Morgunblaðið - 02.04.1950, Qupperneq 7

r
Sunnudagur 2. apríl 1950.
MORGUNBLAÐIÐ
?
Wonasf eftir tvegg ja ára vinnuf rið í Danmörku
Kaupmananhöfn, í mars 1950.
ÞAÐ hefur vakið mikla gleði
í Danmörku, að allar horfur eru
á, að yfirvofandi verkföllum
verði afstýrt. í mörg ár hefur
ekki verið eins erfitt að jafna
vinnudeilur og í þetta sinn. —
Ágreiningurinn var svo mikill,
að lengi var tvísýnt um, hvort
sáttasemjari ríkisins mundi sjá
sjer fært að bera fram sáttatil-
lögur. Sáttasemjarir.n hafði
málið til meðferðar í margar
vikur, og 21. þ. m. var loksins
svo komið, að hann lagði fram
sáttatillögur, sem leiðtogar
verkamanna og vinnuveitenda
hafa fallist á.
Verkamenn báru fram þrjár
aðalkröfur, nefnilegá að vinnu-
tími yrði styttur úr 48 klukku-
stundum niður 44 klukku-
stundir á viku, og orlofsf je yrði
hækkað úr 4% upp í 6 % af árs-
kaupinu og að tímakaup hækk-
aði um 25 aura.
Samkv. tillögum sáttasemj-
arans verður vinnutími ekki
styttur að þessu sinni. Kröf-
unni um styttri vinnutíma verð.
ur vísað til vinnumai’kaðsnefnd
ar, en hún á að skila af sjer
í síðasta lagi fyrir 1 júlí 1951.
Aftur á móti leggur sáttasemj-
arinn til, að orlofsfje verði
hækkað upp i 4 V2 % og að tíma-
kaup hækki um 9 aura Núgild-
andi ákvæði um verðlagsupp-
bætur eiga að halda óbreytt. —
Verðlagsuppbætur hækka um 5
aura, ef vísitala framfærslu-
kostnaðar hækkar um minnst
6 stig.
Vinnuveitendur og verka-
menn eiga að greiða atkvæði
um þessar tillöguf fyrir 4. apríl.
Leiðtogar beggja aðila mæla
eindregið með tillögunum, og
vænta þess, að þær verði sam-
þyktar. Verður þá vinnufriður
trygður í tvö ár, þar sem samn-
ingarnir eiga að gilda til 2ja
ára.
Mikið vantar á, að verka-
menn hafi fengið öllurn kröfum
sínum framgengt, enda munu
þeir sjálfir ekki hafa gert sjer
von um að svo færi. Þogar í upp
hafi var auðsætt að vinnuveit-
endur gætu ekki fallist á þess-
ar kröfur vegna samkeppnis-
getu þjóðarinnar. Hedtoft mint-
ist fyrir nokkru í ræðu á vinnu-
deilurnar og varaði báða aðíla
við að spenna bogann of hátt.
Hedtoft sagði m a.: Við eig-
um við gjaldeyriserfiðleika að
stríða og verðum því að auka
framleiðslu og útflutning En
við verðum að vera samkeppn-
isfærir tií þess að geta aukið
útflutninginn og til þess að
geta staðist erlenda samkeppni
í Danmörku, sjerstaklega þagar
losað verður um innflutnings-
hömlur. Þar að auki ber þess að
gæta, sagði Hedtoft að of hár
framleiðslukostnaður skapar
atvinnuleysi.
Eiler Jensen, formaður Al-
þýðusambandsins bendir á, að í
sáttatillögum þeim, sem nu fará
til atkvæðagreiðslu, felist veru-
legar kiarabætur. Frekari íviln
anir verkamönnum til handa,
sjeu ekki fáaulegar í þetta sinn.
Þess vegna beri að samþykkja
tillögurnín. Socialdemokraten‘
segir. að v. uamenn muni líka
taka tillit til þess, hvernig
mundi'fara, ef tiílögurnar yrðu
Sylgisaiaka sem |>eir vænfu s|©r
ai fyigishrani kommúnssta
þessum efnum, segir. vPoli-
tiken’1.
Páll Jónsson.
