Morgunblaðið - 30.10.1947, Blaðsíða 8

8
MORGIJTSBLÁÐIÐ
Fimmtudagur 30, okt. 1947
JHííríl
' Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgfiarm.)
FrjeUaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Aml Garðar Kristinsson,
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands
kr. 12,00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Leabók.
Alltaf að tapa
KOSNINGUNUM í Danmörku er lokið. Þeirra hefði
verið beðið með töluverðri eftirvæntingu. En nú eru
úrslit þeirra kunn.
Megineinkenni þessara kosninga voru hin sömu og
annara, sem fram hafa farið í Vestur-Evrópu í sumar,
stórfelt tap, allt að því hrun kommúnistaflokksins. Flokk-
urinn missir nær helming atkvæða sinna með þjóðinni og
iær helmingi færri fulltrúa á þingi en hann áður hafði.
Danska þjóðin þurfti ekki mjög langan tíma til þess
að átta sig á því, hvað fyrir kommúnistum vakti. Þess-
vegna gaf hún í þessum kosningum 9 af 18 þingmönnum
ilokksins frí frá störfum á löggjafarsamkomu sinni. Þeir
eru vel að því fríi komnir og trúlega fá hinir 9 það næst
þegar kosið verður.
Um úrslit kosninganna að öðru leyti, er það að segja,
að jafnaðarmenn hafa fengið mest af hinu tapaða fylgi
Kommúnista. í kosningunum 1945, töpuðu þeir mörgum
þingsætum til kommúnista. Þetta fylgi hafa þeir nú end-
urheimt að verulegu leyti.
En danskir jafnaðarmenn hafa þó ekki unnið aftur þá
aðstöðu, sem þeir höfðu um langt skeið til þess að geta
myndað einir stjórn með róttæka flokknum. Þessir tveir
flokkar hafa nú ekki nema 67 atkvæði af 148 í þinginu.
En sá flokkurinn, sem flest þingsæti vann, var flokkur
Knud Kristensen forsætisráðherra, Vinstri menn, sem er
sá stjórnmalaflokkur Dana, sem stendur einna lengst til
hægri. Hann bætti við sig 11 þingsætum, aðallega á kostn-
að íhaldsflokksins. Eru kosningaúrslitin því mikill sigur
iyrir núverandi ríkisstjórn.
Á þessu stigi er ekki vitað, hverjar stjórnarhorfur eru
í Danmörku.
Hugsanlegt er, að Vinstri menn myndi stjórn á ný, ann-
að hvort minnihlutastjórn einir eða samsteypustjórn með
einum eða fleiri borgaraflokkanna. En slík stjórn gæti
stuðst við þingmeirihluta, þar sem borgaraflokkarnir eru
í verulegum meirihluta í þinginu.
Ellefu rófur
ÍSLENSKUR hundur dinglar rófunni suður á Keflavík-
urflugvelli framan í húsbændur sína. Hvers vegna gerir
i:ann það?
Svarið er nærtækt, þeir hafa gefið honum að jeta, hann
er þeirra hundur og hann er með þeim.
Þetta er ofureinfalt. Hundurinn er eins og aðrir hund-
ar, tryggur og hændur að þeim, sem gefa honum bita og
eitthvað að lepja. Framan i þá dinglar hann rófunni.
íslenski kommúnistaflokkurinn fær fje og fyrirskipanir
írá mönnum austur í Moskvu. Hann lifir á fjenu og fram
íylgir fyrirskipununum. Hann er líka tryggur og hændur
að húsbændum sínum. Við hversu örlítinn andvara, sem
Jeggur að austan, blakta 10 kommúnistarófur á Alþingi.
Hversvegna gera þær það?
Sagan frá Keflavíkurflugvellinum er að endurtaka sig,
það er verið að þakka fyrir matinn, að vísu ekki kjötbita
eða mjóikursopa, heldur fje, sem varið er til þess að grafa
undan sjálfstæði íslensku þjóðarinnar, efnalegu og and-
legu.
Múnurinn á Keflavíkurrófunni og hinum tíu, er fyrst
og fremst sá, að Keflavíkurrófan er hringuð.
En það er mikill eðlismunur á þessu rófudingli, þótt
orsökin sje sú sama á báðum stöðum.
Eigandi Keflavíkurrófunnar gerir engum mein Hann
nagar sitt bein og er ánægður. Eigendur hinna rófanna
naga hinsvegar þær stoðir, sem halda uppi menningu og
frelsi þjóðarinnar. Þeir eru Níðhöggvar íslensks þjóðfje-
iags. Þessvegna er iðja þeirra hættuleg. Þessvegna munu
Jslendingar gefa flestum þessum rófum frí við næstu
kosningar, alveg eins og danska þjóðin gerði í kosningun-
um í fyrradag.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Milli vonar og ótta.
