Morgunblaðið - 09.10.1949, Page 6

e
MORGTJflRLAÐlÐ
Sunnudagur 9. október 1949
Framkvæmdir í Höfðakaupstað halda áfram
FRAMKVÆMDUM í Höfða-
kaupstað hefur í sumar miðað
nokkuð áfram þótt fjárskortur
hafi tafið þær. Mikið hefur þó
verið bygt af íbúðarhúsum fyr-
ir einstaklinga og unnið hefUr
verið að undirbúningi nýrra
iðjuvera, hraðfrystihúss og
mjölverksmiðju.
Þetta sagði Hörður Bjarrta-
son skipulagsstjóri, form. Ný-
byggingarnefndar Höfðakaup-
staðar, blaðinu í gær, er það
leitaði upplýsinga um fram-
kvæmdir á staðnum. Eins og
kunnugt er, beitti fyrverandi
ríkisstjórn sjer fyrir því, árið
1945, að lög væru sett um ný-
byggingu í Höfðakaupstað. —
Hefur síðan verið unnið sam-
kvæmt þeim, eftir því, sem fjár
magn hefur leyft. Fer hjer á
eítir útdráttur úr skýrslu, sem
Nýbyggingarnefnd hefur sent
ríkisstjórninni um þessur fram-
kvæmdir frá byrjun.
Mælingaruppdráttur, skiplag
og lóðakaup.
Jarðir þær og lönd í Höfða-
kaupstað, sem nefndinni voru
fengnar í hendur undir fyrir-
hugaðan kaupstað (Spákonu-
fell og Höfðahólar), voru mæld
upp og kortlögð sumarið 1945.
Sama ár var gerður skipulags-
uppdráttur að kaupstaðnum, og
hann staðfestur af fjelagsmála-
ráðherra hinn 25. júlí 1946.
Að uppdrættinum vann Ný-
byggingarnefnd ásamt starfs-
mönnum skipulagsstjóra. Götur
voru svo markaðar skv. skipu-
lagi 1946 og 1947.
Þegar hefja skyldi gatnagerð
og úthlufun lóða, varð nefndin
að kaupa ýms lóðarrjettindi úr
erfðafestu. Var það gert með
samþykki ráðherra og Nýbygg-
ingarráðs, en kostaði allmikið
fje. Var hjer um að ræða alveg
nýjan kostnaðarlið, sem nefnd-
in hafði ekki gert ráð fyrir þeg
ar lönd undir kaupst. voru af-
hent. Ennþá eru nokkrar lóðir
leigðar á erfðafestu til einstak-
linga, sem tryggja verður upp-
kaup á þegar unt verður, og
fjárhagur leyfir.
I skiplagsuppdrátt hins fyr-
irhugaða kaupstaðar var lögð
mikil vinna og má segja, að
grundvöllur sá, sem þar var
lagður undir bygðina, sje hinn
fullkomnasti. Nefndin hefur
sjálf haft hönd í bagga með öll-
um byggingarleyfum á staðn-
um, en ýmsir erfiðleikar hafa
orðið á vegi hennar í þeim efn-
um og á stundum reynst örð- \
ugt að fá byggjendur til þess
að skilja nauðsyn þess að
byggja eftir fyrirmælum skipu-
lagsins, eða þeirrar byggingar-
samþyktar, er þegar í upphafi
var sett fyrir staðinn.
Nefndin hefur framleigt lóðir
undir allar nýbyggingar á
staðnum. Lóðaleiga er sambæri
leg og í öðrum kauptúnum
norðanlands.
Framlag ríkissjóðs heffir verið tæpar 2 milj,
Úr skýrslu nybyggingarnefndar
Vatns- og skólpveita.
