Morgunblaðið - 30.10.1947, Blaðsíða 6
6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 30. okt. 1947
Sjdlfstæðisflokkurinn vill tryggja hags-
muni almennings með því að þeir fdi
leyfin, sem gera hagkvæmust innkaupin
Ræða Ingólf s Jónssonar
við útvarpsumræðurnar
Herra forseti!
Góðir hlustendur!
Háttv. 6. þm. Reykv. hefur
flutt breytingártill. í frv. formi
við 12. gr. 1. um fjárhagsráð,
innflutningsverslun og verðlags
eftirlit. Svo mikilvægt finnst
kommúnistum um þetta frv., að
þeir hafa óskað eftir útvarps-
umræðum um það. Með frv.
þessu, ef að lögum verður, telja
kommúnistar, að vernda megi
þjóðina fyrir hinu ímyndaða
heildsalavaldi, sem þeir gera
svo oft að umræðuefni.
Heildsalagrílan.
Heildsalavald og Landsbanka
vald eru hugtök sem ýmsir
stjórnmálamenn hafa á heilan-
um. Þeim finnst þetta tvennt,
sem aðeins er til í þeirra eig-
in höfðum, en ekki í veruleik-
anum, vera sá voði, sem þjóð-
inni stafar mest hætta af. Sú
var tíðin, að ísleridingar áttu
engan banka. Þá var hjer ekk-
ert innlent fjármagn og lána-
starfsemi og framkvæmdir eng-
ar. Þá var verslunin í höndum
erlendra manna, sem högnuð-
ust vel á viðskiptum við lands-
menn, en fluttu allan gróðann
út úr landinu. A þeim íímum
var íslenska þjóðin fátæk og
bjó við frumstæð lífsskilyrði.
Það þóttu mikil tíðindi og góð,
þegar dugmiklir athafnamenn
komu hjer á fót banka fyrir
landsmenn. Fjármagn bankans
var lítið til að byrja með, en
ekki leið á löngu. áður en hann
gat lánað landsmönnum til
skipakaupa og annarra fram-
kvæmda. Bankinn varð til þess
að flýta fyrir því, að verslun-
in komst að öllu leyti í inn-
lendra manna hendur. Innlend
ir kaupsýslumenn tóku að
keppa við erlendu kaupmenn-
ina, og lauk þeirri viðureign,
eins og kunnugt er, á þann hátt,
að hinir erlendu kaupmenn
þoldu ekki samkeppnina og
hættu að reka verslun hjer á
landi. Það kom fljctt í ljós, eft-
ir að Islendingar fóru sjálfir að
annast um öll viðskipti innan-
lands -og utan, að hagur þjóð-
arinnar breyttist mjög til batn-
aðar.
Þjóðin var nú ekki lengur
mergsogin og fjeflett eins og
áður tíðkaðist. Almenningur
fjekk hagstæð viðskipti og hag- i
ur þjóðarinnar blómgaðist.
Ýmsar framfarir fóru nú að
gerast í landinu og vorhugur
og sjálfstæðisþrá vaknaði. ís-
lendingar höfðu kastað af sjer
þeim fjötrum, sem hjeldu þjóð-
inni í fátækt og aðgerðarleysi.
Frjáls verslun, frelsi í hvers-
konar athöfnum og fram-
kvæmdum, sem til heilla horfðu
var ráðandi í landinu.
En þótt mikið hafi áunnist
eru þó mörg verkefni óleyst.
Enn er laudið ekki ræktað nema
að litlu leyti. Enn er afl fall-
vatnanna að litlu leyti notað.
Ennþá eru mörg verkefni til sjós
jog lands fyrir menn til athafna
og mikilla framkvæmda. Þjóð-
in stenst því ekki við að hefta
allar athafnir og framfaravið-
leitni. Það er hættulegt að draga
úr mönnum kjark og sjálfs-
bjargarhvöt með því að predika
stöðugt vonleysi og hrun. Kaup
sýslumennirnir hafa mikið og
vandasamt hlutverk að leysa.