í EFTIRFARANDI yfirliti gerir frjettaritari Morgun-
blaðsins í Kaupmannahöfn grein fyrir samningum þeim,
sem fram hafa farið milli atvinnurekenda og verka-
manna, og hvernig báðir aðilar slaka til, svo þjóðin verði
firt verkföllum. Segir og frá breytingum á fylgi flokk-
anna, en íhaldsmenn unnu á í nýafstöðnum kosningum
og fylgi jafnaðarmanna minkaði örlííið. En í Danmörku,
sem annarsstaðar á Norðurlörtdum, fengu kommúnistar
hina herfilegustu útreið. Samt líía Danir svo á að komm-
únistahættan sje ekki liðin hjá. Því ..Fimtuherdeildir, sem
vinna fyrir öflugt og yfirgangssamt herveldi, eru alltaf
hættulegar, þó fámennar sjeu“.
feldar. Þá mundu hefnilega al- J Það kom öllitm á óvart, að
menn verkföll hefjast. Öllum er ,,Retsforbundet“ margfaldaði
Ijóst, að efnahagur dönsku atkvæðamagn sitt, og að fylgi
þjóðarinnar má ekki við því,
að framleiðsla og útflutningur
stöðvist. — Almenn verkföll
mundu hafa stórkostleg og efna
hagsleg og pólitísk vandræði í
för rneð sjer.
Kommúnistar hafa sem vænta
mátti hafið ákafa baráttu á móti
sáttatillögunum og hvetja
verkamenn til að fella þær. En
hinar nýafstöðnu bæjarstjórn-
arkosningar sýna greinilega að
nýju, að verkamenn bera ekki
traust til kommúnista.
Við bæjarstjórnarkosning-
arnar í Kaupmannahöfn og 90
öðrum bæjum, 7. og 14. þ. m.,
jafnaðarmanna m.nkaði. þótt
ekki væri um mikla rýrnun að
ræða. ,,Retsforbundot“ fjekk
7% af greiadum atkvæðum, við
kosningarnar 1946 ekki nema
0.6%. Atkvæðamagn jafnaðar-
manan minr.kaði úr 37,2V2 nið-
ur í 37%.
Hedtofts geti haldið velli vetr-
arþingið út.
Eftir bæjarstjórnarkosning-
arnar gr Hedtoft við því búinn,
að stjórn hans mæti harðri and-
stöðu í Ríkisþinginu. Borgara-
fiokkarnir eru þó áfram reiðu-
búnir til samvinnu við minni-
hlutastjórn Hedtofts en krefjast
vafalaust meiri tilslakana af
stjórninni.en áður.
íhaldsmenn og „Retsforhund-
et“ óttast ekki nýjar kosning-
ar. Báðir þessir flokkar eiga
von á að auka fylgi sitt. En
þeir einir geta ekki fellt stjórn-
jina. Þeir verða að fá Vinstri-
flokkinn í lið með sjer. En
Vinstrimenn vilja vafalaust
helst komast hjá þingkosning-
um. Sumpart. vegna, breyítra
kosningalaga og sumpart vegna
fylgistaps.
Hefðu Vinstrimenn að
líkindum tapað 15—17 af
49 þingsætum, ef hinar r.ýaf-
stöðnu bæjarstjórnar- og amts-
Austurfoæjarbíói
AÐRIR tónleikar Sinfóníu-
hljómsveitarinnar fóru. fram t
Austurbæjarbíói, föstudaginn
24. mars, undir stjórn dr.
Urbantschitsch. Guðmundui*
Jónsson var einsongvari á þess-
um tónieikum.
Tónleikarnir hófust með
fyrstu sinfóníu Beethovens. —
Það eru nú 150 ár síðan þetta
verk var leikið í fyrsta sinn (2.
apríl 1800), í Vínarborg. Og nú
hljómaði það í‘ fyrsta sinn - á
íslandi. léikið af íslenskri
hljómsveit. Þetta talar sínu
máli um hina hægu þróun tón-
listarinnar á landi voru. En nú
ætti ekkert að vera því til hindr
unar, að sinfóníur mesta sin-
fóniutónskáldsins verði leiknar
hjer árlega, ef svo giftusamlega
tekst til. að starfsemi hljóm-
sveitarinnar verði fjárlagslega
tryggð.