Sumarið 1946 var vinna haf-
in við vatnsveitu fyrir kaup-
staðinn. Voru þá lagðar pípur
frá stíflu í Hrafná niður að
skipulagða svæðinu, eða um 3
km. leið. Komið var fyrir fjór-
um stórum sandsíum nokkuð of
I
an við bæjarstæðið og byggt
yfir þær. Næstu sumur voru
lagðar pipur fyrir vatn og skólp
í götukerfið innanbæjar. ♦Öll
hús í þorpinu eru nú tengd
vatnsveitukerfinu og auk þess
nokkur hluti þeirra tengdur
skólpveitunni.
I
Húsbyggingamól. — Efnissala.
Með samþykki ríkisstjórnar-
innar og Nýbyggingarráðs,
flutti nefndin vandað sænskt
timburhús til landsins, er byggj
ast skyldi í tilraunaskyni í
Höfðakaupstað. Um sama leyti
var flutt allmikið af slíkum
húsum til landsins og fullyrt
að verða mundi hagkvæm lausn
j á þeirri tegund húsbygginga,
(eða íbúðarhúsum einlyftum,
| ætluðum einni f jölskyldu.
Undir þetta hús nefndarinn-
1 ar var steyptur kjallari. Reynsl
an hjer, eins og annarsstaðar á
landinu, af þessari tegund húsa
varð eigi sú, er vonir stóðu til,
og gat nefndin eigi mælt með
byggingu fleiri slíkra húsa sak-
ir kostnaðar, enda þótt reynt
hafi verið að koma húsinu upp
á eins hagkvæman hátt og frek-
|ast var unt. Nefndin ljet hins-
|vegar fullgera teikningar og
sjeruppdrætti að:
Tveggja hæða fjölbýlishús-
um, 8 íbúða,
Fjórum gerðum einbýlishúsa,
byggingu.
Tvíbýlishúsi og verkstæðis-
I ráði var að byggja hús
þessi fyrir reikning nefndar-
innar, og selja uppkomin. Jafn
framt að myndað yrði bygging-
arsamvinnufjelag á staðnum
um einhverja gerð ofangreindra
húsa. Ur framkvæmdum varð
þó ekki, þótt allur undirbún-
ingur væri í lagi, Nefndin fekk
ekki umbeðið fje til ráðstöf-
unar, og áhugi manna á staðn-
um var ekki sá, sem skyldi fyr-
ir f jölbýlishúsum þegar til kom
auk þess sem byggingarlán skv.
lögum um samvinnubústaði
brást.
A vegum einstaklinga hafa
þó á þessu tímabili verið byggð
í Höfðakaupstað um 30 hús með
40 íbúðum, og hefir nefndin að-
stoðað við þær byggingar eftir
föngum, útvegað uppdrætti,
launað byggingarfulltrúa, að-
Istoðað við efniskaup, umsóknir
o. fl. Nefndin keypti til lands-
ins og seldi með kostnaðarverði
150 standarda timburs, til þess
að örfa byggingarstarfsemi
manna í Höfðakaupstað og
greiða fyrir byrjunarfram- j
kvæmdum.
Auk þess, sem mikið hefur
risið af nýbyggingum í Höfða-
kaupstað, meðan nefndin hefir
starfað, var einnig þó nokkuð
um lagfæringar eldri húsa og
smærri viðbætur.
Rafmagnsmál.
Eitt af þeim verkefnum
nefndarinnar, sem tilgreind eru
í lögum, er að henni beri að
koma upp rafveitu fyrir þorpið.
Þar sem ljóst var, að vatns-
virkjun mundi eiga nokkuð
langt í land, auk þess, sem vit-
að var að til þess að
leysa málið á þann veg,
þurfti meira fjármagn en nefnd
inni var heimilt með lögum,
var nefndin sammála um að
leggja til, að komið yrði upp
sæmilega fullkomnu bæjar-
kerfi, og rafmagn framleitt með
dieselstöð. Með því að þetta er
mjög kostnaðarsamt, sem m. a.
stafar af því. hversu byggðin
á staðnum er dreifð, varð að
samkomulagi við hreppsnefnd
kauptúnsins, að komið yrði á
fót rafveitunefnd, þar sem
hreppsnefndin tilnefndi 3 menn
en Nýbyggingarnefnd 2. Voru
lögð drög til þess í samkomu-
lagi, að kostnaður við bvggingu
rafveitulínu og vegna vjela-
kaupa, skiftist til helminga
milli hreppsnefndar og Nýbygg
ingarnefndar, en framkvæmdir
allar í höndum rafveitunefnd-
ar.