Eins og störf þeirra voru þýð-
ingarmikil um það leyti, sem
verslunin fluttist inn í landið,
svo eru þau það einnig enn í
dag.
íslendingar eiga eftir að
kynna framleiðsluvörur sínar
víða um lönd og útvega mark-
aði fyrir þær. Til þess þarf á
hverjum tíma ötula og vel
menntaða kaupsýslumenn, sem
hafa lægni og hæfileika til að
koma vörum landsmanna i gott
verð. íslenska þjóðin er háðari
innflutningi en margar aðrar
'þjóðir. FramleiHsla okkar er
svo einhæf, að við hijótum ávalt
að flytja til landsins margskon-
ar iðnaðarvörur og annað, sem
við getum ekki framleitt hjer.
Dugandi kaupsýslumenn
vinna þjóðnýt störf.
Hjer á landi er tiltölulega
fjölmenn stjett manna, sem
annast innflutning hinna ýmsu
vara. Margir innflytjendur hafa
sýnt dugnað og árvekni í starfi
sínu. En eins og oft vill verða,
þar sem margir eiga hlut að
máli, verða oft ýms mistök, sem
spilla áliti stjettarinnar. Dug-
legir kaupsýslumenn, sem
leggja sig' fram til þjónustu
fyrir almenning og vinna störf
sín samviskusamlega, innan
þess ramma, sem löggjafinn set
ur, vinna þjóðnýt störf og verð-
skulda ekki þær svívirðingar,
sem stöðugt koma frá vissum
flokkum og mönnum.
Það hefur oft verið deilt um
það, hvernig deila skuli inn-
flutningnum. Ýmsir menn hafa
kvartað undan því, að S.I.S.
fái ekki rjetta hlutdeild í hon-
um. Hafa Framsóknarmenn oft,
og nú loks kommúnistar, talið,
að hlutur S.Í.S. sje fyrir borð
borinn, ef miðað er við þann
fjölda, sem vill hafa viðskipti
sín við kaupfjelögin. Því hefir
oft verið haldið fram, að við
Sjálfstæðismenn viljum ganga
á rjett S.Í.S. Þetta er hrein-
asta fjarstæða. Við Sjálfstæðis-
menn styðjum samvinnuversl-
un. Enda er vitað, að mörg
þúsund Sjálfstæðismenn um
land allt eru fjelagsmenn í
kaupfjelögunum. En við Sjálf-
stæðismenn höfum alltaf talið,
að öryggi almennings og góð
og heilbrigð viðskipti fengjust
helst /með því, að verslunin
væri frjáls, og þeir, sem mestan
dugnað sýna og best kjör bjóða,
hafi möguleika til að starfa.
Ingólfur Jónsson.
Við Sjálfstæðismenn viljum
ekki einræði, hvorki í verslun-
arháttum eða öðrum greinum.
Það þóttu góð tíðindi, sem
bárust frá aðalfundi S.Í.S. 1946.
Á þeim fundi var samþykkt til-
laga, sem bar algjörlega heim
við stefnu okkar Sjálfstæðis-
manna í verslunarmálum. Fund
»rinn lýsti því sem stefriu sinni,
að vinna bæri að því að gera
verslunina í landinu frjálsa.
Mun forstjóri S.í S., Vilhjálm
ur Þór, hafa beitt sjer fyrir til-
lögunni og fengið hana sam-
þykkta. Þótt núverandi ástand,
þar sem um skömmtun á ýms-
um nauðsynjavörum er að
ræða, leyfi ekki friálsa versl-
un, munu þó þeir, sem vilja
stefna að frjálsri verslun, svo
fljótt, sem möguleikar leyfa,
vilja stuðla að því, að eins mik-
ið frelsi ríki í verslunarmálun-
um og unt er, við þær aðstæð-
ur, sem við nú búum við.