Verk þetta er erfitt til flutn-
ings og krefst hinnar mestu ná-
Þessi úrslit eru jafr.aðar- kosningar.
mönnum mikil vonbrigði. Þeir að þeir óttast
höfðu búist við að auka fylgi ar.
sitt, vonuðu að fá þau atkvæði,
sem kommúnistar töpúou. Vafa
ráðskosningar hefðu verið þing kvæmni. Var furðulegt hversu
Er því skiljanlegt,
nýjar kosning-
En annað mál er það, hvort
hægt verður að skapa samvinnu
laust hafa jafnaðarmenn fengið milli Vinstrimanna og jafnaðar-
töluvert af þessum atkvæðum, manna um úrlausn fyrirliggj-
en þeir hafa um leið tapað at- andi mála. Náist ekki samkomu
kvæðum borgaraflokkanna. —jlag verður þingið ekki starf-
fengu kommúnistar ekki nema Annars líta Hafnarblöðin svo á, hæft.
24 bæjarfulltrúa. töpuðu 50. —
Kommúnistar voru þu.’kaðir út
í hverjum bænum á fætur öðr-
um. Að þremur bæjum undan-
teknum fengu þeir hvergi
meira en einn fulltrúa, í flestum
bæjum engan, og við amtsráðs-
að allmargir, sem greiddu kom-
múnistum atkvæði við kosning-
arnar 1946, hafi nú stutt ,;Rets-
forbundet".
Jafnaðarmönnum
vísu að endurheimta
Verðlagseftirlitslögin. og vöru
öflunarlögin eru nú aftur á
dagskrá. • Viðskiftahöftin í Dan
mörku byggjast á þessum lög-
ag um og hafa þau því lengi vald
kosningar í öllu landinu fengu hluta í Kaupmannahöfn, sem
þeir glötuðu 1946 Þeir fengu
líka hreinan meirihluta í þrem-
ur öðrum bæjum, þar sem þeir
höfðu áður verið í minnihluta.
En þeir töpuðu meirihluta í 15
stærri bæjum.
þeir ekki einn einasta fulltrúa.
Þessi mikli ósigur kommún-
ista hefur vakið almenna
ánægju. En Dönum er þó Ijóst,
að þrátt fyrir þetta er þó kom-
múnistahættan í Danmörku
ekki með ölki úr sögunni. —
Fimtuherdeildir, sem vinna fyr
ir öflugt og yfírgangssamt stór-
veldi, eru alltaf hættulegar,
þótt fámennar sjeu.
Kosningaúrslitin bera með
sjer, að uppgangi Vinstrimanna
(bændaflokksms) er nú lokið.
Við bæjarstjórnarkosningarnar
árið 1946 og þingkosningarnar
1947, óx fylgi Vinstrimanna
mikið á kostnað íhaldsmanna.
En nú tapa Vinstrimenn aíls-
staðar og fylgi Ihaldsmanna vex
mikið. Við hinar nýafstöðnu
bæjarstjórnar- og amtsráðskosn
ingar í öllu landinu fengu
Vinstrimenn ekki nema 21,7%
af öllum grerddum atkvæðum,
en við bæjarstjórnar- og amts-
ráðskosningar 1946 fengu þeir
25,6%.
Um leið hefur atkvæðamagn
íhaldsmanna vaxið úr 17,4%, nægður með úrslitin. Taldi hann
upp í 20%. Samanborið við ekki ólíklegt, að þau mundu
þingkosnir. gai nar 1947 hefur hafa áhrif á stai'fsemi Ríkis-
atkvæðama n íhaidsmanna auk þingsins. Hedtoft ljet á sjer
ist ennþá meira, nefnilega um skilja, að svo kynni að far-a, að
43%. Aftur á móti hefur rót-, þingkosningar yrðu nauðsyn-
tæki flokkurinn staðiö ? vo að < legar áður en langt um liði. —
EOgjá í' stað. Sumir telja vafasamt, að stjórn
Almenn óánæyia með miklar
skattabyrðar hefur vafalaust
átt mikinn þátt í að fylgi jafn-
aðarmanna rýrnaði Kom þetta
m. a. greinilega fram i Horsens.