Með aðstoð rafmagnseftirlits
ríkisins, hefur rafveitunefndin
fengið áætlun um bæjarkerfið,
og það sem að því lítur.
A árinu 1948 var byrjað á
framkvæmdum, og aðallína
lögð í gegnum ca. % hluta
þorpsins.
Útgerðarmál.
Árið 1947 var stofnað útgerð-
arfjelag í þorpinu, með þátt-
töku hreppsins, kaupfjelagsins
og 40 einstaklinga. Nefndin
vann og mjög að þessu máli,
með útvegun lánsfjár og margs
konar fyrirgreiðslu.
Þetta-virðist hafa borið mjög
góðan árangur og örfað athafn-
ir allar á staðnum. Fimm bátar
frá 15—30 lestir ganga nú frá
Höfðakaupstað og hafa verið
gerðir út með mjög sæmilegum
árangri.
Fyrir atbeina þessarar útgerð-
ar hefir afkoma manna á staðn-
um verið allgóð og ætíð nægi-
leg atvinna. Útflutningsverð-
mæti sjávarafurða, annara en
síldar, námu á árinu 1948 um
2 V2 miljón króna.
Nefndinni var það þegar ljóst
að afkoma þorpsins verður að
langmestu leyti að byggjast á
útgerð almennt, og telur að
reynslan sýni, að rjett sje stefnt
í þessu efni.
Hefir nefndin í samvinnu við
útgerðarfjelagið óskað eftir
kaupum á einum nýsköpunar-
togara fyrir Höfðakaupstað og
jafnframt heiftiildar til þess að
verja helmingsframlagi til kaup
anna á móti útgerðarfjelaginu.
Telur nefndin það mál geta orð
ið einna mesta lyftistöng und-
ir blómlegt atvinnulíf og fram-
kvæmdir í uppbyggingu stað-
Framræsla lands, og vjelar.
Að sjálfsögðu verður að gera
ráð fyrir allverulegri fram-
ræslu í Höfðakaupstað vegna
votlendis. — Bæði þarf að sjá
hinni auknu bygð fyrir nægi-
legu rými skv. skipulagi, svo
og undirbúa ræktunarlönd
Þær áætlanir og undirbún-
ingur hafa að mestu verið í
höndum landnámsstjóra.
Vegna þeirra framkvæmda
festi nefndin kaup á fullkom-
inni skurðgröíu.
I Ýmsar vjelar og verkfæri hef
ur nefndin þurft að eignast
vegna tekniskra framkvæmda
við gatnagerð o. fl , og nemur
sú eign allmiklum upphæðum.
.Fjórmál o. fl.:
Yfirlit þetta ber glögglega
með sjer helstu atriði um rekst
ur nefndarinnar, þann, er lög
um Nýbyggingar í Höfðakaup-
stað lögðu henni á heröar.
Allar meiriháttar fram-
i kvæmdir hafa að sjálfsögðu ver
ið gerðar að fengu samþykki
ríkisstjórnarinnar og Nýbygg-
ingarráðs, meðan það starfaði.
i Náið samstarf hefur verið við
hreppsnefnd Höfðahrepps og
hafnarnefnd um ýms atriði í
uppbyggingu staðarins. Enn-
j fremur hefur nefndin átt gott
'samstarf við Síldarverksmiðjur
rikisins, sem staðið hafa fyrir
stórfelldum framkvæmdum í
Höfðakaupstað.
Nefndin hefur ekki ráðstafað
nema tæpum 2 milj. króna af
þeim 5 milj. sem ríkisstjórn er
heimilað að veita til nýbygg-
ingar í Höfðakaupstað, samkv.
lögum, og sakir örðugleika í
fjármálum þjóðarinnar burft
að draga mjög úr þeim áætlun-
i um, sem gerðar voru í v.pphafi.