Jeg býst því við, að frv. það,
sem hjer um ræðir. og háttv. 6.
þm. Reykvíkinga og fulltrúi
Framsóknarmanna hafa lýst, sje
ekki borið fram eftir ósk eða
vilja S.Í.S.
Hugtakið frjáls verslun og
þetta frv. er svo ólíkt, að það
getur á engan hátt samrýmst
frelsisunnandi hugsunarhætti.
Frv. háttv. 6. þm. Reykvíkinga
er byggt á höftum og ófrelsi,
Háttv. flm. þykist vera að vinna
fyrir kaupfjelögin með flutn-
ingi frv. Hann hefur einnig
sagt, að það tryggi hagsmuni
og frelsi almennings. Meiri fjar
stæðu mun sjaldan hafa verið
haldið fram hjer í sölum Al-
þingis.
Jeg mun sanna, að hagsmun-
ir fólksins eru fyrir borð born-
ir, ef farið verður eftir tillögu
háttv. flm., og kaupfjelögin
geta á engan hátt hagnast á því,
þótt frv. þetta verði samþykkt.
Innflutningslcyfi miðuð við
hagkvæniust innkaup.
I 12. gr. 1. um fjárhagsráð,
innflutning og verðlagseftirlit
stendur þetta orðrjett, -— með
leyfi hæstv. forseta:
„Úthlutun innflutningsleyf-
anna sje við það miðuð, að versl
unarkostnaður og gjaldeyris-
eyðsla verði sem minnst. Reynt
verði eftir því sem frekast er
unnt að láta þá sitja fyrir inn-
flutningsleyfum, sem best og
hagkvæmust innkaup gera og
sýna fram á, að þeir selji vör-
ur sínar ódýrast í landinu. Skal
þetta gilda jafnt um kaup-
mannaverslanir og samvinnu-
verslanir og miðað við það, að
neytendur geti haft viðskipti
sín þar, sem þeir telja sjer hag-
kvæmast að versla.“
Þessi ákvæði laganna, sem
jeg nú las, tryggja hagsmuni al-
mennings. Þessi grein tryggir
það, að neytandinn fær vöruna
á hverjum tíma með þeim bestu
kjörum, sem fáanleg eru.
Nú, þegar gjaldeyrir þjóðar-
innar er mjög takmarkaður, er
meiri nauðsyn en nokkru sinni
fyrr, að úthluta innflutnings-
leyfum samkvæmt þessari laga
grein, og tryggja með því, að
gjaldeyrinum verði vel varið.
I landi samvinnunnar, Svíþjóð,
hefir sú regia gilt., að láta þá
fá innflutningsleyfi, sem gera
best innkaup. Svíar eru .nægi-
lega miklir fjármálamenn til
að sjá, að sú regla er hagkvæm-
ust. Með því móti ei unnið gegn
dýrtíðinni í landinu. Með því að
nota þá reglu sparast erlendur
gjaldeyrir, um leið og neytend-
um er veittur sá mikilsverði og
eftirsótti rjettur, að kaupa góð-
ar vörur með vægu verði.
Hjer í landi hefur þessi regla
enn ekki verið framkvæmd,
þrátt fyrir ákvæði laga um fjár-
hagsráð og innflutningsverslun.
Til þess liggja þær ástæður, að
með setningu laganna var á-
kveðið að leggja Viðskiptaráðið
niður. Það drógst að vísu í
nokkra mánuði, að þar, sem
Viðskiptaráðsmenn vissu, að
þeir áttu að hætta störfum, og
gerðu ráð fyrir, að það yrði
miklu fyr en raun varð á, þótti
þeim ekki taka að vinna eftir
nýjum reglum við úthlutun inn
flutningsleyfa, og hjeldu sjer
því við þær reglur, sem áður
giltu um þessi efni.
Þegar Viðskiptoráðið hætti,
var Viðskiptanefndin skipuð.