Skörr.mu fyrir kosningarnar
sneru margir verkamerm sjer til
borgarstjórans og heimtuðu
tryggingu fyrir, að skattar vrðu
ekki hækkaðir. Sögðust þessir
verkamenn að öðrum kosti ekki
geta greitt jafnaðarmönnum at-
kvæði. Kvartanir út af háum
sköttum virðast líka hafa átt
mikinn þátt í. að „Retsforbund-
et“ jók fylgi sitt. „Retsforbund-
et“ vill nefnilega afnema alla
skatta nema jarðeignaskatta.
Þar að auki vill þessi flókkur
afnema öll viðskiftahöft þegar
tókst
meiri- lð miklum ágreiningi. Um miðj dansar úr >jSelda
an nóvember í fyrra voru bæði eftir Smetana eru
þessi lög framlengd um 6 mán-
uði. Falla þau úr gildi um miðj
an maí, ef þau verða ekki fram
lengd. Flestir viðurkenna, að
engin stjórn getur eins og nú
er ástatt, komist af án vöruöfl-
unar- og verðlagseftirlitslaga.
En andstæðingar stjórnarinnar
vilja ekki framlengja núgild-
endi !ög óbbreytt. Þar að auki
er mikill ágreiningur um, hvort
áfram skuli veittir ríkisstyrkir
til niðurgreiðsiu á verði á ýms-
um matvælum. Ríkisstjórnin
vill veita þessa styrki áfram,
en a!lir borgaraflokkarnir vilja
afnema þá og lækka í staðinn j
skattana I sína hjer. Aðeins er hann, eins
hljómsveitin leysti hlutverk sitt
af hsndi eftir fáar æfingar. —
Vitaskuld hefði mátt fága verk
ið enn betur, ef t-ími hefði unn-
ist til. Annar þátturinn. andante
cantabile con moto. vár fuil
hægur. en fyrsti og síðasti þátt
urinn bestir.
Fifnisskráin var með alþýð-
legri btæ það sem eftir var og
ber ekki að lasta það, þar semt
um góð verk var að ræða. For-
leikurinn að ..Glaðværu kon-
tmum frá Windsor“ eftir Nic-
oiai, missir aldrei marks. Þrír
brúðurin“
fagrir og
snjallir svo að af ber um slíka
tegund tónlistar.
Guðmundur Jónsson söng
þessi þrjú lög með undirleik
hljómsveitar: Söngur nauta-
banans úr Carmen eftir Bizet,
Óður til kvöldstjörnunnar úr
Tannhauser eftir Wagner og
Dansinn um guUkálfinn eftir
Gounod. Söng Guðmundur lög
þessi af mikilli smekkvísi og
naut hin fagra rödd hans sín
ágætlega með hljómsveitinni.
Dr. Urbantschitsch hefir ver-
; ið okkur hinn þarfasti listamað-
ur síðan hann hóf starfsemi
Samkomulag um þessi o. fl.
mál verður miklum erfiðleik-
um bundið. Stjórn Hedtofts má
vera við því búin, að hún fái
ekki viija sínum framgengt í
í stað. | ' (■ *
j Hedtoft sagði, daginn eftir 1 h r era ’1
Sólrík stofa með
skápum til leigu
innbyggðijm
á Nesveg 50.
REST At> 4> Gt FV

; og raunar fleiri, of störfum
hlaðinn. En reynsla hans sem
æfðs tónlistarmanns, svo og
gevsimiklar meðfæddar músík-
gáfur, hefir oft fleytt hnnum
yfir þá örðugleika, sem margur
hefði ar.nars bognað undir. —
Samvinna hans og hliómsveit-
arinnar á þessum hljómleikum
var ágæt.
Hljómsveitin sýndi vel á þess
um hljómleikum, að hún er þess
megnug að takast á hendur öll
þau verkefni, sem miðuð eru
við stærð hennar, ef henni gefst
tækifæri til áframhaldandi
starfs.
Húsið var þjettskipað og við-
tökur ágætar.
P. í.
rl