Núverandi fjármálaráðherra
|var formaður Nýbyggingarráðs
er ákveðið var að ráðast í skipu
1 lagsbundna nýsköpun á Skaga-
' strönd. Hefir hann ætíð síðan
stutt störf nefndarinnar svo
sem frekast hefir mátt og hann
isjeð sjer fært. En fje til fram-
kvæmda er aðeins ætlað með
, sjerstakri lántöku.
Það er augljóst mál, enda
þótt menn, sem utan við standa
eigi stundum erfitt með að skilja,
að tæknilegar undirstöður undir
nýja bygð, eru gífurlega fjár-
frekar og ýmsar óbeinar fram-
kvæmdir í sambandi við þær,
sem eigi blasa við augum, en
þó höfuðskilyrði fyrir því, sem
af grunni rís. Sama má segja
um alla vinnu, scm unnin er
á teiknistofum og skapar þann
grundvöll, sem bygt er á.
Miðað við það, sem hrint •
hefur verið í framkvæmd í
Höfðakaupstað þann tíma, sem
Nýbyggingarnefnd hefar haft .
þau mál með höndum og mið-
áð við hið takmarkaða fjár-
magn, sem nefndin hefir haft
til umráða á hverjum tíma,
verður eigi með sanngirni móti
mælt, að miklu hefir verið
áorkað, og bjartsýni gætir í rík
um mæli hjá þeim, sem byggja
eiga afkomu sína á þessum fram
kvæmdum.
Nú er svo komið, að grund-
völlur undir margar tækni-
legar framkvæmdir hinnar vax
andi bygðar í Höfðakaupstað
hefur verið lagður og fram-
kvæmdir hafnar á mörgum svið
um, svo sem að framan greinir
og löggjöf ákveður.
Fjárveitingar til nefndarinn-
ar hafa verið stöðvaðar í bili,
vegna fjárhags ríkisins en fram
tíðar áætlanir og framkvæmd-
ir, byggjast fyrst og fremst á
því, að fjármagn fáist. Hefur
ríkisstjórnin sýnt fullan hug á
að þeim verði haldið áfram, eft-
ir því sem fjárhagur leyfir, og
þátttaka ríkissjóðs gerir ráð fyr
ir. En þrátt fyrir takmarkað
framlag ríkisins nú undanfarið
og væntanlega á næstunni, hafa
einstaklingar og íbúar í Höfða-
kaupstað ráðist sjálfir í marg-
víslegar framkvæmdir fyrir eig-
ið framlag, er halda málum
þessum stöðugt gangandi eins
og til er ætlast. Sýna þeir bann-
ig trú sína á vaxtarmöguleika
staðarins og lífsskilyrði, og
byggja áfram á þeim grund-
.velli, sem lögin um nýbygging-
ar í Höfðakaupstað leggja þeim
í hendur.
I Nýbyggingarnefnd eiga nú
sæti þessir menn:
Skipulagsstjóri ríkisins, for-
maður. Jóhannes Zoega verkfr.,
tilnefndur af Síldarverksm rík-
isins. Gísli Halldórsson, arkitekt,
tilnefndur af Nýbyggingarráði
(Fjárhagsráði) Gunnar Gríms-
son kaupfjelagsstj., tilnefndur af
hreppsn Höfðahr. Ólafur Lárus-
son símstjóri, án tilnefningar.
ÍBUÐ éSKAST
Óskum eftir að fá leigða íbúð. Helst tvö herbergi
og eldhús. Fyrirframgreiðsla, ef óskað er.
JJ^e^t -JJriótjánóóon (Jo. L.f
C- Zj.e s ii ir
Mjög góð tegund fyrirliggjandi.
CJcjcjert JJriótjánóóon (J (Jo. L.f
8est ú eugfýsa í Morguublaðinu