Síðan er ekki langur tími, enda
hefir hún enn lítið veitt af inn-
flutningsleyfum, eins og kunn-
ugt er.
Það höfðu allir gert ráð fyrir
því, að Viðskiptanefndin starf-
aði í samræmi við 12. grein
laga um fjárhagsráð og innflutn
ingsverslun, þangað til full-
trúar Framsóknarflokksins í
Fjárhagsráði komu með nýjar
tillögur, sem starfsgrundvöll
fyrir nefndina, og háttv. 6. þm.
Reykvíkinga hefir borið fram í
frumvarpsformi.
Fulltrúar Framsóknarflokks-
ins í fjárhagsráði munu þó ekki
hafa ætlast til, að tillögur þess-
ar væru fram bornar á hæstv.
Alþingi. Ef svo hefði verið,
hefðu Framsóknarmenn flutt
þær inn í þingið, sem sitt á-
hugamál. En háttv. 6. þm. Reyk
víkinga tók þessar tillögur upp
og hugsaði sjer að nota þær,
sem sprengjur á stjórn-rher-
búðirnar. En sú tilraun háttv.
6. þm. Reykvíkinga mun bregð-
ast og verður það óneitanlega
vonbrigði fyrir kommúnista.
Með tillögum þessum er lagt
til, að bætt verði við 12. gr.
áðurnefndra laga: „Að á meðan
fleiri eða færri vörutegundir
eru háðar skömmtun til neyt-
enda, skuli innflutnings- og
gjaldeyrisleyfi til verslana og
iðnfyrirtækja fyrir hinni
skömmtuðu vöru vera í sam-
ræmi við hina afhentu skömmt
unarseðla þeirra til Viðskipta-
nefndar“. En sagan er ekki öll
sögð. Því samkvæmt tillögunni
er viðskiptamönnum heimilt að
afhenda skömmtunarseðla sína
fyrirfram, ef að vörurnar eru
ekki fyrir hendi hjá viðkomandi
verslunum. Afleiðingin af þessu
verður sú, að verslanir gera það
sem í þeirra valdi stendur að
safn\a skömmtunarseðlum, til
þess að fá út á þá innflutnings-
leyfi. Stórum hluta viðskipta-
manna er því ætlað að gera
kaup að ósjeðu, í trausti þess,
að sú verslun, sem seðlana
fjekk, geti síðar látið viðskipta-
mennina fá það, sem þeim hent-
ar. En takist það ekki, hafi nú
önnur verslun hentugri vörur,
ódýrari og betri vörur að bjóða
en sú, sem fjekk seðlana fyrir-
fram, er rjettur neytandans
lítill orðinn. Því hann getur
ekki keypt þá vöru, sem hann
helst kýs, af því að önnur versl-
un hefir fengið skömmtunar-
seðlana. Það mundi einnig valda
ósamræmi að veita innflutnings
leyfi út á skömmtunarseðla,
sem látnir hafa verið fyrir inn-
lendar vörur, svo sem fataefni
og innlenda skó. Hin mikla eft-
irspurn eftir skömmtunarseðl-
um, ef að þessu ráði væri horf-
ið, myndi leiða til þess, að ýms-
ir reyndu að gera þá að versl-
unarvöru. Má vera, að ýmsum
detti í hug að vinna bug á dýr-
tíðipni með því að stuðla að
slíkri verslun.
Háttv. flutningsmaður segist
flytja þetta frv. til að tryggja
hagsmuni almennings, og í nafni
samvinnunnar. Jeg hefi bent á,
að frv. mun ekki vera flutt eftir
ósk Framsóknarmanna, þótt
þeir hafi borið upp samskonar
tillögur í fjárhagsráði. Jeg hefi
sannað, að þessar tillögur, ef
að lögum verða, vinna gegn
hagsmunum fólksins, og sam-
rýmast ekki sjálfsákvörðunar-
rjetti manna.
I öllum löndum er upp tekin
Framh. á bls. 7