Á MÁNUDAGSMORGUN-
INN strandaði skip á Öndverð-
arnesi. Þar tókst svo giftusam-
lega til, að öllum mönnum var
bjargað, sem í skipinu voru. En
í 10 klukkustundi; varð að bíða
eftir frjettum af því hver örlög
mannanna hefðu orðið vegna
þess, að ekki er sími nálægt
strandstaðnum. í þetta skifti
vildi svo til að skipið var er-
lent og engir aðstandendur hjer
sem biðu milli vonar og ótta í
landi. Þó var einn Islendingur
um borð.
En ef um íslenskt skip hefði
verið að ræða og íslenska skips
höfn hefði sagan somt verið sú
sama, engar frjettir um afdrif
skipbrotsmanna fyr en seint og
síðar meir.
•
Talstöðvarlausar
björgunarsveitir.
ÞAÐ hljómar eins og öfug-
mæli, en er engu að síður satt,
að björgunarsveitirnar, sem
sendar voru á hinn afskekta
strandstað höfðu ekki með sjer
talstöðvar. Guðbjartur Ólafsson
forseti Slysavarnafjelagsins
sagði mjer þetta sjálfur. Og er
jeg spurði hann hvernig á því
stæð’i, að björgun^rsveitirnar
hefðu ekki tæki til að láta vita
um sig og bjöigunarstarfið,
sagði hann að það stæði á Lands
símanum.
Slysavarnarfjelagsst j órnin
vildi gjarna og sæi oft nauðsyn
þess að björgunarsveitir hefðu
með sjer talstöðvar, en það hafi
til þessa ekki verið hægt að fá
þær hjá Landssímanum.
•
Dugar ekki lengur.
í ÞETTA umrædda skifti
tókst björgunin vel. En í ann-
að skifti gæti staðið svo á, að
skipbrotsmenn kæmu særðir í
land, eða björgunarsveitir, sem
staddar eru langt frá manna-
bygðum þyrftu nauðsynlega að
láta senda sjer tæki, eða lækni,
hjúkrunarfólk o. s. frv. Tal-
stöðvarlaus björgunarsveit yrði
þá að senda til bæja aftur og
gæti orðið tafsamt, auk þess,
sem það gæti og kostað manns-
líf. —
Hjer er um svo fáheýrt sleif-
arlag að ræða, að það dugar
ekki lengur. Og það verður
einnig að koma fyrir talstöðv-
um í skipbrotsmannaskýlunum,
ef þær eru þar ekki fyrir.
•
Þjóðleikhús og
gjaldeyrir.
ÞEIM, sem hugsa um Þjóð-
leikhúsið og bíða eftir því með
óþreyju blöskrar altaf við og
við pg geta þá ekki orða bund-
ist. Gamall leiklistarunnandi
hefir skrifað „Daglega lífinu“ á
þessa leið:
„Má jeg' þakka pistilinn um
Þjóðleikhúsið s. 1 sunnudag.
Það mætti gjarnan minnast
oftar á það mál, því nú er svo
komið að menn hrista höfuðið
af undrun yfir því óskaplega
sleifarlagi, sem virðist hafa ver
ið við byggir.gu þessa húss.
Mig minnir að húsameistari
ríkisins hafi tilkynnt í blöðun-
um í fyrra, að húsið yrði full-
búið til notkunar haustið 1947.
Ekki alls fyrir löngu kom svo
tilkynning frá hor.um þar sem
hann segir að fyrirsjáanlegt sje
nú orðið að ekki geti sú áætlun
staðist.
•
Stólakaup og
gjaldeyrir.
„NÚ gengur sú saga að ekki
fáist erlendur gjaldeyrir til þess
að hægt sje að festa kaup á stól-
um o. fl. í húsið. Mig langar
þessvegna til að spyrja háttvirt-
ann húsameistarann, hr. Guð-
jón Samúelsson, hvort hann
hafi ekki athugað, fyr en nú
á þessu ári þegar gjaldeyris-
vandræðin vona skollin á, að
stólar eru ef til vill nauðsyn-
legir hlutir í leikhús?
Við skulum vonn að honum
hafi verið það fullljóst og að
tilraunir hafi verið gerðar til
að fá stóla, en ekki tekist.
En mjer er spurn, var þá
ekki hægt að tryggja húsinu
erlendan gjaldeyri, fyrir því
sem vantar, á meðan þjóðin áttl
hann í ríkum mæli, og leggja
upphæðina inn í erlendann
banka þar til hægt væri að gera
kaupin?
