr-
mála hefur síðan 1901 vei’ið aði útkomu blaða borgara-
í þjóðþinginu. Er það undir fl°kkanna þ.á.m. þriggja
flokkaskiftingunni þar kom- j stærstii blaða landsins, Poli-
ið, hverjir skipa stjói’n í land tiken, Bei'lingske Tidende og
inu. En landsþingið getur felt Nationaltidende.
lög eða breytt lögum, sem
þjóðþingið hefur samþykkt.
Baráttan um landsþingið
Að vísu tókst íhaldsmönn-
um og vinstrimönnum að
gefa út þi'jú fjölrituð smá-
blöð. En upplag þeirx’a var
mjög takmarkað, og vegna
Fyi á tímum var háð hörð rúmleysis var ekki nándar
og langvinn barátta um meiri ^ nærri mögulegt að svai’a öll-
iilut.ann í landsþinginu. Vax , um ásökunum stjórnarand-
hann um langan tíma í hönd- stæðínga. vérkamannablöðin
um íhaldsmanna og vinstri- færðu sjer þetta j nyt. Sjer_
flokksins. Á þessum tímum. stakjega ávítuðu þau stjórn-
varnáin stjórnmálasamvinna ina fyrir gjaldeyrisvandræð-
milli j afnaðarmanna og radi-!inf vöruskortinn og aðra efna
^kala flokksins. Við hverjar ]iagSjega erfiðleika. Daglegar
landsþingskosningar vai það þarfir neytendanna var eitt
markmið þeirra, að fa meiri- af aðajatriðunum j kosninga-ifengu þar nú 139. Eftir því, #
hluta í þinginu. Tókst þetta þaráttunni. Kjósendunum var| hefur fylgi þeii’ra í höfuðborg] x
loksins við kosnin^rnar árið gagt frá þyí> að fitumagnið \ inni minkað um 21% síðan *
1945.
Vinstriflokkui’inn fjekk nú
23,2% af greiddum atkvæð-
um (1945: 19,5%) íhalds-
menn 14,4% (19,7%), radi-
kalir 6,1% (7,5%), jafnaðar-
menn 42,4% (33,1%) ogj
kommúnistar 10,1% (15,5%)
Fylgi jafnaðarmanna hefur
aukist urn næstum 30%, tap
kommúnista nemur h. u. b.
33%).
Samanburður,
Árið 1939 fóru landsþings-
og þjóðþingskosningar fi’am
samtímis. Vinsti'imenn fengu
27% og kommúnistar 40%
færi’i atkvæði við landsþings-
kosningai'nar en _við þjóð-
þingskosningarnar. Með þetta
fyrir augum hefur H. Stjei’n
qvist, ski'ifstofustjói’i á Hag-
stofu ríkisins í’eiknað út,
hvað marga kjöi’menn hver
flokkur hefði fengið, ef lands
þingskosningar hefðu farið
fram um leið og þjóðþingið
var kosið haustið 1945. —h
Kommúnistar hefðu þá feng-
ið 175 í Kaupmannahöfn, en
| sem kröfðust sti'angari' að- ið í ljósi, að engin bi’eyting
gerða gagnvart þessu fólki, j muni vei'ða á afstöðu þeirra
og kom það kommúnistum til stjórnax’innar.
vafalaust að góðu liði við
kosningaimar 1945. — Fi’am-
koma kommúnista seinna,
Khöfn í apríl 1947.
P. J.
Okkur vantar góðan
bifreiðaviðgerðarmann
Húsnæði.
tf'rei
(íaót. S)teincL
oró
Sími 1686.
2-3 duglegar stulkur
óskast á hótel í nági’enni Reykjavíkur -nú þegar.
Gott kaup. Uppf. hjá Gísla Gíslasyni í Belgjagerð-
inni. Ekki í síma.
loksins við kosnin5»,rnar árið
1936 og hefur síðan engin mjo]kinni yrði minkað eftir
bi’eyting orðið á þessu. | kosningarnar, bannað yrði að
En seinna hefur slitnað
upp úr samvinnunni milli
jafnaðarmanna og radikala
flokksins. Um Ieið er flokka-
skiftingin í landsþinginu orð-
in þannig, að borgaraflokk-
arnir þurftu ekki að tapa
nema 3 sætum til þess að
verkamannaflokkai’nir fengj u
meii’ihluta í þinginu. Fyrir
kosningarnar höfðu jafnaðar-
menn 35 sæti, radikalir 8, í-
haldsmenn 13 og vinstrimenn
19. Þar að auki er einn þing-
maður frá Færeyjum.
Breytingarnar síðan 1945
Það skiftir mestu við þess-
ar kosningar, hverjar breyt-
ingar yrðu á flokkaskifting-
unni meðal kjósendanna síð-
an þjóðþingskosningarnar
fóru fram í október 19Í5.
Bæði fylgismenn og and-
stæðingar stjórnarinnar
bentu á, að stjórnin mundi
Tap íhaldsmanna og í’adi-
selja þeyttan rjóma, verð á.kala flokksins varð mest
osti hækkaði o.m.fl. Alt var
tínt til. Þegar hlákan kom og
nokkrir kjallarar í Rödovre
fylltust vatni, stóð með stóru
letri í Social-Demoki'aten. að
þetta væri stjói'ninni að
kenna. Þarna vantaði götu-
ræsi, vegna spai’naðarráðstaf
ana stjórnarinnar. Þær ráð-
stafanir höfðu þó ekki vei’ið
gei'ðar fyr en að öll jörð var
freðin og engin ræsi hægt að
gera.
Úrslitin
, Landsþingskosningarnar
fóru í þetta sinn fram í Kaup
mannahöfn, Noi'ðui’-Jótlandi
og á Fjóni. Eins og skýi't hef
ur vei'ið frá í skeytum urðu
úrslitin þau, að fylgi vinsti’i-
flokksins (stjórnarflokksins)
og jafnaðarmanna hefur auk-
ist, en íhaldsmenn og radikal-
ir hafa tapað fylgi. Komm-
Matreiðslukona
Kau pmannah öfn. Ástæðan til
þess er vafalaust prentára-
verkfallið, sem stöðyaði út-
komu aðalblaða þessara ]
flokka.
Eins og’ kunnugt er, byi’j-
aði uppgangur vinstrimanna
við þjóðþingskosxxingarnar
1945. Þeir unnu þá atkvæði
bæði fi'á íhaldsmönnum og
radikala flokknum. Þessu hef
ur nú haldið áfram. Allmai’g-
ir líta stöðugt svo á að vinsti’i
flokkui'inn sje oi'ðinn íhalds-
samai'i en sjálfur íhaidsflokk j
urinn. Og margir íhaldsmenn,
sem lengst ei'u til hægri,
kunna illa frjálslyndi Christ-
mas Möllers. Hefur þetta
vafalaust aukið fylgi vinstri-
manna.
Fólk þreytist á kommúnistum
Jafnaðafmenn Iiafa nú unn-
ið aftur mikið af því fylgi,
eða matreiðslumaður óskast
^JJeitt ocj^JJalt
Sími 3350 eða 5864.
vantar sti’ax.
KiDDABÚÐ
Njálsgötu.
Best ú auglýsa í Morgunblaðinu