•
Onnur aðferð.
..MJER er sagt að h.f. Nýja
Bíó hafi fyrir mörgum árum,
víst áður en byrjað var á breyt-
ingu hússins, fest kaup á hin-
um mjög svo fallegu og bægi-
legu stólum, sem þar eru nú
komnir. En það er kannske af
því að þar ræður hið dugandi
einstaklingsframtak, sem marg-
Ir vilja feigt. — Af hverju gat
húsameistari ekki gjört eitt-
hvað þessu líkt meðan vei ár-
aði? Það væri sannarlega gam-
an að fá upplýsingar um
hvernig í því liggur. Nóg var
plássið í Þjóðleikhúsinu . þótt
geyma yrði stólana í nokkur
ár.
•
Vantar skýringu.
ANNARS er það mjög æski-
legt og tími til þess kominn. að
almenningur fái skýrar upplýs-
ingar um hversvegna þessu
máli miðar svona herfilega
seint þar sem vitað er að marg-
ir trjesmiðir og aðrir iðnaðar-
menn eru við allskonar vinnu
í húsinu og munu víst hafa ver-
ið þar lengi. Þjóðin á heimt-
ingu á að fá upplýsingar um
þetta mál, svo lengi er hún bú-
in að bíða róleg eftir þessu marg
brotna og stórbrctna leikhúsi.
Iðnó hefir verið aðal leikhús
höfuðstaðarins í 50 ár, ef jeg
man rjett.
Tilbúið fyrir 25 ára
afmælið.
ÞAÐ virðist því tími til þess
kominn að farið verði að hraða
lúkningu stærra leikhúss, — og
það er spá mín, að þegar Þjóð-
leikhúsið verður loksins tekið í
notkun, þá muni margur hugsa
— jafnvel þeir, sem hafa verið
andvígastir Þjóðleikhúsbygging
unni — mikill er nú munurinn
ekki aðeins fyrir leikhúsgestina
heldur og líka fyrir leikarana.
Og þeir munu segja, skömm er
að því hvað við fengum þetta
leikhús seint, hafa augu hinna
ráðandi manna virkilega verið
algjörlega lokuð fyrir þessu
menningarmáli fram að þessu.
En sagan á sjálfsagt eftir að
segja margt fleira og misjafnt
um þetta mál. Og nú skulum
við vona að. áður en Þjóðleik-
húsið verður 25 ára verði því
fulllokið. — Vel má bæta því
hjer við að það vantar svo sem
ekki að birtar hafi verið mynd-
’r af byggingunni í tímaritum
og erlendum blöðum þegar ver-
ið var að gorta af menningu
þjóðarinnar“.
MEÐAL ANNARA ORÐA ....
i . | Eftir G. ]. Á. |-----— i---—4
Tvíeggjað vopn
Um áróðursbók, sem á
að sanna yfirburði komm
únismans, en gerir allt
annað.
• ÁRÓÐUR getur ósjaldan haft
önnur áhrif en ætlast er til.
Stundum springur byssan í
höndum áróðursmannanna og
propagandapúðrið þeytist beint
í andlit þeirra.
Þannig var það oft með
Göbbels, svo eiÞ dæmi sje
nefnt. Sá heiðursmoður átti það
til dæmis til að gleyma því, að
Bretar nefna oft flotastöðvar
og búðir sjóliða sinna skipa-
nöfnum. His Majesty’s Ship
Tiger getur þannig alveg eins
verið braggaþyrping einhvers-
staðar við Zuesskurðinn, eins
og korvetta á Atlantshafi. —
Því var það, að Göbbels iðu-
lega á styrjaldarárunum „sökti“
dvalarstöðum breskra flota-
stúlkna lengst inn í landi.
Kommúnistum og þeim öðr-
Að hverju hlær það?
um, sem mikið beita áróðurs-
vopnum, hefur einnig orðið
hálft á þessari braut. Þannig er
aðeins skammt liðið síðan þeir
Ijetu „myrða“ bandarískan
kvikmyndaleikara Afturhalds-
seggirnir „myrtu“ hann auðvit-
að, og kvikmyndaleikarinn
(sem síðan hefur sjeð sig til-
neyddan að lýsa því yfir opin-
berlega, að hann sje énnþá bráð
lifandi) var auðvitað að berj-
ast baráttu kommúnista.
• •
Bók um Rússland.
Núna nýverið barst mjer bók,
sem sýnir á áþreifanlegan hátt,
hvernig vopnið getur snúist í
höndum Göbbelsanna. Bókin er
að ýmsu leyti merkileg: Hún er
prentuð í Leipzig í Þýskalandi
fyrir valdatöku nasista, og hún
(Framhald á bls. 12)